Di dînê Kurdan yê berê de (#Zerdeştî# ) çandinî
Diyar BOHTÎ
=KTML_Bold=DI DÎNÊ ZERDEŞT PÊXEMBER DE ÇANDINÎ ÎBADETÊ HERÎ MEZIN E=KTML_End=
Dîroka jiyana #Zerdeşt Pêxember# , her çenda ji sedî sed ne diyar be jî, lêbelê tê texmînkirin ku Berî Mîladê di navbera 600 û 1000î de, li herêma Urmiyê, -cihê çandinî lê pir xurt- jiyabe û pêxemberî kiribe. Zerdeşt Pêxember, weke mirovek evîndar ji çandiniyê hes dike û pê ve girêdayî ye. Ji ber ku di civaka çandiniyê de hatiye dinyayê û di nava çandiniyê de jiyaye, pîvanên wî ked, berhem û nanê helal e. Û şîntayiyê pîroz dibîne. Di dînê wî de, çandinî îbadetê herî mezin e. Di Awestayê de wiha derbas dibe: Zerdeşt ji Xwdayê xwe Ahûra Mazda wiha dipirse: Ey Ahûra Mazda! Di vê dinyayê de îbadetê herî mezin çi ye? Xweda wiha bersiva wî dide: “Îbadetê herî mezin ew e, ku tu dareke meyweyê biçînî.” Zerdeşt Pêxember di gotineke xwe de wiha dibêje: “Kesê tov biçîne çawa ku zanist çandibe. Çandina tov di erd de û çandina zanistê di hiş de weke hev dibîne. Ev tê wateya wekhevbûna nan û zanistê û dest û serî. Bi çavekî baş li kesê daran dibire nanêre.
=KTML_Bold=ZERDEŞTÎ MIRIYÊN XWE ÇIMA NAXIN BINÊ ERDÊ?=KTML_End=
Di dînê Zerdeşt Pêxember de, çawa ku av û agir pîroz in, ji ber ku çandinî bi axê çêdibe, di dînê wî de ax jî wisa pir pîroz e. Dîsa çawa ku dexil, dan û xwerek pîroz in, tiştên dibin sedema hebûna wan, -ku di serî de ax û av in,- ew jî wisa pîroz in. Ji ber pîroziya erd, Zerdeştî miriyên xwe naxin binê erdê. Lewre li gorî dînê Zerdeşt, dema mirov dimire, goştê wî dilewite. Goşt pîs û lewitî û ax pîroz. Wê demê tişta pîs û lewitî pêwîst e tevlî tişta pîroz nebe. Ji ber wê baweriyê, miriyên xwe datînin navsera girekî bilind. Heta goştê wan ji aliyê heywanan ve tev bê xwarin, li wir dimînin. Ku hestî tenê dimînin, bi şîrê çêlakan dişûn. Lewre şîr hem pîroz e, hem her tiştî pak dike. Piştî ku dişûn dixin binê axê. Ev kar tev ji bo pîroziya axê dibin. Pîroziya axê jî, ji ber pîroziya dexil, dan û xwerekan e. Pîroziya qût û xwerek, bi taybetî pîroziya nan, ji wê rojê heta weke îro didome.
Ji ber pîroziya nan, di civaka Kurd de, nan nayê avêtin û nayê pêlêkirin. Divê her tim li cihekî paqij be. Heta eger hişk be, şewitî be û neyê xwarin jî, divê ji erdê bê rakirin û li cihekî paqij bê danîn. Kurd dibêjin nan îman e. Gelek caran dema sond dixwin, destê xwe datînin ser nan û dibêjin, bi vî îmanî, yan jî bi vî nanî. Carna dema zarok bê zanebûn, pê li parçeyekî nan dikin, yan jî dema ji hişkî, yan ji ber sotanê naxwin, yan jî diavêjin, dêbav dibêjin hûnê kor bibin, yan jî, dibêjin hûnê bibin kafir. Carna jê ku nan şewitî be zarok nexwin, dêbav dibêjin, kî nanê şewitî bixwe, wê çavên wî pir ronahî bibin.
=KTML_Bold=DI ÇANDA KURDAN DE NAN ÇIMA PÎROZ E?=KTML_End=
Ev tev nîşanên wê ne ka di nava Kurdan de çiqas nan pîroz e. Du sedem hene ku nan pîroz e: Sedema yekê; ji ber ku di dîrokê de jiyana mirovan bi wî hatiye domandin. Sedema didoyan jî; ji ber ku bi kedeke pir mezin çêdibe. Di dema me ya îro de her çenda teknolojî bûye sedema hêsaniyê, lêbelê divê em ji bîr nekin ku civaka teknolojiya îro û civaka înternetê deyndarên civaka neolîtîk in. Bi ked û berhemên wê civakê mirovayî û şaristaniya îro pêş ketine.
Em vegerin ser mijara pîroziya nan. Heta ku nan tê ser sifreyê, ka çiqas dem jê re dixwaze û piştî çend qonaxan tê ser sifrê? Cotyar, destpêka zivistanê dest bi çandina genim dike. Ku em pir bi kurtî vekin, bi rêzê ev kar wiha tên kirin. Destpêkê tov li zeviyê tê reşandin. Pişt re bi ga, yan jî bi heywanên din tê ajotin, tov tê binaxkirin. Berî hingê jî, ji bo ku avê bikşîne nava xwe û giyayên biyanî tê de şîn nebin, zevî carekê yan du caran, hatiye ajotin. Ango zevî bûye şov. Pişt re cotyar li bendê dimîne heta dibe bihar. Piştî ku şîn dibe, aşêf dest pê dike. Giyayên biyanî ji navê tên hilkirin. Meha Temûzê paleyî dest pê dike. Bi dasikan tê dirûtin. Berî derketina hesin, bi dest dihat dirûtin. Piştî dirûn kuta dibe, bi piştan, yan jî bi heywanan dikişînin bênderê. Li bênderê bi gêre, yan jî bi cercereyê qirş tê hûrkirin. Li gorî pirbûn û hindikbûna qirş, heyvek, du heyv li hûrkirina wî diçin. Pişt re ji bo ku ka û genim ji nava hev derkevin, qirşê hûrkirî tê dêran. Pişt re genim li aş tê hêran dibe ard. Berî ku aşê avê derkeve, bi destar dihat hûrkirin. Ard dibe hevîr, hevîr di tenûrê de tê pehtin. Jixwe tenûr, çêkirina tenûrê û germkirina wê bi serê xwe ked jê re dixwaze. Piştî vê keda bi êş û jan, ku pir bi kêmayî me anî ziman, nan tê ser sifreyê.
Ne nan tenê ji genim çêdibe. Berê, qûtê malê, hema hema tev ji genim bû. Dan, şîş, savar û hê gelek tiştên din berhemên genim in. Helbet wê nan, genim û çandiniyên din di nava civakê de pîroz bin.
=KTML_Bold=DESTAR=KTML_End=
Bihêre destar hûr hûr bihêre
Savarê îsal wek zîv û zêr e
Destiyê destar ji darkenêr e
Bihara îsal tev xêr û bêr e
Zadê hêrayî tavêje jêr e
Pîra serkofî savêr dihêre
Destaro destî darê goza ye
Girrgirrê kêmke pitik razaye
Dan û danhûrik ji hev cuda ye
Hindek jê şîş e hindek berba ye
Destî hinar e kevir ji deştê
Girrgirra destar li min pir xweş tê
[1]