ناونیشان: قەیرانی شوناسی کوردبوون
نووسەر:#شۆڕش خالید ئاژگەیی#
ڕۆژی دەرچوون:#26-04-2023#
هەوڵدان بە ئاڕاستەی دیاریکردنی شوناسی کوردبوون لەژێر ڕۆشنایی عەقڵیەتی داگیرکاریی ڕژێمە داگیرکارەکانی خاکی کورد، هەڵوەستەکردنێکی وردی گەرەکە.
بنەمای قەیرانی پرسی کورد لە ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست، گرێدراوی ئەو عەقڵیەتە خۆسەپێنەیە زیاتر لە سەدەیەکە کورد دەچەوسێنێتەوە. بوونیادی خودی ئەم عەقڵیەتەی لە پشت ئەم چەوساندنەوەیەدایە گیرۆدەی قەیرانێکی زاتییە.
بۆ باسکردنی پرسی کورد، پێویستیمان بە توێژینەوە و وردبوونەوەیە لەو عەقڵیەتەی پشت ئەم سیاسەتی داگیرکارییە کە بەردەوام ئاڕاستەی هزر و فکری چەوساندنەوە و ئاوێتەکردنی کورد دەکات لەنێو بۆتەی نەتەوەی سەردەستەدا و بە بچووککردنەوە و بە کەم سەیرکردنی کورد، فەرهەنگ، دابوونەریت، شوناس و کەرامەتی کوردبوونی کردووەتە ناواخنی درووشمێکی ڕەگەزپەرستانەی هەڵگری دەمارگیریی قەومییەوە.
پرسی کورد نە پرسێکی ئەخلاقییە نە یاسایی، نە ئابوورییە و نە سیاسیی ڕووت؛ بەڵکوو پرسێکی فەلسەفییە و پەیوەستە بە ماهیەتی بوون یان نەبوونی کورد وەکوو خۆی و لە چەشنی یەکەیەکی نەژادیی سەربەخۆ و پەیوەندیی هەیە بە سەرلەبەری مێژوو یان فەلسەفەی بوون و مێژووی هاتنەکایەوەی وەکوو نەتەوە.
ناشێت پرسی کورد بە سوودوەرگرتن لە ئایدیۆلۆژی و چەمکەکانی چەپ و ڕاست و ناسیۆنالیزمی ئایینەوە دیاری بکرێت.
سەرلەبەری پرسی کورد هەڵگری تایبەتمەندییەکی ڕۆشن و دیارە و پەیوەستە بە بوون یان نەبوونی فەرهەنگ و ئایدیۆلۆژیی کورد بوون.
پرسی کورد وەکوو یەکەیەکی یەکانگیری نەتەوەیی و نەژادی، بابەتێک نییە بەدەر لە خۆی شرۆڤەی بۆ بکرێت؛ بەڵکوو ئەم پرسە لە چەشنی هەر پرسێکی دیکەی نەتەوەیی و بوونیادییەوە لەوەتەی مێژوو نووسراوەتەوە، گیرۆدەی ڕووداوەکانی مێژووی دەرەوەی خۆی بووە و بەردەوام کەوتووەتە ژێر کاریگەریی و هەژموونی ئایدۆلۆژی و هزر و قوتابخانە فکرییەکانی سەردەمی خۆیەوە و نەیتوانیوە سنوورەکانی ئەم تەوقە ببەزێنێت و گەورەتر لە خۆی بیربکاتەوە و هەنگاو بۆ گەیشتن بە ئامانجەکانی بنێت.
بۆیە هەر جۆرە هەوڵێک بە ئاڕاستەی گەڵاڵەکردنی شوناسێکی یەکپارچە بە سوودوەرگرتن لە کەرەستەکانی توێژینەوە و شرۆڤەکاری بەبێ لەبەرچاوگرتنی قەیرانە مێژووییەکانی تایبەت بە قۆناخە جیاجیاکان و بوونیادی عەقڵانییەتی دەسەڵاتی داگیرکارانەوە، هەوڵێکی بێسوودە و دەرەنجامی دڵخۆشکەر و زانستی بەدەستەوە نادات.
نەیارانی کورد لەوەتەی هەن، هەوڵی دابڕانی کوردیان داوە لە ڕێڕەوی نووسینەوەی مێژووی ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاستدا و دەرکردنی کورد لە هەر حیساباتێکی سیاسی و مرۆیی و یاساییەوە.
داگیرکەرانی کوردستان لەپاڵ هەوڵدان بۆ گۆڕینی شوناسی کورد لە چەشنی نەتەوەیەکی یەکپارچە و یەکڕەنگ و خاوەن یەک دیدگای نەتەوەیی، هەر بە وێرانکردنی فیزیکی خاکی کوردان نەوەستاون؛ بەڵکوو بە درێژایی دیرۆکی جووڵانەوەی ڕزگاریخوازی کورد ئەوپەڕی هەوڵ و تەقەلاکانیان بۆ درزخستنە نێو ڕیزەکانی کورد و نانەوەی ڕق و قین و دووبەرەکی خستووەتەگەڕ و تەنانەت سڵیان لە گۆڕین و کاریگەریی کردنە سەر سایکۆلۆجیای تاکی کوردیش نەکردووەتەوە و بەم دەردەی ئێستایان گەیاندوون.
هەڵبەت دەرنەکەوتنی کوردیش وەکوو یەکەیەکی نەتەوەیی هاوئاهەنگ و یەکدەست و گیرۆدەبوونی بە پەتای فیتنە و دووبەرەکی و ناوچەگەرێتی و هەڵواسینی دۆزە ڕەواکەی بە ناوچە و عەشیرەت و خێڵ و تیرە و تائیفە و بەرژەوەندیی فڵانە دەوڵەتەوە، هێندەی دیکە قوڕی ماڵوێرانیی ماڵی کوردانی خەستتر و چارەنووسیانی لێڵتر و تەماویتر و ناشرینتر کردووەتەوە.
ئەم دابەشکاریەی حاڵی حازر لە بوونیادی هزر و فکر و ئایدیۆلۆجیا و حیزب و گرووپگەلی سیاسی و جیاوازیی ئامانج و خواستەکانی کورد لە هەر چوارپارچەی کوردستاندا زۆر بە زەقی دەرکەوتوون جێگەی داخە.
ئەم دابەشکاریە فرە ڕەهەندە تاکی کوردی گەیاندووەتە لووتکەی نامۆبوون بە یەکتر بە هاوسێ و دراوسێ و شار و ناوچەکەی تر و کوردانی ئەمبەر سنوورە جوگرافیە دەستکردەکانەوە.
یەکێک لە هۆکارەکانی ئەم دۆخەش، ئەم سەرمایەگوزاریە گەورەیەی نەیارانی یەکگرتوویی کورد و زەمینە سایکۆلۆجی و فکری و کۆمەڵایەتییە گونجاوەکەی خودی کوردە، وای کردووە وا بە ئاسانی یاری بە پیرۆزی و ژیان و دۆز و چارەنووسیەوە بکرێت.
ئەم دۆخە پڕ لە نائومێدیەی ئێستا کورد تێیکەوتووە، دەرەنجامی زیاتر لە سەدەیەک سەرمایەگوزاریی بێ پچڕانی نەیارانی کوردە و مەخابن ئێستاکە لێکەوتە و دەرەنجامە دڵتەزێنەکانی زۆر بە زەقی دەرکەوتوون و دۆخی کوردانی لە جاران زیاتر خستووەتە نێو گێژاوێکی ترسناک و تاقەتپڕوکێنی بێ کۆتاوە. [1]