$دکتۆر بەرهەم؛ چارەسەر یان کێشە؟$
#زوبێر ڕەسوڵ#
#26-03-2019#
پێگەی کورد لە بەغدا لە سەرەتای 2013 وە تا ئێستا ڕۆژ بەڕۆژ لاواز دەبێ. ڕاستە بەشێکی زۆری ئەو لاوازیە پەیوەستە بە بەهێزبوونەوەی پێگەی ئێراق لە پەیوەندییە هەرێمی و نێودەوڵەتییەکاندا و دواتریش گەشەکردنی دامەزراوە سیاسی و ئابوورییەکانی دەوڵەتی ئێراق، بەڵام بەشەکەی دیکەی پەیوەستە بە وەستانی گەشەی هەرێمی کوردستان بە تایبەت لەڕووی دامەزراوەیی و سەروەریی یاسا کە دەبوو ئێستا چەند فرسەتێک لە پێش بەغدا بێ، بەوپێیەی ئێمە لە 1991 بەدواوە خاوەن دیفاکتۆیەکی سیاسی و ئابووریی نیمچە سەربەخۆ بووین. بەڵام بەشە هەرە زۆرەکەی لاوازبوونی پێگەی کورد لە بەغدا پەیوەستە بە تێکچوونی پێوەندییەکانی یەکێتی و پارتی، دواتریش ناکۆکییەکانی نێوان هێزە کوردییەکانی دیکە بەگشتی. هەڵبەتە مەبەستم لە هێزەکانی تری وەک #بزووتنەوەی گۆڕان# و ئیسلامییەکان و بەو دواییەش دەرکەوتنی هێزێکی وەک نەوەی نوێ کە نەیانتوانیوە میکانیزمێکی گونجاو بۆ ئیدارەدانی پێوەندییەکانیان بدۆزنەوە لە بەغدا. ئەوەی سەیرە هەندێک جار ئەو هێزانە ئەوەندەی لە بەغدا کار لەسەر ململانێکانی ناو هەرێمی کوردستان دەکەن، ئەوەندە نوێنەرایەتی کورد و بەدیهێنانی دەسکەوتەکانی کورد ناکەن، کەچی ئەوان هەست بەو بەرپرسیارێتییە ناکەن کە خەڵک ئەوانی بۆ ئەوە ناردووەتە بەغدا نوێنەرایەتی هەرێمی کوردستان بکەن نەک خۆخۆریی سیاسی.
سەرەتا بۆ تێگەیشتن لە ململانێکانی یەکێتی و پارتی دەبێت دان بەوەدا بنێین کە دەستاو دەست یان گۆڕانی نوخبەی سیاسی لەناو هەریەکە لە یەکێتی و پارتی هۆکارێکی تری تێکچوونی ئەو پێوەندیانەیە، بە تایبەت دەرکەوتنی نوخبەیەکی سیاسی تازەی ناو یەکێتی کە بە دیدێکی ترەوە سەیری ئیدارەی ململانێ سیاسییەکان لەگەڵ پارتی دەکەن. هەڵبەتە ئەو کەلێنە ئەگەری هەیە گەورەتریش بێت ئەگەر نوخبەی تازەی پارتی بڕیاری سیاسی لەناو ئەو حیزبە بەتەواوی بگرنەدەست، بەڵام ئێستا بەهۆی ئامادەیی و بەهێزیی بارزانی لەناو پارتی، هەست بەو گۆڕانە گەورەیە ناکرێت وەک ئەوەی لەناو یەکێتیدا دەبینرێت.
کورد لە بەغدا لە سەرەتای 2003 تا 2014 خاوەن چەندان پێگەی بەهێزی وەک سەرۆکی کۆمار و مەلەفی وەزارەتی دەرەوەو و سوپاسالاری ئێراق و جێگری سەرۆکی حکومەت و سەرۆکی پەڕڵەمان بووە، لەگەڵ چەندان پۆستی تریش کە کورد لەڕێگایەوە دەیتوانی گوشار و کاریگەریی هەبێت لەسەر ئاڕاستەی پرسە سیاسی و ئابوورییەکان لە بەرژەوەندی خۆی. هەڵبەتە بوونی ئەو پۆستە باڵایانە کاریگەریی زۆری هەبوو لەسەر بەهێزبوونی هەرێمی کوردستان لە دوای 2003 تا دەگاتە نەخۆشکەوتنی #مام جەلال# و دواتریش داڕمانی پێوەندییەکانی کورد و بەغدا لە سەردەمی هەریەکە لە مالیکی و عەبادی. دواتریش ئاڵۆزبوونی پێوەندی لایەنە کوردییەکان بە تایبەتیش یەکێتی و پارتی، ئیتر کورد بەرەبەرە هێزی سیاسی و مەعنەویی خۆی لەبەغدا خەریکە لەدەست دەدات. ئێستا تاکە پۆستی سیادی کە کورد هەیەتی لە بەغدا و دەتوانێت جۆرێک لە کاریگەریی سیاسی هەبێت پۆستی سەرۆکی کۆمارە، کەچی ئەویش خەریکە دەبێتە قوربانیی ململانێی نێوان یەکێتی و پارتی.
ڕاستە ئەو پۆستە دەبوو بە هەماهەنگی یەکێتی و پارتی و هێزە کوردییەکانی تریش یەکلاکرابایەوە، چونکە ئەو پۆستە دەسکەوتی هەموو کوردە نەک تەنیا لایەنێکی سیاسی و نابێت بە حیزبیش بکرێت، ئەمە هەڵەیەک بوو یەکێتی کردی کە بەداخەوە تا ئێستاش کاریگەریی لەسەر پێوەندیی یەکێتی و پارتی و پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەت هەیە و دواجاریشچ کورد و پێگەی هەرێم و خەڵکی کوردستان باجەکەی دەدەن. بەشێکی تری ئەو دۆخەی ئێستای هەرێمی کوردستان پەیوەندی هەیە بەو هەڵوێست وەرگرتنەی پارتی لە دکتۆر بەرهەم و هاوکارینەکردنی وەک سەرۆک کۆماری ئێراق.
هەڵبەتە ئەو دۆخە خەریکە گورزێکی کوشندە لە پێگەی کورد لە ئێراق و دواتریش پێوەندییەکانی یەکێتی و پارتی دەدات. لەڕاستیدا ئەگەر وێنە گەورەکەی سیاسەتکردن ببینین، بوونی سەرۆک کۆمارێکی کوردی بەهێز لە بەغدا یانی ئامادەیی بەهێزی کورد لە مەرکەزی بڕیاری سیاسیی دەوڵەتی ئێراق، پێچەوانەکەشی یانی نائامادەیی و لاوازیی کورد لە بەغدا و دواتریش ڕەنگدانەوەی بەسەر پێوەندیی کوتلە کوردییەکانی ناو پەڕڵەمانی ئێراق. ئەمە لە کاتێکدایە کە ئێستا کورد دەرفەتێکی بۆ هەڵکەوتووە لە ڕێگای پەیدابوونی نوخبەیەکی تری سیاسی لە ئێراقدا کە پێوەندییە ئابووری و سیاسییەکانی دووبارە بنیات بنێتەوە بۆ ئەوەی قەرەبووی ئەو زیانە ئابووری و سیاسیانە بکاتەوە کە بەر هەرێم کەوتوون لە 2014 تاوەکوو 2018.
لەم قۆناغەدا دکتۆر بەرهەم کاراکتەرێکی گونجاوە بۆ ئەوەی لە خزمەت دروشمی کوردستانێکی بەهێزدا سوودی لێ ببینرێ، بە تایبەت بۆ چاککردنەوەی پێوەندییەکانی بەغدا و هەرێمی کوردستان. ئەگەر پارتی و بارزانی پاڵپشتیی باشی بکەن، دەکرێت خێری باشی بۆ هەرێمی کوردستان و چالاکبوونەوەی پێگەی کورد هەبێت لە بەغدا. پارتی لەبری ئەوەی بیخاتە لیستی نەیارەکانی، دەیتوانی بیخاتە لیستی دۆستەکانی، بەوەش کاریگەریی پارتی نەک لە بەغدا بەڵکوو لەسەر خودی یەکێتیش زیاتر دەبوو. ئەمە جگە لەوەی دکتۆر بەرهەم دەکرێت ئەڵتەرناتیڤێکیش بێت لە خزمەت پاراستنی هاوسنگی و سەقامگیریی نێوان باڵەکانی یەکێتی لەبەرانبەر ئەو باڵەی کە پارتی پێیوایە هۆکاری توندبوونەوەی ململانێن نەک چارەسەر.
ئەو ململانێیەی نێوان لایەنە کوردییەکان ململانێیەکە لە ئاستی نزمدا و خزمەت بە بەرژەوەندییەکانی هەرێمی کوردستان ناکات. بەو دونیابینینە نە نوخبەی سیاسی و نە هەرێمی کوردستانیش ناگاتە هیچ ئەنجامێکی باش. لە بەرژەوەندی پارتی و هەرێمی کوردستانیشە کە تا زووە مامەڵەیەکی باشتر لەگەڵ دکتۆر بەرهەم بکەن. ئەو قۆناغەی ئێستای پێوەندییە سیاسییەکانی یەکێتی و پارتی پێدا تێپەڕ دەبێت پێمان دەڵێت کە هەریەکە لەم دوو هێزە تا ئێستاش نەیانتوانیوە قۆناغی ململانێکانیان تێپەڕێنن لە ڕێگای قبووڵکردنی پرەنسیپی زۆرینە و کەمینەی دیموکراسی و ئەنجامەکانی هەڵبژاردن. دکتۆر بەرهەم لەبری ئەوەی وەک فاکتەری ناسەقامگیری پێوەندییەکانی پارتی و یەکێتی سەیری بکرێت، دەکرێت کلیلی توانەوەی بەستەڵەکی نێوان یەکێتی و پارتی بێت. [1]