کورد دلۍ چەرخەکا تاریخینە
بەشۍ: دوەسەڎ و حەفتا و نۊهەمە
نویستەی: #هاوڕێ باخەوان#
ساڵەو (1919ز.):
* مانگەو(06) ئی ساڵۍ، سمکۆ، وازش ئارد جە تۊقدای شارو ورمێ.
* مانگەو(06) ئی ساڵېنە، بەریتانیا حکومەتو عێراقیش ڕاسپارا کە بەیانێ پەی گردو کوردەکا بەرکەرۊن، دلېشەنە ئانەی تۊمارکەران هەکە مافو کورد و ئەرمەنی دلۍ کۊنگرەو ئاشتی پاریسینە فەرامۊش نمەکریۊن.
* تاریخو(#01-06-1919#ز.) بابی عالی، دەسێوە جە سەردارەکا کۊمەڵەو بەرزی کوردەسانیش پەی گفت و گۊی چەنی شالیارگاو عوسمانی چڕیۍ، پېکنەرو وەفدەکەی ئی کەسۍ بېنۍ: عەبدولقادر شەمزینی، ئەمین عالی بەدرخان، موراد بەدرخان. وەفدە تورکیەکەیچ ئینۍ بېنۍ: شێخولئیسلام ئیبراهیم ئەفەندی حەیدەری، ئەحمەد بوق پاشای شالیارو ئیشغالی، عەونی پاشای شالیارو جەنگی. دمای گفت و گۊی بابی عالی قۆلو ئۆتۆنومیش دا بە کوردەسانی، پا شەرتۍ چوارچېوەو عوسمانینە مەنۊوە، بەڵام ئا قۆلۍ دماوزیێ و بەدی نامێ.
* تاریخو(#05-06-1919#ز.) سمکۆ داواو یاردیش جە ئینگلیزی کەرد، سکرتاریەتو شالیارگاو هیندستانی جە لەندەن، بە تەلەگراف ژمارە(192) جوابو فەرمانداری گردینو بەریتانیایش جە بەغڎا پی تەرزە داوە: بە هیچ کلۆجێ مۊچیاریشان نمەکەرو کە هیچ جۊرە قۆلێ و یاردیێ بە سمکۆی بڎان.
* تاریخو(#08-06-1919#ز.) سمکۆ تۊقەو شارو ورمێش مدرنا.
* تاریخو(#14-06-1919#ز.) ئەچی تاریخەنە گەشتەکەو مێجەر نۆئێلی پەی سەرنیشتو کوردەسانی دەسش پەنەکەرد.
* تاریخو(#18-06-1919#ز.) یەکەم بەیانو حکومەتەکەو شېخ مەحمووڎی بەرزنجی بەرشی سەبارەت بە زامڎارکەردەی شېخ مەحمووڎی جە دەربەڼی بازیان.!!!
* تاریخو(#19-06-1919#ز.) جەنگو دەربەڼی بازیانی ئەچی تاریخەنە دەسش پەنەکەرد!!!، میانو شۆڕشگېڕەکا پانیشتو کوردەسانی و داگیرکاری ئینگلیزی، ئا جەنگە بە فەرمانداری (ژەنەراڵ فرایزەر و ژەنەراڵ ساندوس)ی بۍ، کە چڼیین تۊپۍ و چەکۍ قورسېش چەنە بەکارئامێ، ئەنجامەنە شۆڕشگېرە کوردەکۍ بە هۊکارو خیانەتو چن کوردەجاشێوە مەڕیێ و شېخ مەحمووڎی بەرزنجیچ بە زامڎاری دیل کریا.چا جەنگەنە شۆڕشگېڕە کوردەکۍ (48) شەهیدېشا دێ، پېسە: حاجی سەی حەسەن کە مامۊ شېخ مەحمووڎی بەرزنجی بۍ، تاهیر ئەفەڼی ڕاوەبەرو پۊلیسی و گەلێ تەرۍ. بېژگە شېخ مەحمووڎی ئی کەسېچە بە دیل گېریێ: قادر ئەفەڼی قەراخی، عیزەت تۊپچی، عەبدولقادر ئایشەخان، ڕەشید جەودەت، ڕەشید غەفور، ئەدهەم ئەفەڼی، عەلی یاوەر ساڵح.
ئانەی یاگۍ سەرنجیەن، جەنگو دەربەڼو بازیانی تاریخو (#19-06-1919#ز.) دەسش پەنەکەردەن،بەڵام وینمۍ تاریخو (#18-06-1919#ز.) یەکەم بەیاڼامەو زامڎارکەردەو شېخ مەحمووڎی وەڵابیەنۆ، یانی ڕوێ وەڵۍ هۊرگیسیای جەنگەکەی..[1]