تارېخو ئەدەبیاتو یارسانی
بەشۍ سی و پەنجەمە
چن بەیتێ تەر جە شېعرەکا عەلی قەلەندەری کە باس جە ۋیروباوەڕو ئایینو یارسانی کەران، باس جە دۆنا دۆنی مەکەران.
عەلی قەلەندەر ماچۊ:
ژەنینا عالی
چاگا یادگار، ژەنینا عالی
تېغم برانان جە هەق مەنالی
وە ستێنێم ئەو سەد دیوانی کالی
چا یاگە بەرزېنە، یادگار ئینا چاگە، ئاڎ بەرزەن، تېخم بڕەندەن، سەڎ دېوانېم ۋستېنۍ.
عەلی قەلەندەر ماچۊ:
گەلێ وەرگېڵا، ژە ساحیب زەمان
وەیل وەیل مەگېڵا، چوون گورگی دەمان
پېشەی شەریفی، نەمەندەن پېشان
گەوان گەوان بین، وە خاجەپ وېشان
گەل جە ساحیبو زەمانەی هۊرگېڵانۆ، ۋېڵ ۋېڵ پېسە ۋەرگی ئاورای مەگېڵان، ئېمە بەش بەشۍ بیېنمۍ.
عەلی قەلەندەر ماچۊ:
زەردەی کەمەندار
عالینان عالی، زەردەی کەمەندار
وە حوکمی خواجام، ساحیب بەڕ و بار
دۆنم نۆ وانەن، بابا یادگار
زەردی کەمەندار: زرۍ زەردەی کەمەندارە، من بەرز و بە هەیبەتەنا، بە فەرمانو خواجەی خاوەن بەڕڕ و بەحر، گیانم بابا یادگاری مرمانۊ.
عەلی قەلەندەر ماچۊ:
یاری هەر دوو سەر
یادگارەنان، یاری هەر دوو سەر
سەندووقم پەڕەن، ژە لەعل و گەوهەر
وەر ژە گشت میردانێ، غەردەنم وە شار
ماناش:
من یادگارەنا، یادگارو هەردووە دنیاکەی، سەندووق(سینە)م پەڕەن جە لەعل و گۆهەر، وەڵۍ گردینە یاوانۍ شار.
عەلی قەلەندەر ماچۊ:
یاری وەفادار
یادگارەنان یاری وەفادار
جەگاهێ زەمین، ئاسمان نەگرت پی قەرار
ئەز من ڕابیم ژە کارخانەی یا
ماناش:
من یادگارەنا، وەفاڎارەنا، جە وەختێنە ئاسمان و زەمین درووسۍ نەکریێبېنۍ، من دلۍ کارخانەو یاریمۆ ڕام گېرتە وەر.
عەلی قەلەندەر ماچۊ:
ژ دەوڵەتی یار، نەویم پووڵەکدار
سەییدی مسکین، ژە گەردی ئاوار
شاهید وە گیرەن، گۊ واهی دەرگار
تاکە ماوەران، بېوون وە ئیقرار
سوڵتان مەرەمۊ، وېمنان ک واھ
یادگار وېمەن، وە وېمەن گۊ واھ
ماناش:
من دەوڵەتو یارینە نەبیا بە خاوەنو زەڕی، شاهېڎیچ پەی ئانەیە، سوڵتانەن، ئاڎییچ ماچۊ: من وېم شاهېڎەنا، یادگار وېمەنا و شاهېڎیچ هەر وېم.
عەلی قەلەندەر ماچۊ:
ئەو تەشتی تەڵا
سێ دۆنم چی یەن، ئەو تەشتی تەڵا
ئەووەڵ سیاوەحش، دووەمین یەحیا
سێیەمین حوسێن، پووری شەهنشا
وە تەشتی تەڵا، کەردەن نەخچیرم
جودا کەردەن، ڕەئسی مونیرم
ئا تەشتە تەڵا، یەرۍ گیانېم لوێنۍ دلۍ ئا تەشتە تەڵایە:
یەکەم: سیاوەش
دووەم: یەحیا
یەرەم: حوسێن کوڕو شاهەنشای.
عەلی قەلەندەر، فەلسەفەو ئایینو یارسانی بە شېعرە لەیەکۍ مدۊوە، پەی ئی مەبەسەیە، مەگېڵۊوە پەی سەرچەمەکا ئی ئایینیەیە جە ڕوژگارە وەڵین و دېرینەکانە، ئینە گەر سوودێ زانستیش بۊن، هەم پېسە شېعرۍ مەلۊنە دلۍ دنیاو خولقنای و پېسە لاپەڕێ پرشنگداری جە ئەدەبی کلاسیکی کۊنی کوردینە.[1]