خواندن و لێگەڕیان ل رەوشەنبیریێ رەحمەتی “جەعفەر مایی”
ئیسماعیل بادی
جەعفر مایی ژ مالباتەکا کوردپەروەر و زانا بوو، ل گوندێ مایێ ل سالا 1952ێ ژ دایک ببوو، بابێ وی وەکو مەلایەک و دەستێ نڤێسینا هۆزانا هەبوویە، هەستا کوردپەروەریێ د دلێ هەمی زارۆکێن خۆ دا چاندییە و هەر ژ زارۆکینیێ بەرێ وان دایە خواندنێ، قووناغێن خواندنا دەستپێکێ یا رەحمەتی جەعفەری، ل ژییێ زارۆکینییا خۆ دا فێری ژیانەکا خۆڕاگر ببوو. هەر سالەکێ ل جهەکی، ل ناڤ مالباتەکێ، ب هەر حالێ هەیی، بەردەوامی دایە خواندنێ. د سالێن شێستان دا بۆ تمامکرنا قووناغەکێ ژ مایێ بابێ وی برییە گوندێ (گەلالە)، پاشی ل قووناغەک دیتر برییە گوندێ (بادێ)، کو مالباتەکا گوندیێن وان ب ناڤێ (عەلی بەرواری) ل وێرێ بوو، ل نک وان قووناغا چوارێ خواندییە، دەما هێڕشێن لەشکەری عیراقێ ب سەر دەڤەرێ دا دگرتن، ل وێرێ ب دەستێن وان، ئه و تووشی ئێشاندنێ ببوو، لەوا هەر ژ هینگێ هەستا نیشتمانپەروەریێ د دلێ وی دا شین ببوو، هەروەسا ل گوندێ بامەرنێ، باژێرێ دهۆکێ و ل بەغدایێ خواندییە.
هەر زوی وەکو پێشمەرگەیەک کەفتە قادا خەباتێ، د شۆرەشا کوردی دا وەک پێشمەرگەیەکێ ڤەکۆلەر ل سالا 1974ێ ل هێزا رزگاری بەردەوامی دا خەباتا خۆ، پشتی شکەستا 1975 و چەند مەها دەست ب رێکخستنێن نهێنی کر بۆ ئامادەکرنا شۆرەشەکا نوی ل بەرامبەری دوژمنی. پاشی ل دەستپێکا سالێن 1980 جارەکادی گەهشتە ناڤ رێزێن شۆرەشێ و کارێ پێشمەرگایەتییێ ل دەڤەرا بەهدینان کر. ژ بەر رەوشا دژوار یا وی سەردەمی ب نەچاری سالا 1986 زارۆکێن خوە دەربازی سنورێ ئیرانێ کرن و وی بەردەوامی دا کارێ پێشمەرگایەتیێ. سالا 1990 ب خێزان ڤە گەهشتە وەلاتێ سوێدێ و وەکو پەنابەر ل وی وەلاتی ما. ل سوێدێ ژی حەزا خواندنێ هەر د دلی دا بوویە، لەوا دەست ب خاندنا پرۆگرامێ (ئارت) کر، کو ل سەر چارەسەرییێن جڤاکی و رێنیشاندانا گەنج و سنێلەیان بوو. پشتی نەمانا رژێما بەعسیان، جارەکا دی ل سالا 2004 زڤڕی کوردستانێ ڤە و وەک شارەزایێ جڤاکی ل وەزارەتا کاروبارێن کۆمەلایەتی کار دکر. د گەل دا ژی، جەعفەر مایی کولیژا یاسایێ (حقوقێ) ل زانکۆیا سەلاحەددین ل هەولێرێ تەمام کر.
ژ خواندنا خۆ، د وارێ جڤاکی دا، خودێ ژێ رازی، د چەند سالان دا ب دەهان پرۆژەیێن گرنگ ل سەر خێزان، پەروەردە، دادپەروەری و وەکهەڤییا ژن و مێران د مافان دا نڤیساندن و ئەنجامدان، ب تایبەتی ل سەر نەهێلانا توندوتیژیا خێزانێ. ژبەر خەباتا وی ژ بۆ دادپەروەری و وەکهەڤییێ، ل سالا 2012 خەلاتێ ڕۆژا ژنێن جیهانێ ل زانکۆیا کوردستان ل هەولێرێ وەرگرت.
رەوشەنبیری د هزرا جەعفەر مایی دا
ل دۆر رەوشەنبیریێ، رەحمەتی جەعفەر مایی؛ دیتن و بۆچوونەکا تایبەت هەبوو، رەوشەنبیری ب نانی ڤە گرێدا بوو، مرۆڤێ تێر نەبیت، نەشێت ل رەوشەنبیریێ بگەڕیێت، د دووماهیک گۆتارا خۆ دا بەری وەغەرێ بکەت ب چەند ڕۆژەکێن کێم، گوت بوو:
((رەوشەنبیری بەری هەر تشتی وە دکەت مرۆڤ هەست ب مرۆڤایەتیا خوە بکەت، هینگێ جوداهی ل ناڤبەرا مرۆڤی و زیندەوەرێن دی دا چێ دبیت. نەبوونا رەوشەنبیریێ، وەکی ئاژەلان، وێ چەندێ نیشا ددەت کو مرۆڤ یێ ل ئاستێ تێرکرنا زکی، هەتا زک تێر نەبیت مرۆڤ نەشێت ژ بازنێ برسێ دەرکەڤیت و هندی مرۆڤ د بازنێ برسێ دا بیت، مرۆڤ نەشێت ل رەوشەنبیریێ خودان دەرکەڤیت، واتە برس ڕێگرا پەیداکرنا رەوشنەبیریێ یە، یا کو مرۆڤی ژ ئاژەلی جودا دکەت.
دەمێ مرۆڤ ژ بازنێ برسێ قورتال بوو؛ هینگێ مرۆڤ دێ ل هندەک ئالاڤێن باشترکرنا ژیانێ گەڕیێت، وی دەمی، ئاستێ رەوشەنبیری بڕیارێ ل سەر باشترکرن و چاوانییا باشترکرنا ژیانێ ددەت)).
ژینگەها تێدا مەزن بوویی
سەیدایێ مایی ئێک ژ مالباتەکا ناڤدار ل گوندێ مایێ بوو، بابێ وی مەلا و هۆزانڤان بوو، مالباتەکە هەمی نڤێسکار و شەهرەزانە د بیاڤێن ئەدەبی و جڤاکی و زانستی و هونەری دا، وەکو دکتۆر عەبدولباقی و نەزیف مایی و مەحفۆز مایی و ڤیان مایی و گەلەکێن دیتر. هەروەسا گوندێ مایێ، ئەوێ ناڤدار ب کەسایەتیێن زانا و مەلا و رەوشەنبیر، کارتێکرنا خۆ ل کەسایەتییا رەحمەتی کرییە و ئەوژی بوویە خودان قەلەم، ب گەرمی هاتە مەیدانا نڤێسینێ و بزاڤ و چالاکیێن وی، دیدەڤانن کو کەسەکێ رەوشەنبیر بوویە.
دەستپێک
دەستپێکا وی یا نڤێسینێ بۆ سالێن حەفتییان ژ چەرخێ بۆری دزڤڕیت، ئەوی دەست دا نڤێسینێ و چالاکییێن ئەدەبی. ژ چالاکییێن وی؛ نڤێسین ل سەر بەرپەرێن رۆژنامەیان، دبیت هندەک جاران مە نڤێسینێن وی ل سەر بەرپەڕێن رۆژنامەیا (هاوکاری) خواند بن؛ هەکە پاشەزینکا هزرا مە درەوێ ل مە نەکەت، هەروەسا ناڤێ وی ل رادیۆیا کوردی یا بەغدا دهاتە بەر گۆهین مە.
زارڤەکرنێن رادیۆیێ
ژ کارێ وی بۆ رادیۆیا کوردی ل بەغدا، بەرهەمێن وی یێن سالێن حەفتییا ئەوێن وی بەرهەڤکرین؛ دو چیروکێن زارڤەکرنێ (تەمسیلی) بوون، ژ نڤێسینا وی، دگەل خویشک و برایێن خۆ ل مال ب زارڤەکرن، تۆمار دکرن بۆ رادیۆیێ و ڤڕێدکرن. ژ وان زارڤەکرنا: زنجیرەیا تەمسیلیا (مەم و زین) و زنجیرەیا (خورشیدێ چاڤ ب خال)، هەر وەکو هوین دزانن دو چیرۆکێن کەتواری یێن کوردی و بناڤ و دەنگن.
ئێکەتیا نڤێسەرێن کورد/ تایێ دهۆکێ
پشتی کۆنگرەیێ پێنجێ یێ ئێکەتیا نڤێسەرێن کورد یا گشتی، ئه و بوو ئەندامێ وێ، پاشی ل کۆنفرانسێ تایێ دهۆکێ ل ڕۆژا 6/11/1978ێ، هەلبژارتنێن دەستەکا رێڤەبەر یا لقی هاتنە کرن و ئه و تێدا بۆ ئەندامێ یەدەک. پاشی ئێکەتیێ دەست ب بزاڤ و چالاکییان کر، د چالاکیێن بەرفرەه دا، وی بزاڤەکا خورت هەبوو. ئێکەمین پشکدارییا وی د کۆڕەکێ هۆزان خواندنێ دا، سێ هۆزانڤانان هۆزانێن خۆ خواندن و ژ لایێ وی ڤە هاتنە هەلسەنگاندن. هەروەسا د کۆڕەکێ چیرۆک خواندنێ دا، دگەل دو چیرۆکنڤێسێن دی ب خواندنا چیرۆکەکێ پشکدار بوو.
هەروەسا هەر هینگێ ئێکەتیێ سمینارێن بەرتەنگ و ناڤخۆ پێشکێش دکرن، د وان دا ژی رەحمەتی پشکداری هەبوو، ئێکەمین چالاکییا ژ وی جۆری؛ خودێ ژێ رازی چیرۆکا (الفهد) یا کو ب زمانێ عەرەبی بوو، دا شرۆڤەکرن، هەکە ئەزێ شاش نەبم چیرۆک یا نڤێسەرێ عەرەب (حیدر حیدر) بوو کو چاپا وێ یا دووێ ل سالا 1977ێ هات بوو چاپکرن.
ئەز و رەحمەتی جەعفەر مایی و روینشتنەکا تژی سوحبەت و پرۆژەیەکێ چاڤەڕێکری
ڕۆژا 12/8/2021ێ، بۆ جارا ئێکێ بوو ب دیدارا وی، ل گەل کۆمەکا هەڤالان ل ناڤ باخچەیێن سەیرانگەها مالتایێ شاد بووم و د روینشتنەکێ دا مە چەندین دانوستاندن کرن، یا ژ هەمیان گرنگتر، پرۆژەیێ (وەقفا نوبارا جەعفەر مایی بۆ بەلاڤکرنا رەوشەنبیرییا جڤاکی) بوو، پرۆژەیەکێ چاپ و بەلاڤکرنا پەرتووکانە، گەلەک کەس تێدا پشکدارن، مە ژی ب دلفرەهی هزرا پرۆژەیی وەرگرت و ل دویڤ داخوازا وی، بووینە ئێک ژ ئەندامێن وی پرۆژەیی، کو دێ بیتە رێخوشکرنەک بۆ گەلەک کارێن دیتر و بیاڤێن بەرفرەهتر ب خۆ ڤە دگریت. چ مفا بۆ نڤیسەری ب خۆ هەبیت، یان ژی بۆ جڤاکی ب گشتی. لەورا داخوازێ ژ ئەوان هەڤالان دکەم کو ل دەمەک نێزیک کۆم ببین و بەردەوامیێ بدەینە وێ پرۆژەیی. ژ بەرهەمێ وی پرۆژەیی، هەتا نوکە سێ پەرتووک هاتینە چاپکرن.
ژ پەرتووکێن رەحمەتی یێن چاپکری:
1- ڤەکۆلینا (پایلوت) بۆ نەهێلانا توندوتیژیا د ناڤ پرۆسەیا پەروەردەیا خێزانێ دا:
سالا 2021 ل تەهران ب رێیا پەرتوکخانەیا (خانی) چاپ بوویە و هاتییە بەلاڤکرن. پەرتوک قەبارە ناڤنجییە و ژ (169) رۆپەلان پێکهاتییە، مژارا نڤێسینێ؛ ڤەکۆلینەکا زانستی یە، فەرە هەر کەس بخوینیت، نەخاسمە کەسێن خودان زارۆک و ب کارێ پەروەردەکرنێ ڕادبن، چ ژن یان زەلام، تایبەت ژی کەسێن د بیاڤێ قوتابخانەیا و کارێ مامۆستاتیێ دا کار دکەن، ب رێبازەکا زانستی و شێوازەکێ ژ هەژی هاتییە نڤیسین کو هەر کەسێ بخوینیت، بشێت ب ساناهی تێ بگەهیت و هزرا وێ وەربگریت.
2- پەقیشکێت ئاڤێ:
چیرۆک، دو چێرۆکن ژ جڤاکی هاتینە وەرگرتن و دکەتوارینە، یا ئێکێ (پەقیشکێت ئاڤێ) و یا دووێ (ئەڤینەک ل ناڤ شکەفتێ)، دکتۆر عەبدولباقی مایی هەردو چیرۆک شرۆڤە کرینە و پێکڤە ل تەهرانێ هاتینە چاپکرن و (133) رۆپەلان بخۆ ڤە ڤەدگریت.
ئەڤ هەر دو چیرۆکە، گەلەک د هەژینە ببنە درامایێن تێلەفزیۆنی، لەوا پێشنیاز دکەم کو تێلەفزیۆنەکا کوردی خۆ لێ بکەتە خودان.
3- بەلانس (BALANCE) هەڤسەنگی:
کۆمەکا گوتارێن وی یێن گرنگن ل دۆر پێشکەفتنا جڤاکا کوردستانێ، ب زمانێ ئنگلیزی هاتییە چاپکرن و ل دەمەک نێزیک دێ ب زمانێ کوردی ژی هێتە وەشاندن.
بەریکانا چیرۆکێ
دیسان ل دویڤ پێشنیازا وی و ب هەڤکاری دگەل ناڤەندا خانی یا رەوشەنبیری و ڕاگەهاندنێ، بەریکانەیەکا نڤێسینا کورتە چیرۆکێ بۆ گەنجان هاتە ڕاگەهاندن و مخابن ئه و ب دیدارا وێ چالاکییێ شاد نەبوو، کو دێ ل دەمەک نێزیک ئەنجام هێنە راگەهاندن. هزرا بەریکانێ یا وی بوویە، هەروەسا پشکەک ژ مەزاختیێن چالاکیێ ژی وی ژ کیستێ خۆ دایە، داکو دەلیڤەیەک بۆ گەنجان بهێتە رەخساندن و پالپشتییا وان بهێتەکرن، ئەم وەکو ناڤەندا خانی مە بەریکانە ڕاگەهاند، ب خۆشحالی ڤە، شازدە چیرۆکنڤێسێن گەنج پشکدار بوون، مە بڕیارا دای کو هەر سێ یێن بەراهیێ بهێنە خەلاتکرن، هەروەسا هەر دەه چیرۆکێن باش ژی د پەرتوکەکێ دا بهێتە چاپکرن و ل دەمەکێ نێزیک دێ ئەڤ چالاکییە، کو دێ ب ناڤێ (جەعفەر مایی) هێتە کرن، دێ ئەنجام هێنە راگەهاندن و بەلاڤکرن.
بەری وەغەرێ بکەت
دووماهی چالاکییا خودێ ژێ رازی، گوتارەک بوو، تایبەت بۆ رۆژناما (ئەڤرۆ) نڤێسی بوو، ل رۆژا سێ شەمبی رێکەفتی 19/4/2022 ل هژمارا (3132)ێ هاتییە بەلاڤکرن.[1]