سەرۆکە دیکتاتۆرەکان ئەڕۆخێن و مەلیکە دیکتاتۆرەکان مێش میوانیان نیە!
ئەمەش تەنیا هی پشتیوانی دەرەکی نیە، خۆ موبارەکیش پشتیوانی دەرەکی هەبوو.. تەنیا نەوت و دەوڵەمەندیش نیە، خۆ ئوردون و مەغریب فەقیرن.. تەنیا موئامەرەی دەرەکی و موخابەراتییش نیە، خۆ قەتەریش موئامەرەی لەسەربوو..
هۆکاری هەرە سەرەکی کەوتنی سەرۆکەکان و نەکەوتنی پاشاکان، ئەوەیە کە سەرۆکەکان بێ ئەوەی بزانن، زهنی خەڵکیان ئامادەکردوە بۆ هەڵگەڕانەوە، بەڵام لە وڵاتە مەلەکییەکاندا، زهنی خەڵک بۆ مانەوەو بەردەوامبوونی دۆخەکەیە.
1- سەرۆکەکان بە کودەتای شۆڕشێنراو هاتوون، شۆڕشێکی ڕاستەقینە ڕووی نەداوە، بەڵام هەر لەڕۆژی یەکەمەوە، بەردەوام خەڵک شەحن ئەکەن بە باس و پیاهەڵدانی شۆڕش، ئیتر خەڵکیش لەلاشعوردا هەمیشە ئامادەیە بۆ هەڵگەڕانەوەیەکی لەو بابەتە کە وائەزانێ شۆڕشە!
بەڵام خەڵکی ژێر حوکمی پاشا، پێشتر قاننەدراوە بە باسی شۆڕش و کودەتا، بۆیە دەرونیشی ئامادەنیە بۆ شتێکی وا.
2- حوکمی عەسکەر لە زهنی خەڵکا قۆناغێکی ئینتیقالییەو خەڵک هەمیشە چاوەڕێ ی گواستنەوەیە ئەگەرچی دەیان ساڵیشی پێبچێت! بەڵام لە دەسەڵاتی مەلەکیدا خەڵک ئەو چاوەڕوانییەی نیەو هەستئەکا لە قۆناغێکی جێگیردایە نەک گواستنەوە.
3- مەلیکەکان ڕاستگۆترن و کەمتر درۆی دیموکراسی لەگەڵ خەڵک ئەکەن، بەڵام سەرۆکەکان لەو هەڵبژاردنانەت بۆئەکەن کە خۆیان سەرو نەوەتی دەنگەکانی تێدا ئەهێنن!!
لای مەلیکەکان ئەسڵەن هەڵبژاردن نیە، هەشبێ بۆ خوارخۆیەتی و پەیوەندییەکی بە عەرشی ئەوەوەنیە، ئیتر خەڵکیش ناکەونە خەیاڵی دەساودەس..
بەڵام هەڵبژاردنی سەرۆکەکان بەحساب بۆ کورسی ئەوانەو ئەوان بەدرۆشەوەبێ هەرخۆیان چەنساڵ جارێک خەڵک ئەخەنە سەر خەیاڵی دەساودەسکردن!
4- شیعاری مەلیکەکان (خوا، مەلیک، وەتەنە) باسێکی گەل لەئارادا نیە، بەڵام سەرۆکەکان هەموو شتێک بەناوی گەلەوە ئەکەن و سەری زمان و بنی زمانیان گەلە، ئەم درۆ گەورەیەش لەلایەک ڕقی خەڵک ئەستورئەکا، لەلایەکیش ئەم حوکمی گەلە، ئەگەر نەشچێتە هۆشیاری خەڵکەوە، ئەچێتە لاشعوریانەوەو هەمیشە ئامادەن بە فیکەیەک بۆی بێنە سەرجادە!
بەڵام خەڵکی وڵاتە مەلەکییەکان، لە یادەوەرییاندا حوکمی گەل ئامادەنیە، بۆیە ناشبێتە پاڵنەری جوڵەیان.
5- سەرۆکەکان عەسکەرو کودەتاچین و مناڵی شەڕعی توندوتیژین بۆیە کەڵبەو نینۆکیان هەمیشە دیارە.. بەڵام مەلیکەکان چونکە لە عەسکەرو کودەتاوە نەهاتوون، ئیتر توندوتیژی و عەسکەرتاریەت هەرهەیە، بەڵام سیمانیە.
6- مەلیکەکان شەرعیەتی تەوریسیان هەیەو سەرۆکەکان شەرعیەتی شۆڕش، بۆیە تەوریس بۆیەکەمیان حاڵەتێکی زۆرئاساییەو خەڵک ئاهەنگی بۆ ئەگێڕن، بەڵام لە دووەمیاندا تەوریس شتێکی نەخوازراوەو خەڵک بۆیان هەزمناکرێ و ئەکەونە بیری یاخیبوون.
7- سەرۆکەکان تەنیا شەرعیەتی هێزیان هەیە، بەڵام مەلیکەکان شەرعیەتی کولتوریش!
کۆمەڵگای عەرەبی بە تەبیعەت قەبەلییەو شێخی قەبیلە خیلافێکی لەسەرنیەو کەس خۆی موقاڕەنە ناکات پێ ی، کاتێکیش قەبیلە ئەبێ بە دەوڵەت، ئاسایی شێخ ئەبێ بە مەلیک و بەلای خەڵکەوە هیچ شتێکی نائاسایی ڕووینەداوە!
بەڵام کاتێ هێز ئەتکا بە سەرۆک، خەڵک تەنیا لەترسی هێزەکەیە ئەمە قبوڵئەکەن، ئەگین لە ناخەوەو بە عەقڵیەتی قەبەلی، ئەمە قبوڵکراونیەو ئەوان تۆ بەسەرتر لە خۆیان نازانن.
ئەمەیە وایکردوە خەڵکی لیبیا زۆرتر پڕبن لە قەزافی و خەڵکی مەغریب کەمتر پڕبن لە مەلیک، لەکاتێکا لیبییەکان خۆشتریش ئەژیان!
8- مەلیکەکان دەسکەوتیان هەبووە، بەڵام سەرۆکەکان لەبری دەسکەوت وەهمی دەسکەوتیان لای گەل دروستکردوە!
مەسەلەن کاتێ ناسرو ئەفسەران لە میسر شۆڕشیانکرد، ئیمارات سەحرایەکی ڕووتبوو، ئێستا ئیمارات پشکنین لە بۆشایی ئاسماندا ئەکاو میسرییەکانیش لەهەمان دۆخی ئەوکاتەدان ئەگەر خراپتریش نەبن، کەچی هەمیشە لەو وەهمەدان کە خلیجییەکان کەرن و ئەوان عاقڵن!
خولاسە ئەگەرچی ئەمانیش هەر زبڵ و ستەمکارن و کاتیشیان هەر دێ، بەڵام مەلیکە دیکتاتۆرەکان کەمتر ڕق و توندوتیژییان بڵاوکردەوەو کەمتر دنیایان ناشرینکرد، بەراورد بە سەرۆکە دیکتاتۆرەکان، چونکە مەلیکەکان وەڵامدەرەوەی واقعی کۆمەڵگای قەبەلی بوون و درۆو دەلەسەو شیعارات و شتی زیادەی موزەییەفیان لە کۆمەلگا بارنەکرد، بۆیە خۆشیان کەمتر بارن بەسەر کۆمەڵگاوە!
کێشەی ئەم ناوچەیەش ئەونەی کە دیموکراسی موزەییەفە، ئەونە دیکتاتۆریەت نیە، هیچ بەقەت (کۆکردنەوەی دیموکراسی لە هەڵبژاردندا) ئەم ناوچەیەی سەرگەردان نەکردوە!
کە ئەڵێم نموزەجی عەسکەر، کە هی نیو سەدە لەمەوپێش و لێکەوتەی دووجەمسەریی و شەڕی ساردە.. فەشەلی هێناوە، مەبەست ئەوەنیە بگەڕێینەوە بۆ سەدەیەک لەمەوپێش و مەلەکیەتی لێکەوتەی جەنگی جیهانی یەکەم!
بەڵکو ئێمە ئەبێ بەپێی ئێستای خۆمان، نموزەجی خۆمان دروستبکەین(وەک ڕۆژئاوای کوردستان) نەک لاسایکردنەوەیەکی درۆزنانەی هەڵبژاردن و دیموکراسی غەرب.
ناکرێ چاوەڕێبین کۆمەڵێ حیزبی نادیموکرات، بە هەڵبژاردن کوردستانمان بۆ بکەن بە وڵاتێکی دیموکرات!
سەیرکە کۆنترین و نوێترین حیزبی تۆ، کە حەفتا ساڵیان بەینە، لەوەدا فەرقیان نیە، کە تۆ تیایاندا ناتوانی ببیت بە کەسی یەکەم! دەی ئەمانە چی بۆ دیموکراسی ئیزافەئەکەن؟
دیموکراسی کارتۆنیی حیزبی شەخست بۆ دروست ئەکا، کە دواتر ئەبێ بە حیزبی خێزان و بنەماڵە، چونکە هەموو موڵکێکی تایبەت ئەچێ بۆ وەرەسە..
وەک ئەوانەی لوبنان و کوردستان (حیزبی جونبوڵات و جومەییل و جەعجەع و مێشێل عۆن.. حیزبی بارزانی و تاڵەبانی و نەوشیروان و شاسوارو کاکە حەمە..)
ڕۆشنبیریش زۆر دڵی بەم فرەحیزبییە خۆشە، لەکاتێکا هەریەک لەم حیزبانە قەبیلەیەکی سیاسین و تۆ وەکچۆن لە خێلدا ناتوانی مونافەسەی شێخی قەبیلە بکەیت، لە حیزبیشا ناتوانی مونافەسەی شێخی حیزب بکەیت!
یەک ملیۆن حیزبت هەبێ، کە هەمووی ڕابیتەی خوێن بیگێڕێ، فرەیی وا ناچێتە خزمەت دیموکراسیی، دیموکراسی لە تێپەڕاندنی ڕابیتەی خوێنەوە دەستپێئەکا.
ڕابیتەی خوێن، قۆناغی نابیرکردنەوەی ئینسانە، تۆ کە دێیتە کۆمەڵگاوە، بێ هیچ بیرکردنەوەو عەزێتێک لەسەر ڕابیتەی خوێنیت و ئەو شتانەت بەدەستهێناوە کە خوێن بۆتی ئەهێنێت.
کاری عەقڵ سەرخستنی مرۆڤە بۆ قۆناغی دوای خوێن، کاری ڕۆشبیریش ئەوەیە بمانبا بۆ قۆناغی عەقڵ، نەک ئەوەی خۆی مشەخۆری سەر قۆناغی خوێن بێت[1].