نامۍ: موحەمەد عوسمان
نازنام: سیراجەدین
نامۊ تاتەی: شېخ عەلائەدین
ساڵۊ پېڎابېیەی: 1896ز.
ڕۊ مەرڎەی: #31-01-1997#ز.
یاگۊ پېڎابېیەی: هۆرامان
یاگۊ مەرڎەی: ئەستەمبووڵ

$ژیۋاینامە$
زانا و عارېف و شاعېر شېخ عوسمان سیڕاجەددین، کوڕی گۆرەو شېخی عەلائەدینېیەن و دلۍ مانگەو سەفەری، ساڵەو (1896ز.) دلۍ ئاوایی (سەفی ئاوا) جە ناوچەو جوانڕۊی ئامان دلۍ دنیێ. تەمەنی زاروڵەییش دلۍ شارەدەگاو بېیارۍ و ئاوایی دووڕۊ گوزەرنان، خزمەتو مامۊسا مەڵڵا (سەی حسێن تایربوغی) علوومی زاهیریش وانان و هەر جە خزمەتو ئی زاتەینە ئیجازەش وەرگېرتەن، عەینو وەختینە خزمەتو حەزرەتو شېخ عەلائەدینی، پیرو تەریقەتی، ئادابی سوفیگەریی و شارەزاییش سەرو موڵکو دڵانە کەسب کەردەن. هەر جە زەمانو شېخی تاتەیشەنە ئیجازەی ئیرشادی کامیلیش پەنە دریان، بەڵام پېسە ئەدەبێ تاکو شېخ عەلائەدینی تاتەش ژیواینە بییەن، نزیکو ئیرشاد کەردەی نەکۆتەنۆ.
ساڵەو (1954ز.) دمای وەفاتو تاتەیش، حەزرەتو شېخ عەلائەدینی، شېخ موحەمەد عوسمان سیڕاجەددینی دوەم وەرپەرسی گردو ئەرکو خانەقا و مەڵڵا و تەربیەت و بارئاردەرەیش گەردەن گېرتەن. بە ڕاسی نیشانەشدا شاسوارو مێڎانو تەریقەتی و پارېزەرو باخو هەقیقەتی و شەریعەتیەن، گەرم و گوڕی خانەقاکان. ڕەفتار و هۊرستە و نیشتەو ڕوانەو شېخی بی بە هۊ ئانەی دلۍ دڵو پاڕەوا ئی ڕابازەینە سەڵتەنەت بکەرۊن.
زەمانو شېخ عوسمانی کوڕو شېخ عەلائەددینی، کە بە سیڕاجەددینی دوەم ئەشناسیان، دائیرەو ئیرشاد و تەربیەتی سۊفی و سالک و ڕۆنەقو خانەقاکا و تەکیەکا ئی ڕابازەیە یاوان بانتەرین جیاگۍ وېش. ڕۆنەقو عیرفانی و دائیرەو خەتمی نەقشبەڼی یاوا کەنەدا و ئەستەمبووڵی و فرەو وڵاتانو ئیسلامی و دۆروبەری، کەسیبیەو شېخ عوسمانی سیڕاجەددینی دوەمی مەرزەکېش بەزنێ و نامبانگێ گۆرەی جەیهانیش پېڎا کەرد و کۊنیشتو پیرا تەریقەتو نەقشبەڼی بی بە مەکۊ دڵو سەوداسەرا و کۊنیشتو دەرس و تەعلیمی و تەریقەتی بی بە پایەگاو کۊمەڵێ جە زانایا و ئەدیبە ئەنەیاوایا ئی سەردەمەیە. ئی نامبانگە ئڼە وەروەڵا بب کە خۊف و خەتەرش نېیا وەرپاو حکومەتەکا ئێراقی و ئێرانی.
چېرو سایەو ماریفەت و زانست و ئەدەبو ئی زاتەینە سەدان مەڵڵێ و زانێ نامڎارۍ و خاوەن عیلم وعیرفانۍ یاوێنۍ پەنە.
جە دیڎارێنە پەرسانشان ج عەللامە مەڵڵا ئۆلکەریمو بېیارۍ: تەوانای زانستییەو شېخ عوسمانی نەقشبەڼی چەنینەن؟
ئاڎییچ ئەپېسە فەرماوانش: جیاوازی میانو عەوامی و کتېبی چڼەن، جیاوازی میانو ئېمەو حەزرەتو شېخ عوسمانی ئەچامنەن، یانی گەر ئېمە عەوامۍ بیمۍ، ئاڎ کتېبێ پەڕ زانستەن!
ئی زاتە، پاڵو تەوانا شەرعی و عیرفانیەکەیشەنە دەسێ شارەزاش جە دەرەتانو دەرد و دەرمانینە بییەن، پېسە دەواکەر و حەکیمێ ڕوانە چنەها کەسۍ جە هاموەڵاتیا کوردەسانی وبەروکوردەسانی سەردایشانکەردەن و چارەونەوەشیەکەیشان وەرگېرتەن، حەکیمی و شارەزایی شېخ عوسمانی مەگېڵۊوە پەی وەڵینەکاشا، شېخ عەلادینی تاتەش شارەزایێ فرەش چا دەرەتانەنە بییەن.
شېخ عوسمان دمای تەمەنێ پەڕ بەرەکەتی، تاریخو (#31-01-1997#) زایینی جە ئەستەنبوڵ کۊچی دمایینش کەرد، دلۍ خانەقاکەو وېشەنە کفن و دەفن کریان، تاکو ئیسەیج ئا خانەقا و ئارامگای پیرۊزش یاگۍ ڕاز و نیازو دڵ ورازیا ڕاو هەقیقەتین.
شېخ عوسمانو بېیارۍ، چەنی ئا دەسەڵاتە عیرفانی و شەرعیشەینە، دلۍ دنیاو ئەدەبی و شېعرېنە پېسە چراوێ ڕۊشنۍ شۊقیانۆ و چڼیین بەرهەمۍ پلە باڵێش بە زوانەکانو هۆرامی و سۆرانی و عەرەبی و فارسی پېشکەش بە کتېبېیانەو کوردی کەردېنۍ. چن نمونێ جە شېعرەکاش:
یارم دیارەن مەیلش کەم بییەن...
یارم دیارەن مەیلش کەم بییەن
ئەڵبەت شەرتەکەی وەڵین گم بییەن
چوون جاران وە ناز نەدیا وە لاوە
زېڵیم وە سارای عەدەم لواوە
هەرچەند مدرابیم دەس وە دۆعاوە
یارم ئاما و شی، نەدیا وە لاوە
گرپەی بڵېسەی کورەی دەروونم
وېیەرد جە ئەفلاک ناڵەی زەبوونم
ئازیز ، جە داخت ئاخم پڕ داخەن
زېڵیم چوون نەفەس سوبحی چراخەن
وەی جەفا و جەورە، وەی تەرز و تورە
شەش دەرم بینیان، نمازۊ مۊرە
ئینە ڕەویەی شەرت هامڕازی نیێەن
جە میهر و وەفا، بېزاری نېیەن
کێ پەی تۊ چوون من وە زام زەلیلەن
وەی خېیاڵی خام وە بۍ دەلیلەن
پەنجەی ڕەنجەکەت جە دڵ کەردەن بەند
بنج و بنچینەی حەیاتم هۆرکەند
گۊش دەر وە زیلەی زایڵەی دەون
گۊش دەر وە بوڵبوڵ نەغمەخوانی زوون
لەیل دەلیلی مەیل پەنەش نەمەندەن
حەواسی خەمسە جە دەستم سەندەن
گاهێ وە خېیاڵبۊ مەنیام نەبۊش
وە مەستیی پەستی دڵ مەبی مەدهۊش
یاڕەب، وە خاتر سەییدی ئەکرەم
عەشقی حەقیقی پەنەم کەی کەرەم
عەشقی عوششاقان، مەستانی ڕای حەق
مەخموور و مەستی وارگەی (أنا الحق)
مەستێتی وارگەی فەنای ئەتەم تەم
وە هەوای نەوای، (ألست)م ماتەم .

دەسم بەرد قەڵەم چەنی لەرزەی دڵ....
دەسم بەرد قەڵەم چەنی لەرزەی دڵ
هۆرقوڵیان نە چەم هوونی جەرگ و دڵ
دەس و دڵ نە داخ دەردەکەی دووری
مەنویسان وە هوون سیڕڕی مەهجووری
سەد هەزار دەفتەر دەردی مەهجووری
ئەر بەو بنووسووش، نېیەن سەبووری
سەبووریم تەنها دیداری ڕووتەن
شنەوایی گۊش وە گفتوگۊتەن
حەیات پەی دووریت (کالمیت) کەوتەن
ماچی سووتەکۆی، کۆتەن و کەوتەن
باقیش حەواڵەی دڵەی تۆم کامەن
دڵ ئاوېنەی دڵ، مەشهووری عامەن
لوقمان ئاماوە وە ئەمرەکەی تۆ
دەخیلەن ئاخر ، نەبۊ ڕەنجەڕۆ
نواچی (عوسمان) لوقمانش بېزیان
ئۆ لادت لای من. چوون زېڵیەن چوون گېیان .

تاکەی بناڵوون نە دەردی دووری...
تاکەی بناڵوون نە دەردی دووری
تاکەی وە دیدار نەدۆم سەبووری
دووریت ژار مار گەستەی مەزاقم
شەوان ئالوودەی دەردی فیراقم
ناڵەم چوون ناڵەی تاق تاقەن نە تاق
پایانش نېیا، دەردەکەی فیراق
فیراقت وە دەرد فیراق بەربادبۊ
وەی شێوەی شیرین من دڵم شادبۊ
هەر شەو تا سەحەر من لاڵام وە سۊز
سەحەر سفتەی کۊم، با بەردەش چوون تۆز
نە سەر تا وە پا وە ژار ڕازیان
هەردو دۆڵ و کەش چەنەم بېزیان
تەپودووی دووکەڵ هەناسەی سەردم
تۆ ئامای لوای، سا چیت نەبەرد
منت وست نە دام کوورەی مەهجووری
بیم وە سفتەی کۆی حەریقی دووری
ئەسیر هیجران کۆی زوخاڵەنا
جە دووری خاڵان، دڵ خاڵخاڵەنا
پەی ئاماولوای حەسرەت وەردەنا
(عوسمان) وە عوسمان دڵ پڕ دەردەنا.

یاخوا گوڵ نۆرۊز وە شار نەخېزۆ..
یاخواگوڵ نۆرۊز وە شار نەخېزۆ
ماباقی گوڵان، بۍ وادە ڕېزۆ
گوڵان بەر نارۆ ئێساڵ کۊساڵان
تیپ نەدۆ سوپای خەیمەی گۆراڵان
چوونکە دڵەکەی من نیشتەن وە خەمناک
یاخوا هیچ گوڵێ بەر نەیۊ جە خاک
بەرنەیا نە خاک، نە سوور و نە زەرد
هەر یۊ نە جای وېش بان بە تۆز و گەرد
هەراڵە برم ئەسرش نە جۆشەن
پەرۍ نازاران، دڵ نە خرۆشەن
هەراڵەبرەم مەگرەوۆ وە زار
پەرۍو نازاران مەشوورەن نە شار
(تبارک الڵلە) جە خوای ئەکبەر
فەسڵی وەهارش کەردەن مونەوەر
وە گوڵ و گوڵزار سەوزی و مێرغوزار
ڕازنۊش شیرین، بە گوڵ لالەزار
هەوەڵ سەییاران بەرمەیۆ نازار
مەبۆ وە جاسووس گوڵانی وەهار
سەییاران سەییار دەوری باڵاتەن
سەییارەی بەرزی، ئاڵاو واڵاتەن
دوەم گوڵېوەن ساق سوورمەی وەنەوش
دڵەی دڵداران، ماوەرۊ وە جۆش
سێیەم گوڵېوەن ساق سورمەی مایی
شیرین وە شۊبۊ ڕەشتەی ئیلاهی
چوارەم گوڵېوەن شیرین گاوگۆراڵ
نازک و نەجیب، شیرین شیر هەراڵ
عەتر ئەفشانی وەنوشەی وەشبۆ
دڵەی غەمینم، قوڵ مەدۊ پەی تۆ
وەنەوشەی وەشبۆ کەچ کەردەن گەردەن
سوجدەش وە میحراب ئەبرۆی تۊ بەردەن
ماباقی گوڵان ئاڵ و سوور و زەرد
مەبانۍ وە سوکنای دڵەی پڕ جە دەرد
نەواچی دوورەن دووری بۍ مەیلەن
بە گېیانت قەسەم، دەروونم کەیلەن
تا ئهوسات جەستەم مەشۆ نە تۆی گڵ
(عوسمان) یادی تۆش بەرنەشیەن نە دڵ.

لالۊی دانامەی وەفا پەروەردە....
لالۊی دانامەی وەفا پەروەردە
سۆچیای ئیخلاس نەو هەرد و بەردە
وە تەل تەلەفوون داخوازی عاڵەم
پەرسابێت جە حاڵ پەی حاڵی ناڵەم
مەپەرسە جە حاڵ تاڵی تاڵەکەم
جە هیجری دۆسان دەرد و لاڵەکەم
ئەسەد یانێ شېر، شېرانە دەستوور
گېرە وەر ڕای تورک پەی شەوقی حوزوور
پەی شناسایی، بە دڵ و عەییان
بە زیکر و فیکر و ناڵەی بەربەیان
عوسمان ڕجاشەن بە دڵ پەی دۆسان
گردین جەمع بان، خوا شناسان.
ئی شېعرېشە ساڵەو (1995ز.) جە جوابو نامێوە ئەسەدخانی ڕەزاوی فەرماوێنەش جە تورکیا.[1]