کەرکووک، ئاوڕێک لە ڕابردوو دیدێک بۆ ئایندە
کامۆ حەوێزیی

ئەم کتێبە بە یەکێک لە کتێبە زۆر گرنگەکانی مێژووی کەرکووک و ناوچەجێناکۆکەکان ژمێرە دەکرێ، بەو پێیەی بابەتەکانی دووتیۆی ئەم کتێبە زۆر گرنگن و بە هەردوو زمانی کوردی و عەرەبی نووسراون، ئێمە لەم کورتە نووسینەدا ناتوانین قسە لەبارەی تەواوی بابەتەکانی نێو ئەم کتێبە بکەین، وامان بەباشزانی سەرەتا ناونیشانی بەشێک لەو بابەتە گرنگانەی ئەم کتێبە بخەینەڕوو بۆ ئەوەی خوێنەری کورد و بەتایبەتی ئەو کەسانی سەرقاڵی بابەتی مێژووی کەرکووک و ناوچە جێناکۆکەکانن پێی ئاشنا بن. وێڕای پێشەکی، کەرکووک لە مێژووی کۆندا، کەرکووک لە مێژووی هاوچەرخدا. ڕێککەوتننامەی سایکس _ بیکۆ. کۆنگرەی ڕیککەوتن_پاریس. ڕێککەوتننامەی سیڤەر. پەیماننامەی لۆزان. کێشەی ولایەتی موسڵ (کوردستانی باشوور. دەقی ماددەی (58) ی یاسای بەڕیوەبردنی دەوڵەت بۆ قۆناغی گواستنەوە. ماددەی 140ی دەستووری هەمیشەیی عیراق. ماددەی)24)ی یاسای هەڵبژاردنی پارێزگاکان. کەرکووک و سیاسەتی نێودەوڵەتی و چەندین بابەتی گرنگی دی، کە دەکرێت خوێنەر لە دووتوێی کتێبەکەدا بیانخوێنێتەوە.
کەرکووک و سیاسەتی نێودەوڵەتیی
سەرەڕای جەختکردنەوەی بەردەوام لەلایەن سیاسەتی (عیراق و ئیقلیمیی و نێودەوڵەتی)یەوە، کە پێویستە کێشەی ناوچە جێناکۆکەکان بەتایبەت کێشەی کەرکووک وەک کێشەیەکی ناوخۆیی عیراق مامەڵەی لەگەڵدا بکرێت و زەمینەسازیی چارەسەری کێشەکەش لەو چوراچێوەیەدا ئەنجام بدرێ بە لەبەرچاوگرتنی مافی سەرجەم پێکهاتەکان. بەڵام لەگەڵ دروستبوونی دەوڵەتی عیراق و لکاندنی کوردستانی باشوور بەو دەوڵەتەوە، لەسەرجەم هەل و مەرجە جیاجیاکانی مێژوودا بۆ ساغکردنەوەی کێشەی کەرکووک لەنێوان حکومەتی ناوەند و نوێنەرانی کورد دا، سیاسەتی ئیقلیمی یاخود سیاسەتی نێودەوڵەتی ڕۆڵی بەرچاو و تاڕادەیەک بڕیاردەریان هەبووە، چ لەڕووی هێشتنەوەی کێشەکە بە هەڵپەسێردراوی یاخود ئاڕاستەکردنی بەئاقارێکدا بە قازانجی حکومەتی ناوەند بەبێ لەبەرچاوگرتنی پاراستنی مافی پێکهاتەی کورد لەو ناوچانە و دابڕینیان لە سنوری جوگرافی هەرێمی کوردستان.

نەتەوەیەکگرتووەکان و چارەنووسی ناوچە جێناکۆکەکان
نوێنەری تایبەتی سکرتێری نەتەوەیەکگرتووەکان) ستیڤان دیمستۆرا) لەچوارچێوەی جێبەجێکردنی بڕیاری ئەنجوومەنی ئاسایشی ژمارە) 1770 لە 10\8\2007 بە مەبەستی هاوکاریکردن بۆ چارەسەری کێشەی ناوچەدابڕاوەکانی کوردستان، لە سێ قۆناغدا چەند پێشنیارێک پێشکەش دەکات.
قۆناغی یەکەم، تایبەت دەبێت بە ناوچەکانی مەخمور، ئاکرێ ، مەندەلی، حەمدانییە.
قۆناغی دووهەم، تایبەت دەبێت بە ناوچەکانی) تەلەعفەر، تەلکێف، شێخان، شنگار، خانەقین.
قۆناغی سێهەم تایبەت دەبێت بە پارێزگای کەرکووک.
لەگەڵ ئەوەشدا نەتەوە یەکگرتووەکان جەخت دەکاتەوە کە کاری نێردراوی نەتەوە یەکگرتووەکان پێشکەشکردنی هاوکاریی و ئامادەکردنی ڕاپۆرتی شیکارییە سەبارەت بە ناوچە جێناکۆکەکان و حکومەتی عیراق خۆی ڕاپۆرتی بڕیارە لە میتۆد و پرۆسەی چارەسەرکردنی کێشەکە، بەڵام لە دووتوێی ڕاپۆرتێکدا شێوازێک لە دەستێوەردانی نەتەوە یەکگرتووەکان بەدیدەکرێت و پێشێلکردنی مافە دەستورییەکانی عیراق لە خۆدەگرێت بە هەنگاوی دوورکەوتنەوە لە ماددەی 140
ماددەی (23)ی یاسای هەڵبژاردنی پارێزگاکان.
ئەم بەشەی کتێبەکە بۆ دەستنیشانکردنی گرفت و چارەسەرکردنی کێشە یاسایی و موڵکدارییەکانی پارێزگای کەرکووک و سەرجەم قەزاو ناحیەکانە، بۆ ئەم مەبەستە چەندین ئالییەت بۆ چارەسەرکردنی گرفتەکان لەرێی دەستوورەوە دیاری کران.
یەکەم: ئەنجامدانی پرۆسەی هەڵبژاردن لە پارێزگای کەرکووک و قەزاو ناحیەکانی، دوای جێبەجێکردنی دابەشکردنی دەسەڵاتی کارگێڕی و ئەمنی و وەزیفە گشتیەکان بە هەر سێ پۆستی سەرۆکی ئەنجوومەن و پارێزگار و جێگری پارێزگار لە نێوان پێکهاتەکان و... هتد.
دووهەم: پێکهێنانی لیژنەیەک کە پێکدێت لە دوو نوێنەر بۆ هەریەک لەسێ پێکهاتە سەرەکییەکەی پارێزگای کەرکووک، کە نوێنەرایەتی پارێزگای کەرکووک لە ئەنجوومەنی نوێنەرانی عیراق دەکەن هتد...
سێهەم: هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکووک ئەنجام دەدرێت، دوای پێشکەشکردنی ڕاسپاردە و ئەنجامە وەدەستهاتووەکانی لیژنەکە بۆ ئەنجوومەنی نوێنەران، بەو پێیەش ئەنجوومەنی نوێنەران هەڵدەستێت بەداڕشتنی یاسایەکی تایبەت بۆ یەک خولی هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکووک.
چوارەم: هەردوو حکومەتی فیدڕاڵی و حکومەتی خۆجێی کەرکووک بە یەکسانی و بەپێی دەستوور سەرجەم پێداویستییەکانی جێبەجێکردنی کارەکان لیژنەکە دەگرنە ئەستۆ.
وێڕای ئەم خاڵانە ئەم کتێبە باسی گرنگی لە بارەی کێشەی گەڕانەوەی کەرکووک لە خۆ دەگرێت، ئەو خوێنەرە ئازیزانەی مەبەستیانە شارەزایی تەواویان لە بارەی مێژووی کەرکووک و گرفتەکانی لەگەڵ حکومەتە یەک لەدوای یەکەکانی عیراق شارەزابێت دەتوانێ ئەم کتێبە بەسەر بکاتەوە.[1]