ناونیشانی بابەت: شەڕی لایەنە کوردییەکان لەگەڵ محەمەد عەلاوی
ئامادەکردن: #یاسین تەها محەمەد#

لە پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی ئێراقدا، سەرۆک وەزیرانی ڕاسپێردراو محەمەد عەلاوی هەڵوێستی لایەنەکانی هەرێمی کوردستانی خستۆتە بازنەیەکی ئیحراجەوە و پێداگرییەکانی نێوان هەردوولا لەسەر دانانی وەزیرەکان چڕدەبنەوە. عەلاویی پێداگرە کابینەیەک دور لە کاندیدی دڵخوازی حیزبە سیاسییەکان پێکبهێنێت، هیچ مشتومڕ و بەرچاوڕوونییەکیش لەبارەی ئەو کارنامەیەوە لەبەردەستدا نییە کە حکومەتی نوێی لەسەر پێکدێت. حیزبە سیاسییە حوکمڕانەکانی هەرێمی کوردستان و بەشێک لە سوننەکان، جارێکی تر دەیانەوێت بە میکانیزمە تەقلیدییەکانی کابینەکانی پێشوتر، وەزیرەکان لەسەر بنەمای بەرکەوتەی سیاسیی و حیزبیی دابنرێن بەو پێیەی پێیان وایە دانانی سەرۆک وەزیرانی ڕاسپێردراو خۆی لەسەر ئەو بنەمایەیە.
=KTML_Bold=شەڕ لەسەر کاندیدەکان چڕدەبێتەوە:=KTML_End=
محەمەد تۆفیق عەلاوی (55 ساڵ) جێگرەوەی حکومەتی دەستلەکارکێشاوەی عادل عەبدولمەهدییە بەپێی ڕێککەوتنی لیستەکانی فەتحی حەشدی شەعبیی و سائیرونی موقتەدا سەدر. ئەو هێشتا سوورە لەسەر ئەوەی کاندیدی لیست و حیزبە سیاسییەکان قبووڵ نەکات لە حکومەتەکەی، لەناو ئەوانەشدا هی حیزبە کوردییەکان، ئەمەش جگە لەوەی پارتی و یەکێتی خستۆتە شەڕێکی میدیایی لەگەڵ بەرنامەی کابینەی نوێ، پەرتەوازەییشی خستۆتە ناو ئەو لیست و پارلەمانتارە کوردانەی لەژێر ناوی “گرووپی 15” کوبوبوونەوە، چونکە سەرەتا لارییان نەبوو لەو پێداگرییەی عەلاوی، بەڵام دواتر هەریەکە لە فراکسیۆنەکانی بزووتنەوەی گۆڕان، یەکگرتوی ئیسلامیی و کۆمەڵەی ئیسلامیی لەو بەرەیەدا بینرانەوە کە پێداگرە لەسەر دانانی وەزیرە کوردەکان لە هەرێمی کوردستانەوە.
هێشتا ڕوون نییە ئاخۆ محەمەد عەلاوی دەتوانێت پێداگرییەکەی بەرانبەر هەرێمی کوردستان بباتە سەر لەکاتێکدا حیزبە حوکمڕانەکانی کوردستان داوای “رەچاوکردنی تایبەتمەندێتیی هەرێم” دەکەن وەک قەوارەیەکی سیاسیی و دەستووریی، چونکە جگە لە ئەگەری قبووڵکردنی جۆرێک لە نەرمیی بەرانبەر هەرێم و ئەگەری درووستبوونی گوشاری دەرەکیی، هەندێ سیناریۆش لەبارەی بەبەتاڵی هێشتنەوەی پۆستە وەزارییەکانی کورد لە ئارا دان تا ئەو کاتەی ڕێککەوتنی گونجاو لەبارەیانەوە دێتە ئارا، جگە لەمانەش هەندێ دەرچە و چارەسەری مامناوەند دەشێت لە چرکەکانی کۆتایییدا بێنە ئاراوە بەپێی ئەزموونی چارەسەرییەکانی قەیرانە هاوشێوەکانی کابینە پێشووەکانی بەغدا.
حیزبە کوردییەکان لە ڕێی شاندێکەوە لە بەغدا لە هەوڵی ڕازیکردنی عەلاوی یدان بە قبووڵکردنی پێدانی مافی پڕکردنەوەی وەزارەتەکانیان، بەڵام بەپێی ئاماژە و زانیارییەکان هێشتا دڵنیایییان وەرنەگرتووە. لە چەند ڕۆژی ڕابردووشدا لایەنگرانی کابینەی نوێ و تەنانەت لەناو خۆپیشاندەرانی ئێراقیشەوە لە ڕێی میدیای فەرمی و سێبەر و سۆشیال میدیاوە، هەڵوێستی کوردییان خستە بەر هەڵمەتێکی ڕاگەیاندن و ئیحراجی کە گوایە ڕێگرە لە توانەوەی بەستەڵەکی هاوپشکی سیاسی و حیزبی و تائیفیی و ئێثنیکیی کە داوایەکی خۆپیشاندەران بووە بۆ سنووردارکردن و کۆتاییپێهێنانی. لە ناوخۆی کوردستانیش هێشتا بەرچاوڕوونییەک نییە لەسەر ئەوەی ئاخۆ جگە لە پرسی وەزیرەکان کارنامەی حکومەتی نوێ دەربارەی بەشە بودجەی هەرێم، پێشمەرگە، کەرکووک و سەرژمێری گشتیی دانیشتوان و زۆر پرسیتر چی دەبێت، بەتایبەت کە گرەوکردن لەسەر کەسایەتییەکان و وەزارەتەکان لەدوای 2003 تا ئێستا بە پۆستی سەرۆک کۆمار و جێگری سەرۆک وەزیران و جێگری سەرۆک پەرلەمانیشەوە نەبوونەتە هۆکاری کردنەوەی گرێکوێرەکانی نێوان بەغدا و هەولێر و هەمیشە کێشەکان بە چارەسەری کاتی بەڕێکراون و دواخراون. حیزبە حوکڕانەکان لە هەرێمی کوردستان هەمیشە ڕێککەوتن لەسەر پۆستەکان لە کابینەکانی بەغدا خستۆتە پێش ڕێککەوتن لە ڕێککەوتن لەسەر کارنامەی حکومەت.
=KTML_Bold=شیعەکان ڕازین و بەدیلیان هەیە:=KTML_End=
سەرچاوە سیاسییەکان و هەڵوێستە ڕاگەیەنراوەکان باس لەوە دەکەن سەرجەم لیستە شیعەکان جگە لە دەوڵەتی یاسای نووری مالیکیی ناچاربوون بە ڕواڵەت و ئاشکرا بە دوورخستنەوەی کاندیدەکانیان لەلایەن محەمەد عەلاوییەوە ڕازیی بن لەبەر دووهۆکار: یەکەمیان، گوشاری شەقامی ڕاپەڕیوی ئێراقیی و بەتایبەت شیعە ترسە لە توڕەکردنی مەرجەعیەتی نەجەف، دووەمیان پشت بەستنیانە بەو نفوز و پێگەیەی لەناو وەزارەتەکانی بەغدا هەیانە لە ڕێی بەڕێوەبەری نووسینگە و بەڕێوەبەرە گشتییەکانەوە کە زۆرجار کۆت و بەند بۆ وەزیر درووستدەکەن ئەگەرچی تەکنۆکرات یان سەربەخۆش بێت و وەزارەت هەر لە چوارچێوەی نفوزی حیزبەکاندا دەهێڵنەوە بەتایبەت سوودی ئابووریی پڕۆژەکانی. لەبارەی هۆکاری ئەو ئاڵۆزییەی لەنێوان مالیکی و عەلاویشدا هەیە، وا دەردەکەوێ هۆکاری شەخسییە لەنێوان هەردوو کەسایەتی و باوەڕ وەهایە تا ئەوکاتەی لێکگەییشتن لەنێوان هاوپەیمانێتیی حەشدی شەعبیی و سائیرونی سەدردا هەبێت، هیچ ڕێگری و لەمپەڕێکی شیعیی بۆ پڕۆسەکە درووستنەبێت.
=KTML_Bold=دوو بەرەیی سوننەکان و ئەگەر ملکەچکردن:=KTML_End=
هەرچی سوننەکانن لەبارەی عەلاوییەوە بەسەر دووبەرەدا دابەشبوون، بەرەی یەکەم سەرۆکی پارلەمان محەمەد حەلبوسی سەرۆکایەتی دەکات و بە هەمان شێوەی کورد داوای دانانی پاڵێوراوەکانیان دەکەن لە پۆستی وەزاری و بۆ ئەم مەبەستە هاوئاهەنگییان لەگەڵ پارتی و یەکێتیدا هەبووە، بەڵام لەدەرەوەی ئەوان بەرەی ئوسامە نوجێفی و ئەو سوننانەی سوودمەند نین لە کابینەی ئێستای عەبدولمەهدی و ئەم خولە پارلەمانییە، کێشەیان نییە ئەگەر لەبەر زەرەرکردنی ڕکابەرەکانیشیان بێت کە زیاتر بنەماڵەی کەربولییەکان و حەلبوسی و ئەبو مازنی پارێزگاری سەڵاحەدینن. لەم میانەیەدا باس لە ڕەزامەندیی دەوروبەری 30 لە کۆی 70 پارلەمانتاری سوننە لە هەیە بە دانانی کەسانی “ناحیزبیی” لە پۆستە وەزارییەکانی تایبەت بە سوننەکان و ئەمەش لە بەرژەوەندی عەلاوییە. سەبارەت بە زەمینەی بەردەوامیی هەڵوێستی حەلبوسیش گومانی زۆر هەیە، چونکە زۆرینەی شیعە دەتوانن بەئاسانی لەسەر سەکۆی سەرۆکایەتیی پارلەمان بیهێننە خوارەوە و کەسایەتییەکی تری سوننەی هاوکاری خۆیان بخەنە جێگای بەتایبەت لە بازنەی حیزبی ئیسلامیی ئێراقیی و لە خولەکانی تردا جێگۆڕکێی سەرۆکایەتیی پارلەمان ئاسان بووە.
=KTML_Bold=لەمپەڕەکانی بەردەم عەلاوی:=KTML_End=
عەلاوی پێداگرە لەسەر دورخستنەوەی خەڵکی سیاسی و حیزبی لە کابینەکەی، بەڵام هێشتا دابەشکردنی وەزارەتەکانی بەپێی نەخشەی تایفی و نەتەوەیی سەردەمی بریمەرە (شیعە، سوننە، کورد، تورکمان) ، جگە لەوەش گومان و دردۆنگی زۆر لەسەر باکگراوەندی ئەو کەسایەتییانە هەیە کە عەلاوی کاندیدیان دەکات چونکە لەئەزموونی کۆمیسیۆن و دادوەرانیشدا گومانی زۆر لەسەر ئینتیمای پشت پەردەی کەسایەتییە دەستنیشان کراوەکان درووست بوو. جگە لەوەش هێشتا چانسی سەرکەوتنی لەگەڵ شکستهێنانی لە پێکهێنانی کابینەکەی نزیکن بەهۆی ناڕوونیی هەڵوێستی ڕاستەقینەی هێزە سیاسییەکان و پارلەمانتاران کە ئێستا لە پشووی زستانەدان و بەشی زۆریان لەدەرەوەی ئێراقن.
لەدەرەوەی ئەم ململانێ سیاسییەش محەمەد عەلاوی کێشەی گەورەی لەگەڵ خۆپیشاندەراندا هەیە بەو پێیەی لە خولەکانی پێشوو وەزیر و پارلەمانتار بووە، ڕەگەزنامەی بیانیی هەیە و سەربە چینی ئەریستۆکراتی شیعەیە و لە بەرەی حیزبوڵڵای لوبنان ئەژمار دەکرێت کە ملکەچی نفوزی ئێرانییە.
هەموو ئەو پێشهاتانەشی لە بەردەم عەلاویدان بڕیارە تا دووشەممەی داهاتوو یەکلاییببنەوە کە وادەی پێشکەشکردنی کابینەکەیەتی بە پارلەمان کە دەگوترێت تا ئێستا تەنیا 10 وەزارەت یەکلاییکراونەتەوە لە کۆی 22 وەزارەتی بڕیارلێدراو کە هەندێکیان ڕەهەندی ئیقلیمیی و نێودەوڵەتییان هەیە لەوانەش بەرگری و ناوخۆ و نەوت و دارایی و دەرەوە.
=KTML_Bold=چانسەکانی سەرکەوتن:=KTML_End=
هاوکات لەگەڵ ئەو ئاستەنگیانەشدا عەللاوی بڕێک چانسی باشیشی لە سەرکەوتن هەیە لەوانە، شەکەتبوونی ناوەندی سیاسیی بە دەست ڕەتکردنەوەی کاندیدەکانی سەرۆک وەزیرانەوە هەر لە ئیبراهیم بەحرلعلومەوە تا شیاع سوودانی و ئەسعەد عیدانی، جگە لەوەش زانیارییەکان باس لەوە دەکەن تاران و واشنتۆن هەردووکیان خۆیان بە نزیک دەزانن لە محەمەد عەلاوی لە ڕێی جیاجیاوە، ئەمە جگە لەو پاڵپشتییەی کە دەگوترێت لەلایەن محەمەد ڕەزا سیستانی کوڕە گەورەی مەرجەعی باڵای شیعەوە هەیەتی و وەها بڵاوە کە محەمەد عەلاوی نزیکترینە لە نەجەفەوە لە ئێستادا بەتایبەت ئەگەر پاڵپشتی سەدرییەکان لەبەرچاوبگیرێت کە لە یەکەم ڕۆژەوە بە بەیاننامەی موقتەدا سەدر جەختی لێکرایەوە.
=KTML_Bold=حکومەت کاتییە یان تا سێ ساڵیتر:=KTML_End=
ئەگەرچی عەلاوی لە وتارە تەلەڤزیۆنییەکەیدا باسی لە هەڵبژاردنی پێشوەختە کرد، کە داوای خۆپیشاندەرانی تشرین یشە، بەڵام وەک وتارەکانی ئەم دوایییەی مەرجەعی باڵای شیعە ئایەتوڵا سیستانی پەیوەستی کردەوە بە بنبڕکردنی کاریگەریی چەک و پارەوە کە ئەمەش بە واتای دوورخستنەوەی لێک دەدرێتەوە، جگە لەوەش یاساناسەکان باس لەوە دەکەن هیچ بەند و ڕێوشوێنێک نییە حکومەتی پێکهێنراو بکاتە کاتیی و لەو کاتەی متمانە وەردەگرێت و دەتوانێت تا کۆتایی خولەکە بڕوات. هاوکات لەگەڵ ئەمەشدا نەمانی نیسابی دادگای باڵای فیدراڵیی و هەندێ گرێی پەیوەست بە کۆمیسیۆن ڕێگرن لەوەی ڕێوشوێنەکانی هەڵبژاردن بەخێرایی بچنە پێشەوە وەک ئەوەی لە شەقام چاوەڕوان دەکرێت و پێداگریی لیستەکانیش لەسەر پشکەکانیان وەها دێتە پێشچاو کە شەڕی حکومەتێکی درێژخایەن بێت، بەڵام چاو و سەرنجەکان زیاتر لەسەر پەرچەکردار و پێشهاتەکانی شەقامی ڕاپەڕیون کە دەشێت هەمان سیناریۆی سەردەمی عەبدولمەهدی دووبارەبکەنەوە. [1]