سینەی پڕ ئاهم.. هەورێ تیا دەگری و
لە چاوانمەوە.. باران داناکا!
عومریشم.. بەفری بەر هەتاوێکە..
هەر ئەبێ بە شوێن مردنا ڕاکا
***
کێ بێ پاییزی دڵی ئاوارەم..
بنێتە کۆشی قرمزیی بەهار؟
کەشتیییەکی وێڵ لە دەریای تووشا..
تۆ بڵێی ڕۆژێ بگاتە کەنار؟
***
با خۆم گێل نەکەم.. منی غوربەتیی..
کەنارم تۆف و شەستەبارانە
کەس ناگری بەسەر ڕوخساری منا..
تەم و مژێکی دەم ئێوارانە
***
بۆ شادمانیی زۆر کورتە تەمەن..
بۆ کوێرەوەریی.. نابڕێتەوە
چۆن گڕ ناگرێ بەفری بەرهەتاو؟..
خۆ دوای چەند ساتێ.. سەرئەنێتەوە!
***
بەفری بەر هەتاو.. چییە جوانییەکەی..
گەر خوێن نەهێنێ لە دەستی گزنگ؟
ئەگەر نەبێتە جەنگەڵی هاوار..
کە توانەوە عومری نایە چنگ
***
ئای چەندە مەیلم لە گریانێکە..
دڵ و جەرگمی تیا بتوێتەوە
تەنیام و تەنیا.. کەس نییە باوەش..
بۆ ئەم ئازارەی من بگرێتەوە
***
لە تاو تەنیایی.. دوێنێ نیوەشەو..
چووم سەگێکی مات بگرمە باوەش
چاوانی ئەتوت گەڵای پاییزە..
ئەویش جێی هێشتم.. تف لە بەختی ڕەش
***
شەو نیوەشەوان.. پیاسەی نیوەشەو..
سەگێک ئاشنا بە ڕۆیشتنی ڕێم
چاوم ئەبڕییە چاوانی زەردی..
چەمی عاتیفەی ئەڕشتە بەر پێم
***
لەبەر ڕەهێڵەی برسێتییا.. ئای..
ڕەنگە ئەو سەگە ئێستا مردبێت!
بە دەم هەناسەی گیان دەرچوونەوە..
یادێکی منی تەنیای کردبێت!
***
گوڵی چەند هەورێ.. وا بوو بە چەپک..
برووسکەیەکیش بوو بە گوڵدانی
گوڵدان ئەشکێت و بە هەناسەیەک..
باڵام تەڕ ئەکا.. تاوە بارانی
***
لە پاسارێکا چۆڕاوگەی باران..
موچڕکە و تەزوو دێنێ بە لەشما
ئەو ڕۆژانەم بیر ئەکەوێتەوە..
نیگای پشکۆ بوو لە خوێنی گەشما
***
ئەو ڕۆژانەم بیر ئەکەوێتەوە..
دڵم بەفر بوو.. نیگام زەردەپەڕ
تلیاک بە خوێنم نائاشنا بوو
نە ئەشکی گەرم.. نە کسپەی جگەر
***
لێک جیابووینەوە بێ ماڵئاوایی..
خەونەکانم بوو بە تەم و دوکەڵ
دڵ وێرانەیە و جێی کونە پەپوو..
شینێ بگێڕم بۆ جریوەی مەل!
***
ببم بە سۆفی و لە سارایەکدا..
خەو بە ڕوخساری خواوە ببینم؟!
ئاخۆ لە نووریا ئەمشارێتە وە..
گوێ ڕائەدێرێ بۆ سەدای شینم؟
***
ببمە ڕاهیب و لە ناو دێرێکا..
لەگەڵ لێدان و زرنگەی زەنگا
شیوەن کەم بەسەر ڕەش پۆشیی خۆم و
پەیکەری عیسای مات و بێ دەنگا
***
ئەی لە کەنیسەی سۆز و ئەسرینما..
ڕاهیبەیەکی چاوکاڵی ڕەشپۆش
یەک یەک مۆمەکان دائەگیرسێنێ و
دڵی تەزیوی من ئەگرێتە کۆش؟
***
ساتێ ئەچمە ژێر چە تری باران..
سیمای «دێرینی»م دێتەوە بەر چاو
ساتێ هەورە کان ئەڕەوێنەوە..
ئەویش ون ئە بێ وە ک تنوکێ ئاو
***
خۆزگە ئەمتوانی لەناو پێکێکا..
ئا.. ئەو هەورانە گشت بخۆمەوە
بە پلەی پەیژەی برووسکەیەکا..
سەر کەوم.. بە گڕ دڵ بشۆمەوە
***
ئێواران سەرم ئەبێتە سووتوو..
لەساو سێبەری درەختی ئەشکا
درەختی گریەم.. لق و چڵی ڕووت..
کێ چەند گوڵێکی خەندەی لێ بەش کا؟
***
خەڵکی بە شێتیان ئەدامە قەڵەم..
ئاخ ئەو ڕۆژانەی لەبەر بارانا
دڵی پڕ ئەشکم.. ئەتووایەوە..
لە چاوەڕوانیی دەم ئێوارانا
***
خەڵکی بە شێتم ئەدەنە قەڵەم..
نازانن کە من «با» ئەخوێنمەوە
تنۆکێ باران حەرفی شیعرمە و
ئاگری عەشق چۆتە خوێنمەوە
***
خۆزگە ئەمتوانی گڕ لە خۆم بەر دەم..
دوکەڵم ببێ بە تارای سەر ڕووت
یان بمرم و سەگ لە لاشەم تێر بێ..
دنیای ڕوانینم مردنە و تابووت
***
تابووتێ بە بەر دەمما ڕادەبرێ..
ئاخۆ سەر بە چ ماڵێکا بکا؟
لە چ کوختێکی سارد و تەزیوا..
ڕەشەبای گەرمە شینێ هەڵ بکا؟
***
نەء.. تۆ بڵێ ئەو تەختەی تابووتە..
تە رمی چ سەوزە درەختێکە.. ئای؟
لانکەی چەند مەلی لانەواز بووە..
چ شۆخێ بووە چ زامێکە.. وای؟
***
ئەرخەوانێکم دێنێتەوە یاد..
بە گۆڕستانێک چۆڵ و ساردەوە
چرپەی دوو دڵی نامۆ و تەزیوی..
لە گەردەلولی شار ئەشاردەوە
***
ئەو ئەرخەوانە.. دەمەو ئێواران..
ئەچووینە ژێری و بارانی چرپە
ئەبووە ئارامگا و گەردەلولی شار
دڵی نەئەکرد بە بێشەی خورپە
***
ئەیوت.. بڕوانە ئەو خامۆشییە..
مەزار بەهەشتی خۆشیی نەدیوە
درەختی مەیل و شەڕ و ئاژاوە..
لە گۆڕا ڕەگ و ڕیشەی ڕزیوە
***
تا خۆڵەمێشی بکوژ و کوژراو..
لە گۆڕا لە یەک جیا ناکرێتەوە
مردووەکان مەستی خەوێکی قووڵن..
مەلی ئەشک.. باڵی تیا ناگرێتەوە
***
وێنەی دوو دڵ و تیرێکمان هەڵکەند..
لەسەر قەدی ئەو دار ئەرخەوانە
توخوا تۆ بڵێی ئەو دارە مابێ؟..
یان ئەویش سووتووی سەر گۆڕەکانە!
***
لە ئێوارانا.. ئای ڕەنگە ئێستا..
لەسەر بنچکەکەی قەلەڕەشکەیەک
هەڵکورمێ و چاوی بڕژێنێ سیحری..
ڕق و نەگبەتیی و فیتنە و گەشکەیەک!
***
ئێوارەیەکی پرتەقاڵیییە..
دنیای ڕوانینم نوقمی بارانە
دڵ بە کەناری ئاوابوونەوە..
خوێنی لێ ئەتکێ.. کەیلی گریانە
***
لە دنیای دڵی سیاپۆشمەوە..
چاو خافڵ ناکەم قەت لەو هەورانە
هەور تەمەنی ئەداتە باران..
باران هەناسەی بەو جۆگەلانە
***
جۆگەلە عومری ئەبەخشێتە چەم..
چەم بە ڕووبار و.. ڕووبار بە دەریا
دەریاش دڵی لە مشتی خۆرایە و
نهێنی باران وا لەژێر سەریا
***
دڵۆپی باران چەندی سەوز ئەبێ و
لە غەریبییا سەر ئەنێتە وە؟
چەندی لە لەپی دەستی ونبوونا..
ئەمرێ و کەس تەرمی نابینێتەوە!
***
دڵۆپی باران تەرمی مردووە..
یان مناڵێکە گڕوگاڵ ئەکا؟
ڕێژنە و ڕەهێڵە گەرمە قاقایە..
یان گریانێکەم ماڵەوماڵ ئەکا؟
***
ئێوارەیەکی مات و غەمناکە..
ڕوانینەکانمی تیا سەرگەردانە
جارجار هەورەکان ئەبنە پەنجەرە..
زەردەپەڕ ئەدا لە ڕووی وێرانە
***
ئۆقرە و ئیلهامم دارێکی وشکە..
نوقمی کزە بای بێ ئارامیییە
سەگ وەڕی تاو تاو.. گرمەی گەواڵە..
مۆسیقای دڵەی پڕ سەرسامیییە
***
ئای چۆن بەم هەموو ژانەوە ئەژیم
کە دڵم لانەی دووپشک و مارە؟
بە شێوە زیندووم.. مردووم لە ناخا..
تۆ بڵێی مردن ببێتە چارە؟
***
بێ ئەوەی کەسێ منی ناسیبێ..
ستەمە لاشەم بچێتە ژێر گڵ
ئاخ.. خۆزگە لە ژێر کوختی شیعرێکا..
ئارامی ئەگرت گە ردەلولی دڵ
***
داد بۆ خوا ئەبەم.. نەهێڵێ بمرم..
تا خامەم ژانم ئەهۆنێتە وە
وەکوو چۆن ساڵان بە تاڵی سپی..
یادی لە قژما ئەنووسێتە وە
***
مردن لێم گەڕێ.. ئەمشەو خۆم ئەمرم..
تا شیعرێ بێنمە بوون و ژینەوە
لە سەرابێکام.. خوێنم ئەسووتێ..
بە سۆزی تاڤگە و چەمی شینەوە
***
مردن پێم ئەڵێ: تۆ تەواو شێتی..
وشە جێی ژانتی تیا نابێتەوە
سەر خە سەر سنگم.. چاوانت لێک نێ..
کەس نییە فرمێسک بخوێنێتەوە
***
کوا شیعرێ ژانی من بگرێتە خۆی؟
شینم پێ بکەنێ بە دەمتانەوە
فرمێسکم سە رکا «تانجەرۆ»یەک بێ..
بڕژێتە گۆمی ویژدانتانەوە
***
ئاخ.. بۆ تانجەرۆش.. تانجەرۆی جاران..
تۆ بڵێی چاوم پێی ڕوون بێتەوە؟
تۆ بڵێی قژی ماش و برنجیم..
بە دیدارێکی ڕەش ببێتەوە؟
***
بیرمە مناڵ بووم لەگەڵ باوکما..
لە تەنیشت پردە ڕوخاوەکەوە
قولاپی ماسی گرتن لە دەستما و
قاچم ئەخستە ناو ئاوەکەوە
***
ئای بە مناڵیی.. بە نوکی قولاپ..
چەند کۆرپە ماسی ناو تانجەرۆم کوشت؟
ماسیەکی ناو گۆمی تەنیاییم..
دەرگای مەرگ لە خۆم کەوتۆتە سەر پشت
***
من پرسەیەکم.. هیچ کەس نامبینێ..
بێت و دانیشێ و فڕکا قاوەیەک
ورد بێتەوە لە دەریای ناڵینم..
بگری بۆ مەرگی چەند سەرچاوەیەک
***
دەریای ناڵینم گۆڕستانێکە..
ئارامگای سەدان چەمی سەربڕاو
چە م قەت سەرچاوە نابینێتەوە..
بەفری خۆزگەشم ڕۆیی بوو بە ئاو
***
بە سۆز و یادی هەواری باڵای..
زستانی پار بوو.. لە ڕێبەندانا
بەفری بە ردەرگام کرد بە پەیکەرێ..
تا تەزوی ئۆخەی بێنێ بە گیانا
***
نەک ئۆخەی هەر دەم.. بۆ تاقە ساتێ..
بەفرینە کچێ.. بەفری ساردوسڕ
شێوەی بنوێنێ و هەناسەی ئۆخەی..
دەمارەکانم پڕ بکا لە گڕ
***
شەو با هەڵکات و بیبەستێ پەیکەر..
تاکوو یەک دوو ڕۆژ.. بمێنێتەوە
بەر لەوەی خۆر چنگ لە سینەی گیرکا..
عومری جوانیی لێ بسێنێتەوە
***
شەو نووستم.. سبەی.. کاتی چێشتەنگاو..
بوو بوو بە هەڵم پەیکەری باڵای
لە و ڕۆژەوە من لە تیشکی ڕۆژا..
وێڵم بۆ ورشە و پرشەی نێو نیگای
***
جوانیی تەمەن کورت.. عەشقێک ئەبەدیی..
بۆ زەردەپەڕێ لە ئاوابوونا
وانەی مەشقێکی بێ کۆتایییە..
لە جوان پە رستیی دڵەی زەبوونا
***
ئۆف دنیای جوانییش.. مۆمی کوژاوەم..
خۆی تیا ئەنوێنێ.. دیمەنێکی پەست
سیمای پەپوولەی هەڵقرچاوی شەو..
لە تەماشاما.. گریانێکە خەست
***
مۆمیش.. تەمەنی.. کزەی.. سووتانی..
بارمتەی دەنکە شقارتەیەکە
هە ر دەستێکیش بێ دایبگیرسێنێ
باعیسی مەرگی پەپوولەیەکە
***
چەندین شەو لەسەر نزرگەکان من..
بوومە کۆی زوخاڵ.. سووتام وەکوو مۆم!
لەسەر نزرگەی دڵ.. مشایەخێ..
مۆمێکی نیگای دانەگیرسان بۆم
***
من میراتگری سەدان پاییزم..
هەتاوی خەمی من ئاوا نابێ
هەتاوێک سارد و سڕە وەک مردوو..
ڕەنگە بوونیشم فرمێسکی خوا بێ!
***
خوا گەورەیی خۆی بە من بەخشیوە..
بۆ ئازارەکان لە هەست کردنا
ئەو شەپۆلانە و کەشتییەکی شڕ..
هەرەس ئەهێنم لە خۆگرتنا
***
مردن گێژاوە.. بێ سەوڵە کەشتییم..
ڕێشم گەرداوی چەقۆ و خەنجەرە
چش لە مردنم لەم ڕێ تووشەدا..
گەر گۆرانیییە ک بێ بە پەنجەرە
***
چی سامناکترە.. چی غەمناکترە..
لە منێکی تە نیای ناو دورگەیەک چۆڵ؟
گیانێکی ماندوو.. هەستێکی نالی..
خۆزگەی ماچێکی دەشتی خاک و خۆڵ
***
کێ بۆ خەزانی عومری من دەگری؟..
کێ بە دیی ئەکا گە ڵاڕێزانی؟
پاییز فرمێسکە لە چاوی هەورا..
کوا هەوری من و قوڵپی گریانی؟
***
تاکە پەناگام پاییزە و کزەی
شینێ لە دڵما کەف و کوڵیەتی
کێ لەبەر کۆستی منا خۆی دەگرێ؟
دڵم بولبولە.. پاییز چڵیەتی
***
دەمەو پاییزان ڕوو لە شێت بوونم..
پاییز کەنیسە و خەڵوەتگای منە
ترپە و لێدانی دڵ خەزانێتی و
لە ڕوانینی چاوانتا ونە
***
پاییزم زامە و هەمیشەیییە..
ڕوخساری بەهار نایشارێتە وە
لە قوڵاییما.. گەڵاڕێزانە..
زریانی ناخم نابڕێتە وە
***
من بۆچی نەمرم؟ بۆ نەبمە هەورێ؟
تێر بگریم بەسەر باڵای ئازیزا
بۆ ئازیز ڕۆیی و لە من ناپرسێ؟..
تەمێکم لە ناو کۆشی پاییزا
***
بۆ بە سووتووی دڵ چاوی ناڕێژێ؟
بۆ نامداتە بەر کزە بای ئاهێک؟
بۆچی بۆ ژوورە سارد و چۆڵەکەم..
ناکاتە دیاریی پە نجەرەی ئاخێک؟
***
بۆ دڵ شمشاڵە و ناڵین ئەیژەنێ؟..
بۆ ئەو ناپرسێ لە ئاﮪ و خورپەی؟
لە دارستانی سەوزی بیستنما..
بۆ خامۆش بووە چۆلەکەی چرپەی؟
***
لە نسێی مەرگا.. گینگڵ ئەدەم و
دڵم هەر لە لای چرپە کانێتی
حەز و ئارەزووم چۆلەکەیەکە..
کزەبای پاییز نیشتمانێتی
***
پاییز لە دنیای شیعری وێڵ بووما..
ئاسمانێکی پڕ لە گەردەلوولە
پاییز لە خوێنما مۆمە و ئەسووتێ..
پاییز لە دڵما زامێکی قووڵە
***
پاییز بوو کاتێک بڵێسەی نیگای..
گڕی بەردایە هەوری ساردی دڵ
پاییزی نیگای هە ڵوەری و ڕۆیی..
خۆشەویستیمی نایە کۆشی گڵ
***
دەک پاییزم ڕۆ.. وەرزی شاعیریی..
دڵ گەڵایە کەوا لە بەر «با» دا
کە هاناش ئەبەم بۆ پاییزی ناخ..
تامی پاییزی چاوانی نادا!
***
بۆ چوار وەرزی ساڵ نابێتە پاییز؟..
تا نیگای ئەوم هەردەم نیشان دا
ئە و نیگایەی لە سنگما ئەسووتێ و
چەخماخە ئەدا لە ناخی گیاندا
***
پاییز بوو.. باران نم نم ئەباری..
نیگای چاوانی پاییزیی و مەستی
وە ک چەم ڕژایە دەشتی گیانمەوە..
دەستی خۆزگەمی خستە ناو دەستی
***
باران ئەباری و ژێر چەتری پاسێک..
بۆ یەکەم بینین بوو بە ژوانگە
بوو بە پەنجەرە بۆ سەر گۆڕەکەم..
لێم ون بوو.. ڕۆیی.. ڕوخا ڕوانگە
***
ئاخ بۆ دەستێکی پڕ لە میهر و سۆز..
بوونم ئەشکێکە بە گلێنەمەوە
شیعرم وەک پاییز هەتیو کەوتووە و
پاییزیش دیارە بە وێنەمەوە
***
داوای شیعرێکی سەوزم لێ مەکە..
بەهار لە عومری من بێ بەرییە
بڕوانە قژی ماش و برنجیم..
کە دەفتەرێکی کوێرەوەرییە
***
پرسەیە ئەگرم بۆ ئەم پاییزە..
چەند خۆشە لەبەر شەستە بارانا
لەسەر ئەو گەڵا زەردانە بمرم..
لە سای بەرامە و بۆی چنارانا
***
ڕۆژێکی پاییز.. مەست بووم.. ئەلەرزیم..
لە ناو باخێکا نوقمی خەزان بوو
هاوڕێیەک کۆشێ گەڵای داگیرسان..
گڕی گەڵای زەرد بۆ تینی گیان بوو
***
لەیلاکەم چاوی دوو گەڵای زەردە..
وتم.. تۆ چیت کرد ئەی هاوڕێی ئازیز؟
ئەو کۆچی کرد و تۆش چاویت سووتان..
بۆ گڕ بەر ئەدەی لە گەڵای پاییز؟
***
تو خوا گەر مردم.. گەڵا کفنم بێ..
دەمیشم پڕ کەن لە گەڵای وەریو
تابووت و گۆڕم چڵی پاییز بێ
و تەرمم مەنێنە ناو خاکی تەزیو
***
خۆ پاییزیش خۆی.. گەڵاڕێزانی..
ڕائەکشێ لەناو تابووتی «با»دا
مردنێکی بێ پرسە و گڵکۆیە..
هاوارە و دەنگی ناگا بە خوادا
***
حەز ئەکەم پاییزی عومرم..
هەور بێ لە چاوی ئاسمانا
گریانێک بێ.. بێ کۆتایی..
سەمایەک بێ لە سووتانا [1]

بەسرە - پاییزی 1980
#لە غوربەتا#
#محەمەد عومەر عوسمان#