ژیونایۆ شېعرەی هۆرامیۍ
بەشۍ: حۆتەمە
نویستەی: #ڕەئوف مەحموودپوور#
یەکەمین بەیاننامه و ژیونایۆ شێعرێ هۆرامیێ
ئەر بە ڕوانگێوە وەرچەم‌ ڕۊشنانەوە سەرنجه و ڕۊتوو شێعرێ هۆرامیێ دەیمێ و بە لەیەکدایۆ دەقە شێعریەکا، ئا ڕۊتیە شەنوکه و کەرمۍ، بەدیار گنۆ هەر جە دەقوو هورمۆزگانیەوە تاکو سەردەمو دەسەڵاتوو حەسنەویەکا و دەسەڵاتی دینیی یارسانیی، جۊرێوە نویستەی ڕېکۋزیا و یۆۋزیا هەن کە وچیۆش پنە شێعرە، بەڵام گڕکانوو شێعرێ هۆرامیێ و تەنانەت کوردیێچ جە سەردەمو مەلاپەرېشانیەوە نیشۆ شۆکە و دماتەر جە سەردەمو مامۊسا بېسارانېیەنە کڵپە بەسۆ و سێ کوچکێوە پېسەو: بېسارانی سەیدی مەولەویش چنە گنۆوە. کەچی بە پېچەوانەوە بورکانوو شێعرێ سۆرانیێ کە جە نالیەوە تەقۊوە و دماتەر بەردەوامیی گېرۆ و ساحیب قۆناغ بۊ، شێعرەی هۆرامیە دماو مەولەوی کزیۆرە و پووکیۆوە.
ڕەنگە دەهەو حەفتای کۆچی ڕۊجیاریی ئا سەردەمەبۊ کە پەلەقاژێ پەی ژیونایۆ ئی ڕۊتیە بە شێوەی جیددی و هوشېیارانە دەس پنە کەرۊ و جە دەهه و هەشتایەنە گەشیۆڤه و گنۆ سەرو ڕۊتی. ئاڎیچ بە کەوتەی وەر‌دەسو دەفتەرە شێعروو (زەڕنەو ئاسۆی کە هورپڕای گەچ و تەختەی و هەسارېوە وەرم زڕیا و هەسارېوە وەرم زڕیا) ئامێ شۊنیشەرە کە بی باعیسوو مەرزیایره و تەسبیت کەردەی ڕۊتەکەی.
وەشبەختانە دماو زەڕنەی و هورپڕای، بڕېو شۆڵێتەرێچ بریکیێوه (مەبەست ئا بەرهەمێنێ کە ئامێنێ بەر) ‌ کە یاگێ سەرنجێ و وەشحاڵیەنێ.
ئیسە کە دماو هۆڵدای، شەونخوونی، ئەزموونکاریی و شۆنگېرتەی بێوچانی، ڕۊتەکە یاوان یاگێوە ئەچامنۍ کریۆ ئەوەمردایش سەرکریۆ، پێسه و یەکەم بەیاڼامه و ژیونایۆ شێعرێ هۆرامیێ، کۊماو ئی ڕۊتیە و داڵغە تیۆریە هاندەرەکاش جە چن خاڵێنە وزوو وەروو سەرنجه و هۆگرە جیددیەکاو ئی ڕۊتیە:
یەکەم: بەڕۆ کەردەیۆ دەقی شێعریی
دووهەم: جۊروو دیای و لەیەکدایۆ پەی لەزەتیی شێعریی
یەرەم: وەردەنگی شێعریی
یەکەم: بەڕۆ کەردەیۆ دەقی شێعریی
وانایۆ، شۆنگېرتەی و لەیەکدایۆ میراتی وېیەرده و وېما و سامانی شێعریی نەتەوەکا تەروو دنیێ، بەتایبەت ئانیشا ئەچی ژانرەنە ساحېبوو سامانی وەرچەمیەنێ، چنی لوای شۊنیرە و یاڤایەنە جە تیۆری و ڕۆتوو ڕەخنەی و هورسەنگنای ئەدەبیی، یاونێنمێش پا قەناعەتی کە شێعره و ئېمەیچ نیازش بە‌ چېروچوەر کەردەی و هۆرڕووشکنایۆ و دووبارە دایره و تان و پۆی جیاوازی هەن بەجۊرێوە ئەچامنە بتاوۆ جە ئاستوو گەشاوەزیی و حەزەکاو وەچەکاو ئارۊیەنەبۊ و بناغێوی هێقمیچ پەی ئایەندەی مەرزنۆرە.
زوانی تایبەت، ئیستاتیکا و توخمەکاو زەریفکاریی، بیچمی پنەکەوتە، ناواخنی سەردەمیانە، وریایی و هوشېیاریی تارێخی و ئەزموونەکاو ژیوای سەردەمیانەی بە داغمه و ئەنەیاوایی و بەهرەی شاعێرانەوە تاوا پردەبازه و پڕایۆ و پلیکانەکاو هوروەستەی مەرزنارە. چوونکای تولستۆ واتەنی: هەر سەردەمېوە شعووری تایبەت بە وېش هەن. شعووری ئەدەبی و کۊمەڵایەتیچ بەشیوەنێ چا کۊما وەرسەرنجەیە کە مەکریۆ بە لووت هۆرجەرخنای وەنەشا ڕۆتێوە سەردەمیانە مەرزیۆرە. ئینەیچ مەشیۆ پاڵو ئا توخمە هووشېیارانەیەنەبۊ کە مەژگوو شاعێری پەنەش ئاوی دریابۆ و بیەبۆ ‌ بەشیوە جە ئەزموونە وەرینەکا و جە سەردەمیچەنە بېیەیش پارێزیابۊ. چوونکای بە واته و تی.ئێس. ئێلیۆتی؛ شێعرە هورقوڵیاو ترنجه و ئەزموونەکانە نەک سەمەروو کۊماو سۊزی و ویرەوەریی.
گردو ئی هەنگاوهاواریچە پەی ئانەیەنە کە جە شێعرەی هۆرامیچەنە ئەچامنە دەقێ هورگنا کە بنەمایەکاو ڕۆتی وېیەردەی هورڕووشکناوە و بەهرەدارانە و هووشېیارانە و ژیرانە بناغه و ڕۆتێوە جیاوازی مەرزنارە کە گردو دەرەتانەکاو گەمەی ئەدەبیی گېرۆ وەر. تاکو شێعره و ئېمەیچ بۊ بە بەشێوە جە سەرمایەو فەرهەنگوو بەشەریی. چوونکای بە واته و هۆگۆی؛ ئەشۆ باوڕ کەرمۍ کە شێعرە سەرمایێوی گردینیی بەشەریەنە. کە پاسەن ئېمەیچ مەکریۆ دلێ چوار چڵێ گیواوی و چوار دەرا و چوار کوا و بڕېو گەڵاخەزانېیەنە قەتیسەش کەرمۍ.[1]