ناونیشان: تا ئیمان نەچێتەوە دۆخە مرۆییەکەی، مرۆڤ ناتوانێت ئیماندار بێت!
نووسەر: د. #ڕێبین ئەحمەد ڕەشید#
ڕۆژی دەرچوون: #22-04-2023#
جارێک یەهوودییەکانی ئۆرشەلیم ژنێکی زیناکار بۆ سەنگەسارکردن ڕەجمکردن دەبەستنەوە، حەزرەتی عیسا بەوێدا تێدەپەڕێت، پرسیاری دۆخەکە دەکات، کاهینەکانی مەعبەد وەڵامی دەدەنەوە بەوەی بۆ بەرزڕاگرتنی لەسەر زەوی شەریعەتی موسا بەسەر تاوانبارێکدا جێبەجێ دەکەن، عیسا دەچێتە تەنیشت ژنەکەوە و هاوار دەکات و دەڵێت ئەی بێچووە مارەکان! با ئەوەتان کە هیچ گوناﮪ و تاوانێکی نییە بەردی یەکەم بگرێتە ئەم ژنە، کاهینەکان ئەبڵەق دەبن و یەک تەماشای ئەوی دیکە دەکات و کەسیان لەبەرانبەر ئەم قسە نەبیستراوەوە بوێری وەشاندنی بەردی یەکەم ناکەن.
ئەوەی لە دونیایەکی شێلراو بە قوڕی هەڵەو تاوان و ویست و ئیرادەدا بێ ئیرادە و بێ نیاز و بێ تاوانە مردووی گۆڕستانەکەی سەیوانە. لە ڕوانگە فەسلەجی و غەریزەیی و مرۆییەکەی مرۆڤەوە شتێک نییە بەناوی مرۆڤی کامڵ و بێ خەوش و بێ تاوان لە مێژووی مرۆڤایەتیدا پێغەمبەران زۆر بە ئەنقەست جەختیان لە بنەما مرۆییەکانی خۆیان کردۆتەوە، کەم نین ئەو ئایەتانەی پێغەمبەر د.خ جەختی لێدەکاتەوە (قل انما انا بشر مثلکم) لە ڕوانگە مرۆییانەکەیانەوە ئەمانیش وەک هەر مرۆڤێکی ئاسایی دیکە دەخۆن و دەخۆنەوە و بە بازاڕەکاندا دەسوڕێنەوە و دوور نین لە ویست و ئیرادە و ئەگەر و لیکەوتە مرۆییەکان.
خودا بەڕوونی لەبارەی مەسیحێکی دەرائاسا و موعجیزە و کەلیمەی خۆێدا دەڵێت: (ما المسيح ابن مريم إِلا ڕسول قدخلت من قبْلهِ الرسل وأمه صديقة کانا يَأکلان الطعام) بەڕوونی دەڵێت مەسیح و دایکیشی شتێکی نامۆ نین، ئەوانیش وەک ئێوە مرۆڤن و پێداویستیی مرۆییان هەیە، لەناو هەموو پێداویستییە مرۆییەکانە دەقیق وشەی دەخۆنیان بۆ بەکار دەهێنێت ، خواردن و برسێتی هەستیارترین و لاوازترین و پڕ سەداترین تەلی بوونیادیی بوونیادێکی وەک بوونیادی مرۆڤن. لە تەرمینۆلۆژی دینیدا شتێک هەیە گوایە خودا حەفتا ساڵ نەفسی مرۆڤی سووتاند پاشان پێی وت من کێم و تۆ کێیت، نەفسی مرۆڤیش وتی من منم و تۆش تۆیت. بەڵام کاتێک برسی کرد ئەم جارە پێی وت من کێم و تۆ کێیت، لەوەڵامدا مرۆڤ وتی من بەندە و تۆش خودای منی. خواردن و برسێتی لە هەستیارترین لاوازییەکانی مرۆڤن، پێشینانی ئێمە گوتویانە برسێتی ڕەگی هاری پێوەیە. قورئان وەک ئەوەی ناڕاستەوخۆ بە ئێمە بڵێت مادەم عیسا و دایکە ڕاستگۆکەی دەخۆن و دەخۆنەوە، ئەوا برسیش دەبن و دەستی توالێت و ڕاگەیشتن بە خۆخاڵیکردنەوەشیان هەیە و شتێکی پێویستە لەژیانیاندا، ئەمەش گرنگترین خاڵی جیاکەرەوەی خودایە لە مرۆڤ. برسێتی و توالێت کردن و خۆ خاڵیکردنەوە لاوازترین دۆخێکن کە مرۆڤی تێدەکەون. بەڵام وادیارە ئەدەبی قورئان ڕیعایەتی بەکارهێنانی ڕاستەوخۆی ئەم دۆخەی عیسا و دایکی دەکات و بە خواردن ئیکتیفا دەکات و تێگەیشتن بۆ ئێمە بەجێدەهێڵێت. جیا لەمە دەیان ئایەتی قورئان هەن کە پێغەمبەری ئیسلام بەبێ پەردە و تەلمیح و کینایە باس لەوە دەکات کە بەڵێ ئەمیش وەک هەموو مرۆڤەکانی دیکە مرۆڤە، لە ویست و ئیرادە و پێداویستییە مرۆییەکان نەبوێردراوە، ئەوەی ئەم جیادەکاتەوە تەجرەبەیەکی شەخسیی وەحییانی و موکەلەف بوونییەتی بە گەیاندنی ئەو تەجرەبەیە بە ئێمە، نەوەک ویست و ئیرادە و غەریزە مادییەکان. پێداویستیی مرۆییش بەسرووشت بە جۆرێکن کەمتر ڕوویان لەکەماڵ و بێخەوشییە. ئەم غەریزانە هەمیشە حیکایەتی دۆخی لاوازی کەسەکە و پێویستی خاڵیکردنەوەیان دەگێڕنەوە.
ئەوەی ئێستا کۆمەڵگەی ئێمە لە بەدینیکردنی کۆمەڵگە و موقەدەس نیشاندانی پیاوانی ئایینی دینیدا پێیدا تێدەپەڕێت گەلێک مەترسیدار و بێ بێپشینەیە، ناوێریت بە پیاوانی ئایینی بڵێیت سەری چاوت برۆیە خێرا وەک ئەوەی پەلاماری خودات دابێت پەلامار دەدرێیت، لەڕێگاکانی تەکفیر و بە دژەدین ناساندنت و بە دێوەزمە کردنتەوە تیرۆری بوونی مەعنەوی و کەسایەتیت دەکرێت زۆرجار بۆ هەڕەشە و تیرۆری جەستەییش سەردەکێشێت. ئەمڕۆ وێنایەکی تەواو کامڵ و بێخەوش بۆ پیاوانی ئایینی دەکێشرێت کە بێگومان قوربانی سەرەتا و کۆتایی ئەم دۆخە هەر خۆیانن. لە فەتوای سەرپێی و دابەشکردنی کۆمەڵگە بۆ ڕەش و سپی و هەڵەی زەقی دینی گەڕێ، ئەوان ئەمڕۆ لەبوونی هەڵەی زەقی کۆمەڵایەتی و سیاسی و سکانداڵی ئەخلاقیشدا موبەڕیریان بۆ دەهێندرێتەوە و کەشێک درووستدەکرێت کە مەحاڵە ئەوان تاوان بکەن چجای ئەو تاوانە گەورانە!
ئەندازیاری سەرەکیی ئەم دیزاینەی بەژن و باڵا بێخەوش و مەعسومەی پیاوانی ئایینیی خودی مەلاو بانگخوازەکان خۆیانن پاشان کۆمەڵگەی ناهۆشیار بە بابەتەکانی بوون و خودا و دین. بچوکترن ڕەخنەی کەسی و بابەتی لە پیاوی ئایینی یان فەتوایەکی دیاریکراوی ئەمڕۆ وەک پەلاماردانی کۆی مەنزومەی دینەکە و هەندێک جاریش وەک پەلاماردانی خودا وەردەگیردێت و زیهنییەتی دەستەجەمعی کۆمەڵگەی پێ ئامادە و تەڵقین و تەجنید دەکەن دژی کەسی ڕەخنەگر.
ئێمە ئێستا ناتوانین جیاوازی بکەین لەوەی کەی ئەوان نوێنەرایەتی قسەی خودا دەکەن و لە کوێشدا نوێنەری قسەی خۆیان و حەزەکانیان! ئەوان هەرگیز خۆیان لەئاست بەرپرسیارییەتییدا نابینن و قەتیش نەمانبینیوە تەنیا یەک دانەیان ڕۆژێک لەڕۆژان لەسەر کارێکی هەڵە یا خراپی خۆی کەبەدڵنیایی هەیانە وەک فیگەرێکی گشتی داوای لێبوردن لە خەڵک و خودا بکەن، بەڵام نەشتەری زمانیان باش دەگەڕێت لەوەی هەمیشە دەبێت خەڵک داوای لێبوردن لەمان بکات لەپای ئەوەی ڕەخنەیەکی زانستیی یان نازانستییان لێدەگرێت. بەم پێشداوەرییە زیرەکانەیە وێنەیەکی تەواو بێخەوش و کامڵ لەخۆیان لە زیهنی گوێگرانیاندا دەنەخشێنن، بێ ئاگا لەوەی ئەم وێنەیە زۆرترین زیان بەخۆیان و مەنزوومە دینییەکەیان دەگەیەنێت.
ئێمە نابێت ئەوەمان بیر بچێت هیچ کاتێک هیچ موسوڵمانێک لە هیچ شوێنێکی سەر ئەم ئەستێرەیە لە ماوەی 24 کاتژمێری شەو و ڕۆژێکیدا یەک مۆد و یەک تاییم و خاوەنی یەک لێڤڵی ئیمانی نییە، کەسمان لە 24 کاتژمێرەکەدا هەر 24 ی ئیماندار نین. دەشێت کەسێک لە ڕوکەشدا بە موسوڵمان یا بە ئیماندار ببینرێت، بەڵام مەحاڵە 24 کاتژمێری ڕۆژەکەی لە حەقیقەتدا هەموو چرکە و خولەکێکی ئیماندارانە و موسوڵمانانە بێت. لە موسوڵمانێتیی و ئیمان گەڕێ هیچ یەکێک لە ئێمە لە 24 کاتژمێری ڕۆژێکدا تەنانەت بە مانا حەقیقییەکەی مرۆڤیش نیین. هەندێ جار تا ئاستی فریشتە بەرز و هەندێک جاریش بەهۆی مامەڵەی نا ئەخلاقیی یاخود خۆخۆری و خۆویستی و غەریز ئاژەڵیانەکانمانەوە تا ئاستی پەستترین ئاژەڵ تلێر دەبینەوە. بوونی غەریزەی پەست و نزم شتێکی نەمر و هەمیشەییە لە سرووشتی مرۆڤدا و قوڕی بوونی ئێمەی پێ شێلدراوە، کەس ناتوانێت نکوڵی لێبکات و لەنێوی بەرێت.
مامۆستای ئایینیی و کەسی بانگخوازیش دۆخیان وەک دۆخی هەرکەسێکی دیکەیە، هەڵگری غەریزەی سێکسیین، برسی دەبن، دەچنە توالێت، تووڕە دەبن، هەندێک جار بۆ دەستکەوتێکی شەخسی خۆشیان زۆڵم دەکەن و نائەخلاقیی دەجوڵێنەوە. بەو شێوەیە نییە کە لەسەر مینبەرێکەوە یا لە ستۆدیۆیەکی شاهانەوە وەک مرۆڤێکی مەعسوم قسە بۆ خەڵک دەکەن، فەتوا دەردەکەن و ماوەی کاتژمێرێکی قسەکردنیان هەمیشە ڕوی قسەیان لە جەماوەر و هەڵەکانتی بەڵام بچوکترین هەڵە و پەڵەی خۆیان نابینن. ئەم دۆخە پێش هەموو کەسێک زیانی بۆخۆیان هەیە، لە زیهنییەتی خەڵکدا ئەمان خۆیان وەک بێخەوش پێناسە کردووە ئەگەر چی بەدەمیش وانەڵێن کرداریان وادەڵێت: بۆیە کاتێک تووشی ئیحراجییەکی سیاسی و ئەخلاقیی و کۆمەڵایەتی دەبن، خەڵک دەبن بە دوبەرەوە لەبەرانبەریانەوە، بەشێک گەر بەچاوی خۆشیان دۆخە نا ئەخلاقییەکەیان ببینن هێشتا هەر باوەڕ ناکەن، هەزاران پاساوی وەک بوهتانی نەیارانی ئیسلام بۆ هەڵەیەکیان دەهێننەوە، بەشێکی دیکەش بێڕەحمانە دەکەونە شکاندن و وردوخاشکردنیان، وەک ئەوەی ئەمان فریشتە بن و دووربن لەوەی بچوکترین هەڵە ئەنجامبدەن.
ئەوان خۆیان بەرپرسیاێتی سەرەکی ئەم دۆخەی خۆیان هەڵدەگرن بەوەی کارێکیان کردووە لە دونیایەکی ئالودە و ناپوختەدا خەڵک ئەمان بە مەعسوم و پوخت و بێگەرد بزانێت. لە دونیایەکدا نەک مرۆڤ، تەنانەت یەک گەردیلەی پوخت و کامڵیشی تێدا نەبێ ئیدیعای کەماڵ حەماقەتێکی تەمام عەیارە.
ئەمڕۆ مامۆستایانی ئایینی لە بەردەم تاقیکردنەوەیەکی هەستیاردان، وەڵامە خێرا و دلیڤەری فەتوا گەر حازرەکانیان بەبێ ڕەچاوکردنی دۆخی کۆمەڵایەتی و سیاسی و ئابووری خەڵک و جڤات بۆ پرسیارە ئاڵۆز و سەختەکانی کۆمەڵگە و وا نیشاندان کە مرۆڤ دەبێت بەردەوام و 24 کاتژمێرەکەی ژیانی دەبێت یەک مۆد و یەک تاییم بێت، بەردەوام هەم ئیماندار و هەمیش موسوڵمان بێت، دوورخستنەوەی مرۆڤ لە ساتە مرۆیی و غەریزەیی و نائیمانیی و نا ئیسلامییەکان و وادارکردنیان بەوەی دەبێت بەردەوام یەک مۆد و یەک ڕەنگ بن، جگە لەوەی مرۆڤ لە مرۆڤبوون دەخەن و دەیخەسێنن لە هەمان کاتدا پێچەوانەی ئایەتەکانی قورئانیشە، بوار بۆ کاردانەوەی پێچەوانە و هەڵگەڕانەوەی زۆر مەترسییدار دەڕەخسێنێت لە خودی کەسەکە خۆی و هەوادارانیشیدا. لەڕابردوودا ئەم کاردانەوە پێچەوانانەمان لە چوارچێوەی فەریحەتی کۆمەڵایەتیی و ئەخلاقیی هەندێک لەو مەلا و بانگخوازانەدا دیوە کە بە پێچەوانەی فیترەتە غەریزیی و لاوازە مرۆڤایەتییەکانی خۆیانەوە جوڵاونەتەوە و وایان نیشانداوە ئەمان بێخەوشن ئەگەر چی بە زمانیش ئیقراری ئەوەیان نەکردبێ، کرداریان ئەوەی سەلماندووە. [1]