دۆگماتیزم... دۆگماشکێن
#حەسەن جودی#
لە هزرە سەرەتاییەکانی مرۆڤەوە بگرە تا دەگاتە میتۆلۆژیا و ئایین و فەلسەفە و تەنانەت بڕێک لە زانستیش لە ژێر کاریگەری ئەقڵییەت و لۆژیک و چەمکە دۆگماییەکان قوتاریان نەبووە و گیرۆدەی بوون، ئەگەر لە ڕووێکەوە خوازرابێت دەرباز بکرێت، ئەوا لە چەندین ڕووەوە لێی قوتار نەبوونە، لە خۆرهەڵات پەیامبەر و سۆفیگەراکان، لە خۆرئاواش فەیلەسوف و زاناکان لە مەداری دۆگماتیزیم دەرنەچوون. ئەگەرچی لە گەلێک کایەدا تێکیانشکاندووە و دەروازەیەکیان لەبەردەم دژە دۆگماییرێژەگەرایی- ئەزموونگەرایی- بابەتگەرایی... هتدکردۆتەوە، وەلێ لە دواجاردا دۆگماتیزم تەنگی پێهەڵچنیون و پەلکێشی خۆی کردوونەتەوە. دەکرێ هەردوو ڕەوتی فەلسەفی ئەرستۆیی وئەفلاتوونی لە ترۆپکدا دوو سیمای جیاوازی فەلسەفەی دۆگمایی ببینرێت. کاریگەریی لۆژیکی دۆگماییانەی ئەرستۆ2500ساڵە هەموو بوار و کایەکانی هزر و ژیانی تەنیوەتەوە. هەروەها فەلسەفەی دژە دۆگماییسوقراتیش وەک ڕەوتێکی فەلسەفی دۆگماشکێن 2500 ساڵە کاریگەری خۆی کردووە و بەردەوام بووە. دەکرێ ئەوەش بڵێین: فەلسەفەی مەتریالیزمی دیالەکتیکی و مێژووییش نەیتوانیوە تەواو کاریگەرییەکانی دۆگماتیزم تێپەڕێنێ. هەروەها دۆگماتیزم خۆی ئاوێتەی زانستیش کردووە و گیانی دۆگماشکێنی زانستیشی لاواز کردووە.
هەڵبەتە ئەمە ئەوە ناگەیەنێ؛ فەلسەفەی دۆگماشکێنیدژە دۆگما لە کاروانی هزری مرۆڤایەتی و قۆناخە جیاجیاکانیدا، وەک ڕەوتێکی هاوتەریبی فەلسەفەی دۆگمایی، لە هەمانکاتدا یەکتربڕی، نابینرێت، وەلێ لە دوا ئاکامدا وەک ڕەوتێکی باریکتر و کاڵتر خۆی نیشان دەدات. ئەگەرنا دینامیزمی پێشکەوتنی هزر و ژیان تێکدەشکا و ڕادەوەستا، ئەوەی پێی دەگوترێت؛ ژیار و مێژووش لە شوێنی خۆی پێکوتێمراوحەی دەکرد.
لە تەواوی ژیار و مێژووی مرۆڤایەتیدا؛ فەلسەفەی دۆگمایی کۆتگیرکردنەکانتقیداتی بە بنەما گرتووە و لە هەوڵی چەسپاندن و سەپاندنی دابووە، بەڵام فەلسەفەی دژە دۆگمایی بە پێچەوانەوە پێهەڵگرتنەکانانگلاقاتی بەبنەما گرتووە و ڕێی لەبەردەم چەسپاندنی کردۆتەوە. لێرەدا چەمکی پیرۆزکردنپیرۆزگەراییو تابۆ و ڕەهاگەرایی، وەک چەند ئامرازێکی دۆگماییانە، لەبەرامبەر چەمکی سروشتخوازی و تێپەڕاندن و ڕێژەگەرایی دژە دۆگماییانەی خۆی قوتکردۆتەوە و ڕێگیری لەبەردەمدا کردووە. ئیدی ڕەوتە پێهەڵگیرییەکان و ڕەوتە کۆتگیرییەکان بەیەکدا هەڵشاخاون و بەرەنگاری یەکدی بوونەتەوە، ئەمەش بە واتایەک لە واتاکان دینامیزمی بەڕێوەچوونی مێژوو و ژیاری مرۆڤایەتی بەیەکداخشان و هەڵشاخان بەرەنگار بوونەوەی هەردوو ئەو ڕەوتەیە، بەڵام نەک لە بازنەیەکی داخراو و دووپاتکەرەوەدا، بەڵکو هەم بە ئاسۆیی و هەم بە ستوونی بەردەوامیان بە ژیار و مێژووی کۆمەڵگاکانی مرۆڤایەتی داوە.
ئیدی لەم بەردەوامبوونەدا ململانێ و ناکۆکییەکی قووڵ و دژوار لە ئارا دابووە و ئێستاشی لەگەڵ دابێت بەردەوامە. وەلێ گرنگ ئەوەیە؛ داخوا کامە ڕەوت پاسیڤ و بێ کاریگەر بووە و کامەشیان بە کاریگەرترە؟ کامە ڕەوت دۆگمایی یاخود دژە دۆگمایی بەرەو کاڵبوونەوە و باریکبوون دەچێت؟.[1]
Tämä tuote on kirjoitettu (کوردیی ناوەڕاست) kieli, klikkaa kuvaketta
avata kohteen alkukielellä!
ئەم بابەتە بەزمانی (کوردیی ناوەڕاست) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی
بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
Tämä tuote on katsottu 938 kertaa
Kirjoita oma kommenttisi tuote!