Kürt kahramanlık destanı Dımdım
Ordîxanê Celîl
Avesta
Istanbul
2001
[1]
Altın Elli Han destanının tarihsel içeriği
Xanê Çengzêrin (Altın Elli Han) destanının konusu, kaynağını, İran Kürdistanı'nın Urmiye Gölünün güney ve güney-batısında kalan bazı bölgelerinde meydana gelen (Tergever, Mergever, Bıradost, Uşnu) 1608-1610 Kürt ayaklanmasından almaktadır. Ayaklanmanın merkezi, Mergever bölgesinde yer alan Dımdım kalesiydi. Dımdım kalesi, Urmiye Gölünün yakınında ve gölün adını taşıyan Urmiye kentinin güney-doğusundaki Dımdım dağ sırasında yer alıyordu. Ayaklanma, 968-1043 (1560/61-1633/34) yılları arasında yaşamış 17. yüzyılın ünlü tarihçisi İskender Bek Turkman'ın Tarih-i Alamaray-i Abbasi adlı kroniğinde anlatılıyor. İskender Bek Turkman, şahın mabeyn başkatibiydi; ayrıca bir dizi siyasal olayın ve Şah Abbas I'in yaptığı çok sayıdaki sefer ...

Xanê çengzêrîn (Altın Elli Han) olarak da bilinen Dımdım destanı, 17. yüzyılda İran Kürdistanı'nda yaşanmış gerçek bir ayaklanmaya dayanmaktadır. Ayaklanmanın merkezi Mergever bölgesinde yer alan Dımdım kalesiydi. Uzun gezginlik yıllarından sonra Kürt Hanı, İran Şahına giderek hizmetlerine karşılık öküz derisi büyüklüğünde bir toprak parçası ister ve buraya çok sağlam bir kale inşa eder. Han güçlenir, egemenliğini ilan eder, Şahla arası açılır. İran Şahı Dımdım kalesinin üzerine ordular yollar, kale kuşatılır. Kürtler Emir Han'la birlikte 7 yıl bu kuşatmaya karşı koyar. Han, Türk padişahından ve Kürt aşiretlerinden yardım ister.
Kürt folkloruyla ilgili önemli çalışmalar yapmış olan Ordixanê Celil'in doktora tezi olarak hazırladığı Dımdım destanının farklı dönemlerde farklı yörelerden derlenmiş 6 varyantının orijinal metnini Türkçesiyle birlikte sunuyoruz.