قبیلەی خوشناو بە یکی از مهمترین و مشهورترین قبیلەهای شمال #کردستان# محسوب میشود.
اصطلاح ضمیر از دو کلمه مرکب تشکیل شده است،(خوش) و (ناو) منشأ این کلمه این است که منطقه ای خوش آب و هوا بوده است،این منطقه کوهستانی پر از مناظر طبیعی، محیطی آرام و آب و هوای سالم است، پر از باغ ها، درختان، نهرها و چمنزارها است. منطقه جغرافیایی منطقه خوشناوتی دارای بزرگترین منطقه جغرافیایی واقع در استان های اربیل و سلیمانی است،مرزهای این منطقە از شمال بە روستای سیوکە نزدیک بە ناحیەی بستورە واقع در جنوب از روستای قاقای واقع در جادەی هیزوپ در غرب روستای زیارت تمام میشود،این منطقە دروست شدە از یک سری درە کە روستا در انجا دروست شدە است.
تقریبا 200 روستا با مرکز منطقە شقلاوە، و ناحیەهای پیرمام، هیران، بالیسان، سکتان، سەروچاوە، بتواتە، باسرمە، زیارت، کورە، و قسمتی از روستاهای ناحیەی هریر با روستاهای مرزی ناحیەی شورش(دیگەلە).
خوشناوتی منطقه ای کوهستانی که شامل تعدادی رشته کوه است، مثل کوەهای(سفین، سورک، هوری،ب نباوی، کلاوقاسم، زینتیر، کیشکە، شیشار، ماکوک، کوە ملکان، شکروک، سری رش(پیرمام).
خوشناوتی منطقەای است کە با بیشتر قبیلەهای دیگر همسایە است، مثل(بلباس، گردی، زراری، سورچی، هروتی، اکویی).
چندین منبع می گویند که خوشناوتی ها در گفتار مختلط بودهاند،در بین(بابانیها و امدیها) آنها همان لباس آمدی ها را می پوشند، و تنها قبیلە هستند کەدر زبان حرف زدنشان زن و مرد را جدا کردند،آنها به زبان کردی بسیار غنی هستند.
خوشناوتی را چند تن از محققان و خاورشناسان ذکر کرده اند،از شامل(یاقوتی حمەوی)در کتاب (معجم بولدان) کە در مورد منطقە شقلاوە حرف میزند انرا بە (شقل اباز)می نامد و همچنین(کلودس جیمس ریچ)انگلیسی و(ایبن اسیر)در کتاب (کامل فی تاریخ) و همچنین(مارک سایکیس)ی سیاستمدار انگلیسی، هر کدام یک روایت تاریخی از تاریخ خوشناوتی دارند،در چندین کتاب از خوشناوتی نوشتە شدە است،(سیاحت نامە)(عشائر عراق)(سفر مستر ریچ بە کردستان) بیشترین اطلاعات این کتاب ها در مورد خوشناوتی است.
حیدر عبداللە می گوید که در جریان لشکرکشی های لشکر مسلمانان به کردستان، وقتی لشکر به منطقه خوشناوتی رسید، لشکر مسلمانان با مردم خوشناوتی درگیر شدند،اما به دلیل وجود دولت پارس ساسانی بودە،در غیر این صورت اهالی منطقه به دلیل ظلم ساسانیان آرزوی ورود لشکر مسلمانان را داشتند،از این رو به زودی به اسلام گرویدند که قبلاً پیرو آیین زرتشتی بود،بنابراین هنوز چندین قبر از سربازان مسلمان در خوشناوتی وجود دارد کە (عیاز پسر غنم)فرمانروای لشکر مسلمانان بودە در ان جنگ.
خوشناوتی دارای تاریخی برجستە،دارای لهجە ،فرهنگ،اداب و رسوم،پوشاک، مشاغل و تجارت، غذا، کشاورزی و دامداری، شکار سوارکاری؛ آموزش سوارکاری و اسب سواری برای مردم محلی از قدیم الایام شناخته شده بوده است.
خوشناوتی مرکز همه انقلاب‌های دوران مبارزه است و خوشناوتی اولین قربانی در بودەاند، به‌ویژه انقلاب ایلول، انقلاب نوێ، منطقه‌ای که در معرض حملات انفال و شیمیایی قرار گرفت و حتی صدها بدبختی دیگر به خاطر کردی‌بودن داشت.[1]