فەڵەک پەڕخارەن...
میرزا ئۆلقاڎر، ئەچی شېعرە توولانیېنە، شیوەن پەی قازی شارو پاوەی کەرۊن، هەم میرزا هەم خەڵک گردشان تازیەبارېنۍ پەیش، یاگېش هاڵیەنە، خەمش ۋستەن یانەو گردی، بەڵام ئیتر مەردەی قسمەتو گرڎکەسێن، دەسەڵات نېیەن، دمای شیوەنی میرزا ئۆلقاڎر مەیاوۊ قەناعەت کە ئیتر مادام ئینسان کۊچی دمایین کەرۊن، مادام ئی دنیای فانی جیامازۊن، تا زووتەر بلۊن خاستەرەن:
عالەم گرد مەبۊ بڕېزۊ وە گڵ
زووتەر خاستەرەن بگېرۊ مەنزڵ
نەک وېنەی (قاڎر) وامەندەی یاران
بېکەس بارسەنگی مەندەی هەواران.
فەلەک پەڕخارەن..
فەڵەک پەڕخارەن، فەڵەک پەڕخارەن
فەڵەک خاترم خەیلێ پەڕخارەن
پەردەی بیناییم پەڕ جە غوبارەن
دەروونم وە زام کاری ئەوگارەن
ڕەحمێ نەکەردی هەرگیز چەنی کەس
جەفا و جەور وەسېن یانەت بۊ دەربەس
جە عەسر ئاڎەم تا حاڵ تەحریر
تۊ پای کېت وەخاک نەکەردەن زەنجیر
شاهان بەگلەران ئەمیران خانان
یانەی کېت نەکەرد وە بووڵ بانان
سا کام سەردارت سەرنگوون نەکەرد
یا کام سەرهەنگت بیواڎە نەبەرد
یا خۊ کام مەحبووس نەوعەرووسی نۊ
نەبەردت ئاخر سای سەرای گڵ‌کۊ
ئاخر جە دەستت کۍ بەرشی وە بەر
تووخوڎا چەرخی کېت نەدا وە چەمەر
خسووسەن قازی موحەممەد نەزیف
مەولای موعتەبەر فریشتەی شەریف
فەڵەک وە ناکام بېواڎە بەردت
مەحبووس ئەلحەد سەرای سەنگ کەردت
ئاخ ئاخ پەی ئه و میر عالی کردارە
داخ پەی ئه و نەجیب بوزورگەوارە
ئەو شان و شەوکەت جەبهە و کەماڵە
ئەو شېوە و شکۊ خەندە و جەماڵە
ئەو سەر و قامەت باغی بەهەشتە
ئەو نووری قەدیم قودرەت پېوەشتە
ئەو کانی گەوهەر بەحری کەماڵە
ئەو کۊی مەعریفەت دووڕدانەی لاڵە
ئەو تەرز تەمکین شاهان دەستوورە
ئەو حیلم و حەیا شەرم و شعوورە
ئەو جاو جەلالە سەلتەنەو سامە
ئەو ئاداب خاس ئەو عەقڵ و فامە
ئەو ڕېزەی ڕازان چوون ڕېزەی قەندە
ئه و زات قابل والی پەسەندە
ئەو باڵا عەرعەر تازە نەو خەتە
ئەو یوسف لیقا خەسرەو شەوکەتە
فەڵەک تووخوڎا چەنیت ئاما دڵ
بېواڎە بەردت وەسای سەرای گڵ
ئیسە ئەو مەحبووس ئەسیر خاکەن
چوون دیڎەی نەرگس دیڎەش خەمناکەن
نەشېوەی جاران ئاما و لواشەن
نە کەسێ هەنی جادار جاشەن
نە دیوان شەرع مەجلیس ئاراشەن
نە دەنگ سوحبەت سەیر ساراشەن
نە ئارەزووی هەرد سارا و سەرکۊشەن
نە مەیلی سواری پۊرت شاهۊشەن
مەحکەمە وېران ناموحکەم بیەن
خەیلێوەن قازی تەشریفش نیەن
یا تەرک دنیای بېوەفا کەردەن
یا وەلای والی تەشریفش بەردەن
یا مەحبوس دام سەراچەی سەنگەن
پەوکەی نادیار بېداوا و دەنگەن
ئەمن فەغانم یاران سەد تەرزەن
پەی مەرگ قازی ئەلوەدام بەرزەن
سەر هەردان ماتەم هەواران زەویر
سەربەرزان پۊشان پەردەی سیاقیر
مەلان جە ڕژان ئېڵاخان کاوان
دەنگی زاریشان ئەو گەردوون یاوان
قەومان سەرگەردان نۊکەر دەربەدەر
ئامۊزا پەشېو خاڵۊ خاک بە سەر
فەریاڎ جە ناڵەی دڵ پەڕ جە خاران
چەم بی وە جەیحوون هەرس نازاران
هەر کەسێ پەی وېش مەڎۊ بە سەردا
مەگېڵۊ وە زار نە پای چەمەردا
خۊ خورشیدخانم هەتا کە تاوان
سوورەت وە ناخوون شەق شەق شکاوان
زیبای مەینەت‌بار مەینەت پەروەردەن
داخ سەخت وە بان داخان ئاوەردەن
تەمام خەستەتەن پەڕکەندە حاڵەن
پەردەی دەروونش سیا زووخاڵەن
ماچۊ هەی فەرزەند پەسەندیدەم ڕۊ
تەنیا باڵەکەی بەرگوزیدەم ڕۊ
سەردار سپای کەس نەدارم ڕۊ
قازی قەزای موڵک پاوە شارم ڕۊ
ئاغەی خاترتەڕ نەوجوانم ڕۊ
میری بۍ نەزیر میهرەبانم ڕۊ
نادرەی ئەییام واڵاتەرزم ڕۊ
مەعقووڵ مەقبووڵ باڵبەرزم ڕۊ
میرزای شیرین‌خەت مەلای خاسم ڕۊ
خاڵۆزای والی شاشناسم ڕۊ
شەمع جەمع پاک خوراسانم ڕۊ
سەدر سەف نشین سەف دیوانم ڕۊ
ئەفلاتوون خەیاڵ ئاسف هۊشم ڕۊ
نەوتووڵ ناکام ترمەپۊشم ڕۊ
تاقانەی دانای دانشمەندم ڕۊ
پاک‌زادەی پاکدین دڵ‌پەسەندم ڕۊ
شاباز شش‌دانگ کۊسارانم ڕۊ
جادار جاگیر جادارانم ڕۊ
بوزورگ و قابل بوڵەند پایەم ڕۊ
نەمام نۊخەت کۊتا مایەم ڕۊ
شای وەش‌دەماخان گەردەن زەردم ڕۊ
پیر خاترخودای بېهام‌فەردم ڕۊ
مەولای حاتەم‌دڵ دەس‌گوشاڎم ڕۊ
مەعسووم مەغفوور سەر ئازادم ڕۊ
خۊش حاڵ خوشگڵ خۊش‌مەزاقم ڕۊ
(عزیز‌الوجود) ڕووی ئافاقم ڕۊ
نەوخیز نازار نامدارم ڕۊ
دیار نەزومرەی شا و سەردارم ڕۊ
وە دەرد کاری جگەر چاکم ڕۊ
ئەسیر مەحبووس یانەی خاکم ڕۊ
کەس‌دار بېکەس بۍ هام‌دەنگم ڕۊ
تەنیای نۊهەوار سەرای سەنگم ڕۊ
کاکە فدای کۆچ هەوار نۊت بام
فدای سەرمەنزڵ سەرای گڵ‌کۊت بام
فدای دەرد سەخت ئېش و نېشت بام
فدای چەماوچەم قەوم و خوېشت بام
فدای بېهۊشی دەرد کاریت بام
فدای زام دڵ نادیاریت بام
فدای ناکامی مەرگ ناگات بام
جە ڕای گۆڕستان ئاما ولوات بام
فدای جواناو (ماءالورد) ت بام
فدای دووی دووکەڵ ئاهی سەردت بام
فدای غەڕغەڕەی وەخت مەوتت بام
بېتاقەتی گیان ئېش فەوتت بام
فدای نەقش پیک نەرم ئاڵات بام
سفیدی کەفەن بەژن باڵات بام
فدای قەتع ڕای هەردەجارت بام
وە فدای مەنزڵ، سەر دیارت بام
وە فدای عائیلەی پەڕاکەندەت بام
وە فدای ڕەخت و خاو جیامەندەت بام
وە فدای دڵ‌سۆزان دڵ‌پەشېوت بام
وە فدای موڵک و ماڵ بۍ ساحیوت بام
یە خەیلێ وەختەن تەشریفت نیەن
(احچار) (حچور) شەریفت نیەن
جەناب والی پەرۍ تۆ ماتەن
سەرکار عالی چەمەڕای ڕاتەن
تەشریف بەرپەرۍ زەید جوانڕۊ
مەقام و مەنسەب تازەکەر جە نۊ
ماچان خۊ لەیلت بېوەفاییش کەرد
هەوای یار نۊش وە دەروون ئاوەرد
تووخودا جارێتەر نەوەری نامش
نەنۊشی شەربەت هەرگیز نە جامش
هەر یارێ بەوتەور ناپایەدار بۊ
خوداوەند جە دین دیڎەش بېزار بۊ
(بالله) جە داخت جەرگم کەواوەن
ئاخېز کەر جە خاو، چ وەخت خاوەن
تووخودا تۊ پەی چېش یەند بېدەنگەنی
مەر دووساخ دام سەرای سەنگەنی
لاڵ بام جە یانەی چۊڵ و تار و تەنگ
جەو قەید ناچار مەحبووس‌خانەی سەنگ
جەو زوڵمات تار چوون بەحری بېپەی
چۊنت قەرارەن وەی وە یانەم وەی
شەوان تا وە ڕۊ چەنی مەویاری
یا تاسەی دیدار موعتەبەر داری
سا چوون تۊ وەیتەور نەی دنیای فانی
نەواردی سەمەر باخی جوانی
ئومېڎ هەن وە زات پادشای بېعەیب
فەرد فەریادڕەس دانای سڕ غەیب
ببەخشۊ وە نوور موستەفای سەروەر
شای بوراق‌سوار سالار مەحشەر
ئەرواحت شادڎ بۊ وە ڕەوزەی بەهەشت
چەنی حوریان بکەری گوڵ‌گەشت
بگېڵی پەی وېت دایېم سەر ئازاد
دنیای دوون هەرگیز ناوەری وە یاد
فایدەش نیەن چوون دنیای فانی
دنیا فانیەن هەر مەبۊ فانی
عالەم گرد مەبۊ بڕېزۊ وە گڵ
زووتەر خاستەرەن بگېری مەنزڵ
نەک وېنەی (قاڎر) وامەندەی یاران
بېکەس بارسەنگی مەندەی هەواران
نە وېم مەیاوو وە مەقسوود دڵ
نە بارم هەرگیز مەشۊ وە مەنزڵ.[1]