بە بونەو ڕۊ گەردوونی زوانی ئەڎاییۆ
بەشۍ: دوەمە
یۆ چی زوانا کە جە پاڵو زوانە کوردستانیەکانە کەوتەن وەرو هەڕەشێ سیاسەتوو زوانکوشی داگیرکەراو وەڵاتەکەیما، زوانی هۆرامین، کە نە تەنیا کۆنتەرین زوانی نووسیا و وچیای ئی مەحاڵە کوردستانیانە، بەڵکوو یۊ جە کۆنتەرین زوانە ئێرانیەکایچەن. کۆنتەرین بەڵگەی نووسیا قەواڵەکاو هۆرامانېیەنێ کە زیاتەر جە (2100) ساڵێ چیوەڵتەر نوسیاێنێ و ئیسە ئینای جە یۊ جەموزەخانەکاو شاروو لەندەنی. پەڕاو (کتېب) و پیرۊزو ئایینوو یارسان و کاکەیەکا، کە کۆنتەرین ئایین (یارسان) ، بە هۆرامی نوسیان. بە پەیلواو فرە کەسێ شارەزای و باوەڕمەندێ ئەوێستا بە زوانی کۆنی هۆرامی نووسیان. هێڕشوو عەرەبەکا پەی کوردستانی و ئێرانی و ئاکامی وناڵیو ئی هێڕشیە بە هۆرامی تۆمار کریان:
هۆرمزگان ڕمان، ئاتران کوژان
وېشان شاردەوە گەورەی گەورەکان
زورکاری ئارەب کردنە خاپوور
گونا و پاڵەی هەتا شارەزوور
شەن و کەنیکا وە دیل بشینا
مەرد ئازا تلیا وەڕووی هونیا
ڕەوشی زەردەشت مانۆوە بۍ کەس
بەزیکا نیکا هورمز و هیچ کەس.
دوکتور محمد معین گلێرەوکەروو واچە (واژە) نامەی فارسی (فرهنگ معین) جە بارەو زوانی هۆرامیەو منویسۆ: (برای آشنایی بیشتر با زبان پهلوی باستان زبان اورامی یک منبع مهم است. پهلوی با وزنی بخصوص و همانند گورانی خوانده شده است وگاهێ آن ڕا پهلوی وبرخی اوقات آن ڕا اورامه، اورامن و اورامنانیان میگفته اند.
شاید برای دریافت این موضوع که، اورمنان، همان گونەی فارسی (هورامه نان) اورامی است و با واژەی (هه ورامان) یکی است، به تلاش چندانی نیاز نباشد. هورامەنان – هورامانان = هور + امان (امدند) + آن – زمان طلوع خورشید. همچنان که میگویند: (به یانیان) بامدادان، (ئیواران) زمان عصر) .
حسن عمید گلێرەوکەروو واچەنامەو فارسی (فرهنگ عمید) ماچۊ: (اورامان، اورامین، اورامە، یکی از آهنگهای قدیم موسیقی، یکی از آهنگهای فارسیان کە اشعار آنرا بە زبان پهلوی یا لهجەهای محلی فهلویات میخواندند. لحن اورامین و بیت پهلوی زخمە ڕود و سماع خسروی (بندار ڕازی) .
ئی زوانە کۆنەو هۆرامیەکا بە گردو بایەخی ۋېیەردەیی (تاریخی) و ئەدەبی هەزاران ساڵەێشەو کەوتەن وەروو زەبرو و ئەستەمی دوەلایەنەی زوانی. جە لایەوە زەبری کۆلۆنیالیستانەو داگیرکەراو کوردستانی و جە لێوتەریچەو جە لاو دەسەڵاتوو باشوروو کوردستانی و بڕېو جە حێزبەکاو وەرکەتەو کوردستانی بەلای کەمەوە وزیان پەشتەو گۊشی و ڕاو گەشەکەردەیش پەنە نمەدریۆ و تەنانەت بڕېو لایەنی وەرچەم تەسکێ و ناوچەگەرای بە ئاشکارا دژایەتی و وەرگېریش چەنە کەرا. ئاگادارکەردەی دڵسۆچانەو هۆرامیەکاو ئەوەگژیای شارستانی (کۊششی مەدەنی) پېسەو گلێرەوکەردەی ئیمزای ( ئیمزاو نزیکەو (1400) دڵسۆچێ زوانی هۆرامی پەی پارلمانوو کوردستانی) و داواو وانای و پەروەدە بە زوانی هۆرامی جە فێرگەکانە و وەردەس وستەی ویەری مێدیایی دادپەروەرانە پەی هۆرامی زوانەکاو تاکو ئیسە بۍ جواوێ مەنێنێوە.
موختار کەریمی.[1]