باباطاهر یا باباطاهر عریان همدانی، عارف، شاعر ایرانی و دوبیتی‌سرای اواخر سده چهارم و اواسط سده پنجم هجری ایران، در دوران طغرل بیک سلجوقی می‌زیسته‌است. (بابا) لقبی بوده که به پیروان وارسته می‌داده‌اند و برای صفت عریان دلایل گوناگونی ذکر شده‌است. اغلب منابع او را اهل همدان معرفی کرده‌اند و خود او در چندین دوبیتی از همدان و الوند یادکرده است. اشعار بابا طاهر به زبان لری سروده شده‌اند. مسلک درویشی و فروتنی او که شیوهٔ عارفان است سبب شد تا وی گوشه‌گیر شده، گمنام زیسته و تفصیلی از زندگانی خود باقی نگذارد.
=KTML_Bold=زندگی‌نامه=KTML_End=
از خاندان، تحصیلات و زندگی باباطاهر اطلاعات درستی در دسترس نیست، اما بنا به نوشتهٔ راوندی در راحةالصدور، باباطاهر در سال 447 هجری با طغرل سلجوقی دیدار کرده و مورد احترام وی نیز قرار گرفته‌است. در یکی از دوبیتی‌های مشهورش سال تولدش را به حروف ابجد گنجانیده که پس از محاسبه توسط میرزا مهدی‌خان کوکب به سال 326 هجری رسیده‌است، اما رشید یاسمی با استناد به همان دو بیتی و اشاره به اهمیت عدد 1٬000 نزد اغلب ملل بر آن رفته‌است که مقصود باباطاهر از واژهٔ الف سال 1000م بوده و در نتیجه مقارن سال‌های 390 و 391 (برابر با 1٬000 میلادی) زاده شده‌است. او پس از 85 سال زندگی، در همدان وفات یافته‌است.
=KTML_Bold=آرامگاه=KTML_End=
آرامگاه باباطاهر در شمال شهر همدان و در میدانی به نام وی قرار دارد. حمدالله مستوفی به سال 740 ه.ق در نام بردن از همدان این شهر را به نام همدان باباطاهر اسم می‌برد که نشان از مشهور بودن همدان به نام باباطاهر است. این آرامگاه در سال 1344 ساخته شده و در سال 1383 بازسازی شده‌است. بنای مقبره باباطاهر در گذشته چندین بار بازسازی شده‌است. در قرن ششم هجری برجی آجری و هشت ضلعی بوده‌است. در دوران حکومت رضاشاه پهلوی نیز بنای آجری دیگری به جای آن ساخته شده بود. درجریان این بازسازی لوح کاشی فیروزه‌ای رنگی مربوط به سده هفتم هجری به دست آمد که دارای کتیبه‌ای به خط کوفی برجسته و آیاتی از قرآن است و هم‌اکنون در موزه ایران باستان نگهداری می‌شود. احداث بنای جدید در سال 1344 خورشیدی به همت انجمن آثار ملی و شهرداری وقت همدان و توسط مهندس محسن فروغی انجام شده‌است. این بنای تاریخی طی شماره 1780 در تاریخ 21 فروردین 1376 به ثبت آثار تاریخی و ملی ایران رسیده‌است. در اطراف بنای جدید فضای سبز وسیعی احداث شده‌است.
=KTML_Bold=برخی از بزرگانی که درجوار مزار باباطاهر آرمیده‌اند:=KTML_End=
محمد ابن عبدالعزیز از ادیبان سده 3 هجری
ابوالفتح اسعد از فقیهان سده 6
میرزا علی نقی کوثر از دانشمندان سده 13
مفتون همدانی از شاعران سده 14
=KTML_Bold=تبار قومی=KTML_End=
در برخی منابع اشعار او به زبان لری نزدیکتر دانسته شده‌است. نام پدر باباطاهر را برخی فریدون ضبط کرده اندو او را طاهربن فریدون بختیاری نوشته اند.
=KTML_Bold=دو بیتی را هم به او منسوب میدارند:=KTML_End=
=KTML_Italic=عزیزا مردی از نامرد نائی فغان و ناله از نامرد نائی
حقیقت بشنو از پور فریدون که شعله از تنور سرد نائی=KTML_End=
بااین حال برخی معتقدند که اشعار او به زبان راجی سروده شده‌است. همچنین در یک دوبیتی که به او منسوب شده، وی از ایل لک که یکی از ایلات قوم لر معرفی شده‌است:
=KTML_Italic==KTML_Green=مه دوریشم لکم اعجاز دیرم
مه دوسی چوی خُوشین دمساز دیرم
مه معشوقی وَ نام فاطمه لُر
صنوبر قامت و پرناز دیرم=KTML_End==KTML_End=
=KTML_Bold=آثار باباطاهر=KTML_End=
برخی معتقدند ترانه‌ها یا دو بیتی‌های باباطاهر در بحر هزج مسدس محذوف سروده شده‌است. البته اطلاق عنوان فهلویات بر این نوع دوبیتی‌ها احتمالاً نشان می‌دهد که آن‌ها در زبان پهلوی و مربوط به گویش ایران میانه آن باشد. با این حال روبن آبراهامیان خاورشناس ارمنستانی به این نتیجه رسید که گویش بکار رفته در دوبیتی‌های باباطاهر گرایش نزدیکی با گویش مورد استفاده توسط یهودیان معاصر همدان دارد. گویش یهودیان همدان در شاخه شمال غربی زبان‌های ایرانی طبقه‌بندی شده‌است. دو قطعه و چند غزل و مجموعه کلمات قصار به زبان عربی از آثار دیگر اوست. کتاب سرانجام شامل دو بخش عقاید عرفاً و صوفی و الفتوحات الربانی فی اشارات الهمدانی است. تعداد دوبیتی‌های وی تا 354 دوبیتی برشمرده‌اند. صرف نظر از مطالب فوق، به عقیده بسیاری از محققان اشعار بابا طاهر به گویش لری سروده شده اند، که با توجه به لر تبار بودن بابا طاهر می توان نتیجه گرفت عقیده این دسته از محققان نسبت به نظریه های دیگر مستدل تر و صحیح تر است. مستدل چند نمونه از دوبیتی‌های باباطاهر:
=KTML_Italic==KTML_Blue=مکن کاری که بر پا سنگت آیو
جهان با این فراخی تنگت آیو
چو فردا نامه خوانان نامه خوانند
تو را از نامه خواندن ننگت آیو=KTML_End==KTML_End=
[1]