دواڕۆژ، عیسا عەبدولقەهار
بارودۆخی سیاسی و گەڕانەوەی ئاوارەکانی عێراق و دواکەوتنی مووچە، نرخ و کرێی زەوی و باڵەخانە و خانوو لە هەولێر بە ڕێژەیەکی چاوەڕوان نەکراو دابەزاند، ئەمەش وایکردووە زۆربەی نوسینگەکان دابخرێن.
بەپێی ئامارێکی وەزارەتی ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێنەکردنی هەرێم، نزیکەی 87 هەزار کرێنشین لە هەرێمی کوردستان هەیە، بەڵام ئه و خێزانانەی کە پێشتر بە ماوەی دوو مانگ خانوویەکی کرێی دەستنەکەوت، ئێستا لە ماوەی دوو ڕۆژدا خۆشترین خانوو بە نرخێکی زۆری هەرزان دەستدەکەوێت.
لەبارەی دابەزینی نرخی خانوو، زەوی و باڵەخانە، سێبوور مەنتک خاوەنی نوسنگەی کڕینی و فرۆشتنی خانوو لە هەولێر بۆ دواڕۆژ، وتی نرخ و کرێی خانوو، زەوی و باڵەخانەی بازرگانی بەشێوەیەکی چاوەڕواننەکراو دابەزیووە، ئەمەش بۆ هاوڵاتیانی هەژارو کەمدەرامەت جێگەی خۆشحاڵییە، بەڵام بۆ ئێمە نیگەرانییە.
وتیشی نرخی خانوو لە هەولێر لە گەڕەکێک بۆ گەڕەکێکی تر جیاوازە، بۆ نموونە لەگەڕەکێکی هەژار نرخی کڕین و فرۆشتنی خانوو بە ڕێژەی %35 دابەزیووە، بەڵام لەگەڕەکێکی پێشکەوتوو و خزمەتگوزار زیاتر بەرێژەی 55% دابەزیووە.
لەبارەی نرخی کرێی خانوو لەشاری هەولێر، ئه و خاوەن نوسینگەیە دەڵێت کرێی خانوو بە ڕێژەی زیاتر لە نیوە دابەزیووە، بەشێوەیەک هەر خانووێکی 200 مەتری لە گەڕەکێکی دەوڵەمەندو ڕاقی کە پێشتر نرخی کرێی مانگانە 800 هەزار دینار بوو، ئێستا بە 500 هەزار دینار دەستدەکەوێت، به و نرخەش کەس نایەوێت، بۆیە زۆربەی خانووەکان چۆڵبوون، هەروەها پێشتر کە نرخی کرێی خانووێکی 200 مەتری بەسەرجەم خزمەتگوزاری خانووەکە لە گەڕەکێکی هەژارنیشین بە 600 هەزار دینار بوو، ئێستا بە 250 هەزار دینار تا 300 هەزار دینار دەستدەکەوێت.
بەوتەی خاوەن نوسینگەکانی کڕین و فرۆشتنی زەوی و خانوو، بە بەراود بە خانوو و باڵەخانە نرخی زەوی بۆ زیاتر لە نیوەی نرخی پێشووی دابەزیووە، ئەمە سەرەڕای ئەوەی هیچ مامەڵەیەک ناکرێت.
ئەحمەد نوردەدین، خاوەنی نوسینگەی کڕین و فرۆشتنی خانوو و زەوی بە دواڕۆژی ڕاگەیاند نرخی زەوی بە بەراود بە خانوو و باڵەخانە بۆ نیوەی زیاتر نرخی پێشوو دابەزیووە، بۆنموونە نرخی 250 مەتر پێشتر لە هەولێر بە 40.000 دۆلار (چوار دەفتەر دۆلار) بوو، ئێستا بە 18.000 دۆلار(دەفتەرێک و 8 هەزار دۆلار) دەستدەکەوێت، بەڵام بەهیچ شێوەیەک مامەڵەی کرێن و فرۆشتنی پێوە ناکرێت.
وتیشی لە نوسینگەکەی من بۆ ماوەی زیاتر لە دوو مانگە هیچ زەوێکم نەفرۆشتووە، ئەمەش بەهۆی ئەوەی نرخەکەی زۆر دابەزیووه و خاوەن زەوییەکان بە ئاسانی و بە زەرەر نایفرۆشن و خەڵکیش بەهۆی ئه و بارودۆخە نایەوێت پارەکەی خۆی بە زەوی بدات.
لەمساڵ شارەوانی هەولێر نزیکەی 5 هەزار زەوی لە کارتەوە بۆ تاپۆ گۆڕیووە، بەڵام بەهۆی ئەوەی خزمەتگوزاریان بۆ نەچووە کەس ئامادەنییە خانوو لەسەر ئه و زەویانە دروست بکات، ئەمەش نرخەکەی زۆر دابەزیووە.
بەوتەی خاوەن نوسینگەکانی خانووبەرە، تەنیا نرخی باڵەخانەی بازرگانی و هوتێڵ و مۆڵەکان زۆر دانەبەزیووە، ئەمەش بەهۆی ئەوەی ئه و شوێنانە بەردەوام داهاتی هەیە، ئەگەرچی ئه و داهاتەش بەشێوەیەکی بەرچاو کەمبۆتەوە.
سدیق سەلیم، خاوەن نوسینگەی خانووبەرە لە هەولێر بە دواڕۆژی وت لەئێستادا نرخی باڵەخانەی بازرگانی و هوتێڵ و مۆڵەکانیش کاریان کەمبۆتەوە، بەڵام نرخەکانیان نرخەکانیان تەنیا بە ڕێژەی 20 بۆ 25% لەگەڵ نرخی پێشوویان کەمبۆتەوە.
وتیشی سەرەڕای دابەزینی نرخی خانوو، زەوی و باڵەخانەکان، بەڵام ئەوەی جێگەی نیگەرانییە مامەڵەکانیش وەستاوە لە هەندێک نووسینگە ماوەی دوو مانگ لە هەندێکی تر ماوەی زیاتر لە چوار مانگە خانووێک زەویەک نەفرۆشراوە، بۆ بەکرێدانی خانووش بەهەمان شێوەیە خەڵکی تا زۆر ناچار نەبێت خانوو بەکرێ ناگرێت بەمەش وایکردووە خاوەن نوسینگەکان کارەکانیان بگۆڕن و بەدوای کاری تردا بگەڕێن.
لەبارەی هۆکارەکانی دابەزینی نرخی خانوو و زەوی و باڵەخانەکان لە هەولێر، ئه و خاوەن نووسینگە دەڵێت کۆمەڵێک هۆکار هەن بۆ دابەزینی نرخەکان، لەوانە ناسەقامیگری باروۆدخی سیاسی هەرێمی کوردستان، کە خەڵک بەردەوام لە ترس و دڵەڕاوکێدایە، هەروەها پاشەکەوتی مووچه و قەیرانی دارایی و پێنەدانی مووچەی فەرمانبەران لەکاتی خۆیدا وایکردووە خەڵک نەتوانێت کرێی مانگانە بدات، ناچار یان دەگەڕێتەوە بۆ گوندو یاخود دەگەڕێتەوە ماڵی باوانیان.
وتیشی جگە له و هۆکارانە گەڕانەوەی ئاوارە عەرەبەکان بۆ ناوەڕاست و باشووری عێراق هێندەی تر بازاڕی خانووبەرەی لە هەولێر سست کردووە، هاوکات تێکەڵکردنەوەی هەندێک لە خێزانەکان ئەوانەی خزمی یەکترن ئه و خێزانانە بچووکانە پێشتر کە مووچه و کاریان هەبوو لە خانووی سەربەخۆدابوون، بەڵام ئێستا چەند برایەک یاخود ئامۆزاو خزمی نریک خانووێک بەچەند خێزانێک دەگرن و لەناودا دەحەوێنەوە.
لەبارەی بێبازاڕی و کەمبوونەوەی نرخی خانووبەرە لە هەولێر، دکتۆر سەڵاح بورهان ئابووریناس لە زانکۆی سەڵاحەددین دەڵێت لە هەر وڵاتێک بارودۆخی سیاسی سەقامیگر نەبوو، ئەوا بارودۆخی دارایی و بازاڕیش سەقامیگر نابێت و تووشی داڕمان دەبێت، بۆیە ئێستا نەک بازاڕی خانووبەرە بەڵکو سەرجەم بازاڕەکانی تر تووشی بێ بازاڕی بوونەتەوە.
وتیشی ئه و بێ بازاڕییە لەماوەی سێ ساڵی ڕابردوو لە کوردستان هەیە بە بەراود بە زۆربەی وڵاتانی تر حاڵەتێکی دەگمەنە، چونکە بێکاری زۆر بووە، پارەی کەم دەخرێتە بازاڕو مووچە لەکاتێ خۆیدا دابەشناکرێت و خەڵک لە داهاتووی خۆی دڵنیانییە ئەمانە هەمووی وایکردووە باردۆخی بازاڕ بەشێوەیەکی دەگمەن سیست بێت.[1]
06-11-2017