دیار کوردە
کریس ڤان هۆڵن، سیناتۆری ئەمریکایی (ئەندامی ئەنجوومەنی پیرانی ئەمریکا) داوا لە سەرکردە سیاسییەکانی کوردستان دەکات ڕێگەی پێکەوە کارکردن بدۆزنەوە و دەڵێت: پێم وایە هەرێمی کوردستان بەهێزتر دەبێت ئەگەر حیزبە جیاوازەکان زیاتر لە نزیکەوە پێکەوە کاربکەن.
سیناتۆری دیموکرات، کریس ڤان هۆڵن کە ڕۆژی دووی ئایار لە نووسینگەکەی لە واشنتنی پایتەختی ئەمریکا قسەی بۆ تۆڕی میدیایی ڕووداو کرد، وتی من دیدارێکی زۆر باشم لەگەڵ سەرۆکوەزیران سوودانی دا هەبوو لەم سەردانەیدا. هەروەها دەڵێ، ئەمریکا لە گرنگیی هەرێمی کوردستان تێدەگات لەنێو سیستمی ئێراقی فیدراڵ دا.
کریس ڤان هۆڵن دەڵێت ئەمریکا دژی هێرشەکانی تورکیایە بۆ سەر هێزەکانی سووریای دیموکرات. باس لەوەش دەکات کە ئێمە دەمانەوێت بەشێک بین لەو گفتوگۆیدانەی لەبارەی داهاتووی سووریاوە دەکرێن.
ئەو سیناتۆرە دەڵێت: لە چارەسەری کێشەی سووریادا دەبێت مافەکانی کورد بپارێزرێن، پێم وایە ئەوە بەرژەوەندییەکی گرنگی ئەمریکایە وەک بەشێک لە هەوڵە گشتییەکانی چارەسەری.
دەقی هەڤپەیڤینەکە:
ڕووداو: زۆر سوپاس سێناتۆر کە میوانی ڕووداویت، دڵخۆشین کە لەگەڵمانیت.
سێناتۆر ڤان هۆڵن: دڵخۆشم کە لەگەڵتانم بۆ ئەم هەڤپەیڤینە.
ڕووداو: زۆر سوپاس، با لە سەردانەکەی ئەم دواییەی سەرۆکوەزیرانی ئێراق بۆ واشنتن دەست پێبکەین، ئەو لەگەڵ ئیدارە و هەروەها ئەندامانی کۆنگرێسیش کۆبووەوە، ئێوەش لەگەڵی کۆبوونەوە، لە دوای ئەو کۆبوونەوانە، پێتوایە ئەمریکا ڕۆڵێکی کاریگەرتر ببینێت بۆ پاراستنی سەقامگیری لە ئێراق و هەروەها چارەسەرکردنی کێشەکانی ئەم وڵاتە؟
سێناتۆر ڤان هۆڵن: بەڵێ، من دیدارێکی زۆر باشم لەگەڵ سەرۆکوەزیران سوودانی دا هەبوو لەم سەردانەیدا. باسی هەموو ئەو کێشانەمان کرد کە لە پەیوەندی نێوان ئەمریکا و ئێراق دا هەن. یەکێک لە پەیامە سەرەکییەکانی ئەوەبوو کە ئەو دەیەوێت پەیوەندییەکان فراوان بکات و سنووری بواری ئەمنی تێبپەڕێنن و سنووری ئابووری و شتی دیکەیش بگرنەوە و بناخەی پەیوەندییەکە فراوان بکات. ئەوەش شتێکە کە منیش پشتیووانی دەکەم.
ڕووداو: زۆر باشە، کاتێک قسە لەسەر ئێراق دەکەین، دەزانین کە کوردیش هەن و لە ئێراق دەژین، لەبیرمە کاتێک لە میونشن بوون، لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان کۆبوونەوە، لەگەڵ ئەو کۆبوونەوەیە و کۆبوونەوەکەت لەگەڵ سەرۆکوەزیرانی ئێراق، ئاییندەی هەرێمی کوردستان لە ئێراق چۆن دەبینت، ئەمریکا چۆن دەتوانێت هاوکاری زیاتری هەرێمی کوردستان بکات؟
سێناتۆر ڤان هۆڵن: پێم وایە ئەمریکا لە گرنگیی هەرێمی کوردستان تێدەگات لەنێو سیستمی ئێراقی فیدراڵ دا، بەڵام ئێمە پەیوەندی زۆر باشمان لەگەڵ ئەندامانی حکومەتی هەرێمی کوردستان و حیزبەکانی دیکەی کوردستان دا هەیە. ئێمە دەمانەوێت گفتوگۆمان لەگەڵ ئێراق دا بەگشتی بپارێزین، بەڵام ئەو گفتوگۆیدانەیش بپارێزین کە ئێستا لەگەڵ لایەنە جیاوازە پێکهێنەرەکانی ئێراق دا دەکرێن.
ڕووداو: کە سەرۆکوەزیرانی ئێراق لێرەبوو، یەکێک لەو پرسانەی باس کرا، پرسی سەقامگیری بوو لە ئێراق دا، ئەم هەفتەیەش، بە درۆنێک هێرشکرایە سەر گەورەترین کێلگەی بەرهەمهێنانی گازی ئێراقی کە دەکەوێتە هەرێمی کوردستانەوە، بۆیە ئەم پرسیارە دەکەم، چونکە لە یاسای بەرگری نیشتمانی ئەمریکادا داواکراوە سیستمی دژە مووشەک بۆ هەرێمی کوردستان دابین بکرێت، بۆ پاراستنی هەرێمەکە لە هەڕەشەی جۆراوجۆر کە دەکرێنە سەری، بۆچی تاوەکوو ئێستا ئەم سیستمە دابین نەکراوە؟ بۆچی حکومەتی ئەمریکا ئەو سیستمەی بە هەرێمی کوردستان نەداوە؟
سێناتۆر ڤان هۆڵن: دەسەڵاتی جێبەجێکردن، سەرۆک بایدن و تیمەکەی، بڕیار دەدەن لە بارەی باشترین ڕێگە بۆ دابینکردنی سیستمی بەرگریی ئەمریکایی لە یاسای بەرگریی نیشتمانی دا، ئەوەی تۆ ئاماژەت پێدا. کۆنگرێس داوای لێکردن کە چاو بە ڕێکخستنی ئاساییشی زیاتر لەگەڵ هەرێمی کوردستان دا بخشێننەوە، بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە گرنگە ئەوە لە چوارچێوەی حکومەتی فیدراڵیی ئێراق دا بکەین، بەڵام هەرێمی کوردستان ڕۆڵێکی زۆر گرنگ دەگێڕێت. کەوتووەتە بەر هێرش. هەروەها بەشدارییەکی زۆر گرنگی لە شەڕی داعش دا هەبووە کە نیگەرانییەکی هاوبەشە. دەیڵێمەوە، ئیدارەی بایدن بە ڕێکی بڕیار دەدات کە چۆن ئەم هاوکارییە سەربازییە دابڕێژرێتەوە. بەڵام من پشتیووانیی ڕۆڵێکی گەورەترم بۆ هێزەکانی ناو هەرێمی کوردستان کردووە. ئەوەش لەژێر پێکهاتەی فەرماندەیی فیدراڵیی یەکگرتوودا.
ڕووداو: وەک لەگەڵ سەرۆکوەزیرانی ئێراق کۆبوونەوە، ئاگاداری ئەوەشن کە یەکێک لەو پرسانەی لە کۆبوونەوەکانیدا باس کران، پرسی ناکۆکییەکانی هەولێر و بەغدا بوو، لەم دواییەش بینیمان کۆبوونەوەی باش بە ئامانجی چارەسەرکردنی کێشەکان و پێکەوەکارکردن لەنێوان نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان و سەرۆکوەزیرانی ئێراق کران. پرسیارکەم ئەوەیە، ئەمریکا چۆن دەتوانێت هاوکاری زیاتری ئەو دوو پایتەختە بکات تاوەکوو باشتر پێکەوە کاربکەن و بەسەر ناکۆکییەکانیاندا زاڵ بن؟
سێناتۆر ڤان هۆڵن: ئەمە کارێکی لەپێشینەی گرنگە. ئەوە بەشێک بوو لە گفتوگۆکەم لەگەڵ سەرۆکوەزیران سوودانی دا. گفتوگۆمان لەسەر زۆر شت کرد، لەنێویشیدا گرنگیی درووستکردنی پەیوەندییەکی بەهێزتر لەنێوان حکومەتی ناوەندیی ئێراق و هەرێمی کوردستان دا و، هەروەها باسی گرنگیی چارەسەرکردنی ئەم جیاوازییانەمان کرد. جیاوازی هەیە لەسەر ئەوەی چۆن بەشە مووچەی هەندێک لە کارمەندانی حکومیتان پێبدرێت. هەروەها ئێستا لەسەر سەرچاوە نەوتییەکان کێشە هەیە. ئینجا ئەمانە ئەو کێشانەن کە بەڕاستی دەبێت بە یەک جار و بۆ هەمیشە چارەسەر بکرێن. بۆیە من دڵخۆش دەبم کە ببینم گفتوگۆی زیاتر دەکرێت. ئەمریکا هەوڵیداوە لە نزیککردنەوەی حیزبەکان دا بۆ چارەسەرکردنی ئەم کێشانە ڕۆڵێکی ئەرێنی بگێڕێت. بەڕاستی لەسەرمانە چارەسەری بکەین.
ڕووداو: هیچ هیوایەکت هەیە بۆ چارەسەرکردنی ئەو کێشانە؟
سێناتۆر ڤان هۆڵن: بەکوورتی، من هەمیشە گەشبینم بەوەی کە خەڵکانی نیازباش دەتوانن بگەنە چارەسەرێک. ئەمە ماوەیەکی زۆر درێژەی کێشا. بیرمە ساڵێک لەمەوپێش لە میونشن بووم و هەمان کێشە سەری هەڵدا. ئینجا زۆر گرنگە ئەم کێشانە چارەسەر بکەین بۆ ئەوەی بتوانین هەندێک لە کێشە گەورەکانی دیکە لە پەیوەندییەکەماندا چارەسەر بکەین.
ڕووداو: سەبارەت بە پرسی سیاسەتی ئەمریکا، کاتێک ئەمریکا دەیەوێت یان گفتوگۆ دەکات لەبارەی سیاسەتی ئێراق، ئایا هەمیشە سیاسەتی یەک ئێراقە، یانیش کاتێک باس لە سیاسەتی ئەمریکا بۆ ئێراق دەکەن، هەمیشە هەرێمی کوردستانیش بەشێکە لەو سیاسەتەدا؟
سێناتۆر ڤان هۆڵن: دیارە کە ئێمە پەیوەندیمان لەگەڵ حکومەتی ئێراق دا هەیە، بەڵام بە دڵنیاییەوە دان بەوە دادەنێین کە ئێراق وڵاتێکی هەمەچەشنە و هەرێمی کوردستانیش لەنێو سیستمی فیدراڵی دا ئۆتۆنۆمیی زۆری هەیە. پێویستە لەنێو سیستمی فیدراڵی دا ئۆتۆنۆمیی هەبێت. دەیڵێمەوە، ئەمریکا هەر تەنیا لەگەڵ حکومەتی فیدراڵی و سەرۆکوەزیران سوودانی دا مامەڵە ناکات، بەڵکوو لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان و سەرکردە سیاسییەکانی ئەوێش دا دەیکات. هەروەها داوا لە سەرکردە سیاسییەکانی کوردستان دەکەم ڕێگە بدۆزنەوە بۆ ئەوەی زیاتر لە نزیکەوە پێکەوە کاربکەن.
ڕووداو: هیچ نیگەرانییەکت هەیە سەبارەت بە پێکەوە کارنەکردنی پارتە سیاسییەکانی هەرێمی کوردستان؟
سێناتۆر ڤان هۆڵن: پێم وایە هەرێمی کوردستان بەهێزتر دەبێت ئەگەر حیزبە جیاوازەکان زیاتر لە نزیکەوە پێکەوە کاربکەن، ئەگەر یەکگرتوویی و هاوکارییەکی گەورەتر هەبێت.
ڕووداو: زۆر باشە، وەک ئێوە لە ئەنجوومەنی پیرانن و لە لیژنەی پەیوەندییەکانی دەرەوەشن، پرسیارێک لەبارەی سووریا دەکەم، ئەمریکا هاوبەشییەکی بەهێزی لەگەڵ هێزەکانی سووریای دیموکرات (هەسەدە) دا هەیە، دەزانین کە داعش هێشتا لەوێ هەڕەشەیە، ئایا ئەو هاوبەشییەی ئێوە لەگەڵ هەسەدە، کاتییە یان هاوبەشییەکی درێژخایەنە؟
سێناتۆر ڤان هۆڵن: وەک گوتت، ئێمە لە شەڕی داعش دا هاوبەشییەکی زۆر بەهێزمان لەگەڵ هەسەدەدا هەیە. هێزەکانی سووریای دیموکرات لە شەڕی دژی داعش دا سەری ڕمەکە بوون. ئینجا ئەو پەیوەندییە زۆر بە گرنگی دەمێنێتەوە تاوەکوو دڵنیابین لەوەی داعشمان بەتەواوی تێکشکاندووە و ئیدی سەرهەڵدانەوە یان خۆڕێکخستنەوەی داعش نەبینین. هەروەها زۆر کەستان لە کەمپی [هۆڵ] هەیە و دەمانەوێت دڵنیابین لەوەی ئەو کێشانە چارەسەر دەکەین. بەڵام بڕوام وایە بە لەبەرچاوگرتنی ئەو ڕۆڵە زۆر گرنگەی هەسەدە لە تێکشکاندنی داعش دا گێڕای، ئەمریکا جۆرێک لە پابەندێتی هەیە کە بەردەوامبێ لە پشتیووانییان. ئێمە دەمانەوێت بەشێک بین لەو گفتوگۆیدانەی لەبارەی داهاتووی سووریاوە دەکرێن. بە لەبەرچاوگرتنی دڕندەیی ڕژێمی ئەسەد و بوونی هێزەکانی ڕووسیا و ڕۆڵی تورکیا لە ململانێی نێو سووریادا و هەوڵە بەردەوامەکانی تورکیا بۆ بەئامانجگرتنی هەسەدە. بە دڵنیاییەوە ئەمە ئاڵنگارییەکی گەورە بووە. من لەگەڵ ئیدارەی بایدن دا زۆر ڕوون گوتوومە کە پێویستە ئێمە تەواو ڕوونی بکەینەوە کە هێرشی تورکیا بۆ سەر هەسەدە قبووڵکراو نییە و ئەوان بەرژەوەندییە نیشتمانییەکانی ئەمریکا لاواز دەکەن.
ڕووداو: ئەی هاوڕایت لەگەڵ مامەڵەی ئیدارەی بایدن لەگەڵ ئەم دۆخەی لە باکووری ڕۆژهەڵاتی سووریا دا هەیە؟
سێناتۆر ڤان هۆڵن: من لە نزیکەوە چاودێریم کردووە و لە ئیدارەی بایدنەوە دڵنیاییم وەرگرتووە کە ئەوان چەند جار حکومەتی تورکیایان ئاگادار کردووەتەوە کە ئێمە بە تووندی دژی ئەوەین کە تورکیا هەسەدە دەکاتە ئامانج. ئاشکرایە تورکیا لەنێو وڵاتی خۆیدا مافی یاسایی هەیە هەر جۆرە بەرگرییەک بکات. واتە هەر دەستدرێژییەک بکرێتە سەر تورکیا چ پەکەکە بێت یان هەر لایەنێکی دیکە، بەڵام کاتێک باسی هێزەکانی سووریای دیموکرات دەکرێت، ئەوە قەوارەیەکی جیاوازە و ئەوانە لە شەڕی دژی داعش دا هاوبەشی ئەمریکا بوون و، ئێمە پێویستیمان بە پاراستنی ئەو هاوبەشییە هەیە.
ڕووداو: وەک باست لە داهاتووی سووریا کرد، ئەمریکا هیچ پلانێکی ستراتیجی هەیە بۆ پاراستنی مافەکانی کورد لە داهاتووی سووریادا، دەیەوێت کێشەی کورد لە سووریاش چارەسەربکات، وەک ئەو هەوڵانەی لە ئێراق هەبوون؟
سێناتۆر ڤان هۆڵن: بەڵێ، پێم وایە ئەمریکا پێویستی بەوەیە دڵنیا ببێتەوە لەوەی کە وەک بەشێک لە هەر جۆرە لێکتێگەیشتنێکی چارەسەری داهاتووی پەیوەست بەسووریا، مافی کوردی سووریا بپارێزرێت و پارێزگارییان لێ بکرێت. پێم وایە ئەوە بەرژەوەندییەکی گرنگی ئەمریکایە وەک بەشێک لە هەوڵە گشتییەکانی چارەسەری. ڕەنگە لە سووریا بگەینە چارەسەری. بەدەستهێنانی ئەوە زۆر قوورسە، بەڵام پێم وایە بە لەبەرچاوگرتنی مێژووی کەسیی خۆم کە نزیکایەتی و سۆزێکی زۆرم بۆ گەلی کورد هەیە، خاڵە ڕاستەقینەکە لێرەدا ئەوەیە کە زۆر گرنگە سیاسەتی ئەمریکا ڕەنگدانەوەی ئەو پەیوەندییە زۆر گرنگ و بەهێزەبێت. ئینجا ئەوە پەیوەندییەکە کە ئێمە وەک پەیوەندییەکی تایبەت دەیبینین؛ دەیڵێمەوە، لە چوارچێوەی ئێراقێکی یەکگرتوودا، بەڵام لەو ڕۆڵە زۆر گرنگە تێدەگەین کە گەلی کورد لەو چوارچێوەیەدا دەیگێڕێت.
ڕووداو: دوایین پرسیارم ئەوەیە، کورد چۆن دەتوانێت دۆستی زیاتری لە واشنتن هەبێت؟
سێناتۆر ڤان هۆڵن: خۆی کورد هاوڕێی زۆری لە واشنتن هەن، بەڵام هەمیشە دەتوانین بازنەکە فراوان بکەین. هەر بۆیە پێم وایە ئەو گفتوگۆیدانەی دەکرێن کە سەرکردەکانی کورد سەردانی ئێرە و پایتەختەکەمان دەکەن زۆر گرنگە کە بگەنە لای هاوکارەکانم و ئەوەیان کردووە. لەبەر ئەوەی باوەڕم وایە ئەوە پەیوەندییانەی گەل لەگەڵ گەل بۆ زیاتر بەهێزکردنی هاوسەنگییەکەیە.
ڕووداو: کاتی ئێوە کەمە و پرسیارەکانی منیش زۆرن، بەڵام زۆر سوپاست دەکەم کە میوانی ڕووداو بوون و، چاوم لەوەیە زیاتر و زیاتر لە ڕووداو دەربکەویت.
سێناتۆر ڤان هۆڵن: زۆر سوپاس.
ڕووداو: زۆر سوپاس سێناتۆر، زۆر سوپاس بۆ ئەم دەرفەتە.[1]