ئینستیوتی مێدیتریانە بۆ لێکۆڵینەوەی هەرێمایەتی ئاشکرایدەکات، یەدەگی نەوتی هەرێم بەشێوەیەکی زانستی مامەڵەی لەگەڵدا ناکرێت و پێیوایە لە (45) ملیار بەرمیل نەوت تێپەڕناکات و ئه و بڕەش لەبەردەم مەترسیدایە، چونکە دەزگایەکی نیشتیمانی سێکتەری نەوت و غازی سروشتی ئاڕاستە ناکات.
لە لێکۆڵینەوەیەکیدا لەسەر کەرتی وزەی هەرێم کة (ئینستیوتی مێدیتریانە) ئەنجامیداوە و وێنەیەکی دەست دواڕۆژ کەوتووه ئاماژەبەوەکراوە، گومان و مەترسی لە یەدەگی ڕاستەقینەی نەوت و غازی سروشتی هەرێمی کوردستان هەیە و سێ سەرچاوەی سەرەکی و فەرمی هەیە کە هەریەکەیان داتایەکی جیاواز لەسەر یەدەگی هەرێمی کوردستان ئەدەن بەدەستەوە.
لێکۆڵینەوەکە ئاشکراشیکردووە، کاتێک ساڵی (2006) وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان (MNR) دامەزرا، لەسەر بنەمای ئەوەی کۆی یەدەگی نەوت لە ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی هەرێم (45) ملیار بەرمیل نەوتە دەستی بەکارەکانی کرد، لە ساڵی (2011) ئەم یەدەگە زیادیکرد و، وەزارەت بە (70) ملیار بەرمیل مەزەندەیان کردووە.
توێژینەوەکە دەڵێت لە کۆنفرانسی یەکەمی ووزەی عێراق لە سلێمانی کە ئینستیوتی مێدیتریانە ڕێکیخست لە (11ی ئۆکتۆبەری 2017) دکتۆر بێوار خەنسی ڕاوێژکاری پێشوی ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێم بۆ ووزە بە (60) ملیار بەرمیل یەدەگ نەوتی هەرێمی کوردستانی لێک ئەداتەوە، کە ئەمە ئەکاتە (4.5%) قەبارەی یەدەگی جیهان، کە هەموو جیهان یەدەگەکەی (1138) ملیار بەرمیلە.
بەپێی لێکۆڵینەوەکە، ژمارەی دانیشتوانی هەرێم (5 ملیۆن و 755 هەزار و 43 کەسە) ئەگەر یەدەگی نەوتی هەرێمیش بەم شێوەیەبێت کە دەخرێتەڕوو هەر هاووڵاتیەک خاوەنی (8800 بۆ 12000) هەزار بەرمیل نەوتە لە هەرێم.
لێکۆڵینەوەکە ئاماژە بەوەشدەکات، هەرێمی کوردستان، پێگەیەک نییە بۆ پیشەسازیی و، هەموو کەرەستە سەرەتاییەکانی لە دەرەوە هاوردە دەکات، هەموو کرێیەکی وەبەرهێنان خۆی ئەیدات، نەیتوانیوە سێکتەری ووزە و پیشەسازی نەوت و غاز لە چوارچێوەی سیستەمێکی نیشتیمانيدا بەرجەستەبکات.
هەر بەپێی لێکۆلینەوە کە لەماوەی ساڵانی (2013 بۆ 2018) ئابوری نەوتی هەرێمی کوردستان ڕووبەڕووی سێ سەکتە بووەتەوە، ئەوانیش دابەزینی نرخی نەوت، بەهەدەرچوونی داهات لە بۆری نەوتی کەرکووک - جەیهانی تورکی بەهۆی داخستنی کاتی و شەڕی داعش و بارودۆخی سیاسی لەدوای (16ی ئۆکتۆبەری 2017) ەوه، گرفتی مەترسیدار ڕووبەڕووی یەدەگی نەوتی هەرێمی کوردستان لەلایەک و کۆمپانیاکانی کارکردن لەلایەکی تر بۆتەوە.
لەبارەی یەدەگی غازی سروشتی لە هەرێم لێکۆڵینەوەکە، باسی لەوەکردووە، تێڕوانینی حکومەتی هەرێمدا کۆی یەدەگی غازی سروشتی بە (200) تریلیۆن پێ سێجا (لە نێوان 3.5 – 6 تریلیۆن مەتر سێجا) دایە، بەدیاریکراوی وەزارەتی سامانە سروشتیەکان بە (5.7) تریلیۆن مەتر سێجا باسی ئەکات، ئەمە لەکاتێکدا کۆی یەدەگی غازی هەموو جیهان (186 تریلیۆن م3) یە، کەواتە هەرێمی کوردستان (3%) قەبارەی غازی جیهان پێکدەهێنێت، کە لە (57) بلۆکدا هەرێم مامەڵەی جۆراوجۆری لەسەردەکات.
لە دەرەنجامی لێکۆلێنەوەکەدا ئەوەخراوەتەڕوو، یەدەگی نەوتی هەرێمی کوردستان لە (45) ملیار بەرمیل نەوت تێپەڕناکات و، ئه و بڕەش لەبەردەم مەترسیدایە، دەکرێت بوترێت ئابوری لە هەرێمی کوردستان نییە، چونکە سیستەمێکی دارایی نییە و، دەستگایەکی نیشتیمانی سێکتەری نەوت و غازی سروشتی ئاڕاستە ناکات.
پەیمانگەی مێدیتریانه (MIRS) ‌ بۆ توێژینەوەی هەرێمایەتی، دامەزراوەیەکی نا حکومی ئاکادیمی یە، گرنگی دەدات بە توێژینەوە لە بواری نەوت و غازی سروشتی و سامانی ئاودا، هاوکات خۆی بە لایەنێکی گرنگی کارکردن دەزانێت بۆ لێکۆڵینەوە لەبارەی جیۆپۆڵەتیک و بارودۆخی ناوچەیی و جیهانی بەگشتی، تا لەم ڕێگەیەوە دونیای دەرەوە وەربگێڕێتە سەر ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و عێراق بەگشتی و کوردستان بەتایبەتی.[1]
#22-06-2018#