$ئایا ئەمریکا ستراتیجێکی نوێی لە ئێراقدا هەیە؟$
#زوبێر ڕەسوڵ#
#05-04-2020#
ئێستا دوو خاڵی سەرەکی هەن کە هەر یەکە لە کۆماری و دیموکراتەکان لەسەری کۆکن سەبارەت بە سیاسەتی دەرەوەی ئەمریکا. یەکەمیان، ئەمریکا نابێت هیچ جەنگێکی دیکەی لەو شێوەیەی ئێراق ئەنجام بدات. دووەمیش، ئەمریکا دەبێت چاوی لەسەر ململانێی هێزە گەورەکان (great power competition) بێت، بە تایبەتیش هێزەکانی وەک چین و ڕووسیا، ئەم دوو خاڵەش هەردووکیان نەک هەر لەبەرژەوەندی گرنگیی پێگەی ئێراقدا نین لە ستراتیجی نوێی ئەمەریکا، بەڵکوو گومان دەخەنە سەر مانەوەی ‌هێزەکانی ئەمریکاش لە ئێراقدا.
ئەو سەردەمەی جۆرج بوشی کوڕ ڕژێمی بەعسی ڕووخاند لە زۆر ڕووەوە جیاواز بوو لەو سەردەمەی کە ئێستا ئێراق و ناوچەکەی پێدا تێدەپەڕێت. ستراتیجیەتی ئیدارەی بوش، سەرۆکی پێشوتری ئەمریکا ئەو کات بریتی بوو لە بەدەستهێنانی هەژموونی زیاتر لە ناوچەی کەنداو و ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست بەگشتی، ئەگەر بە زەبری بەکارهێنانی هێزیش بێت. بەڵام دوای 17 ساڵ ئێستا ئەمریکای سەردەمی ترەمپ بە چاوێکی دیکەوە دەڕوانێتە ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست و ئێراق. ئەوکاتە ئەمریکا بە تەنیا سەرداری ناوچەکە بوو، ئێستا هێزی دیکەی هەرێمی و نێودەوڵەتی هەن، کە ئەگەر دەسەڵاتیان هێندەی ئەمریکاش نەبێت، بەڵام کەمتر نییە.
لە دوای 2003، ستراتیجی ئەمریکا بریتی بوو لە درووستکردنەوەی ئێراقێکی تا ڕادەیەک دیموکراسی و پەڕڵەمانی لە ڕێگەی دابەشکردنی هێز بەسەر سێ پێکهاتە سەرەکییەکەی ئێراق (شیعە، سوننە و کورد) ، واتا دووبارە بوونیاتنانەوەی ( rebuilding) ئێراقێکی سەقامگیر کە بەر لە هەر شتێک نەتوانێت کێشە بۆ دراوسێکانی درووستبکات و لە هەمان کاتیشدا لەبەرەی ئەمریکا و دۆستەکانی بێت، بەڵام بەپێچەوانەوە دوای تێپەڕبوونی 17 ساڵ بەسەر داگیرکردنی ئێراق هیچ کام لەو ئامانجانەی ئەمریکییەکان باسیان دەکرد نەهاتنە دی.
بەپێچەوانەوە ئێراق هەر زوو تووشی شەڕی ئیتنی و تائیفی بوو، ئێرانییەکان بەشێکی زۆری پڕۆسەی سیاسییان بە ئاڕاستەی بەرژەوەندییەکانی خۆیان و دژایەتیی ئەمریکا و دۆستەکانی برد.
لەسەر ئاستی حکومەت و دابەشکردنی هێزیشەوە پێکهاتەی شیعە بە جۆرێک لە جۆرەکان هەژموونی خۆیان بەسەر تەواوی دامەزراوەکانی دەوڵەتدا سەپاند، تا ئەو ئاستەی لە خولی دووەمی دەسەڵاتی مالیکی ئێراق وەکوو تۆبی دۆج، پسپۆری ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست دەڵێت بەتەواوی بەرەو ڕژێمێکی دەسەڵاتگەرایی ( Authoritarianism) هەنگاوی نا.
کشانەوەی ئەمریکییەکان لە کۆتایی 2011 دەرفەتی زۆری بۆ هێزە هەرێمییەکانی وەک ئێران، تورکیا و وڵاتانی کەنداو ڕەخساند کە لە بۆشایی کشانەوەی ئەمریکییەکاندا ململانێکانیان بگوازنەوە بۆ ئێراق بەتایبەت لە ڕێگەی وەکیلەکانیان واتا پێکهاتەکانی سوننە، شیعە و کورد.
ئەم دۆخە دواجار سەری کێشا بۆ هاتنی ڕێکخراوی تیرۆرستیی #داعش#، بە جۆرێک ئەگەر دووبارە هێزەکانی ئەمریکا و هاوپەیمانان بە تەنگ ئێراقەوە نەهاتبان ئێستا ئەو ئێراقە نەخشەیەکی دیکەی هەبوو. لە ڕاستیدا ئەمریکییەکان لە سەردەمی ئیدارەی ترەمپدا تاوەکوو ئێستاش ستراتیجیەتێکی ڕوونیان نییە بەرانبەر بە ئێراق. سەرۆک ترەمپ نەیشاردووەتەوە کە ئەمریکا چیدیکە نایەوێت توانا مرۆیی و داراییەکانیان لە ئێراق سەرف بکەن.
بە جۆرێک ئەگەر ململانێی ئێرانییەکان نەبوایە ئێستا ئەمریکییەکان دەمێک بوو ئێراقیان جێهیشتبوو. هەڵبەتە ترسی سەرەکی ئەمریکییەکان لە ئێراق ئەوەیە کە کشانەوەی ئەوان بە سەرکەوتنی نەیارەکانی ئەمریکا کۆتایی دێت. واتا جگە لە ئێرانییەکان دوور نییە ڕووسیاش دوای کشانەوەی ئەمریکا خۆی بگەیەنێتە ئێراق.
ئێستا ئەمریکا لە بەردەم دوو بژاردە داماوە، ئایا ئێراق بەیەکجاری جێبهێڵێت و بکشێتەوە، یان لە ململانێدا بێت لەگەڵ نەیارەکانی ئەمریکا و ( بە تایبەتیش ئێران و ڕووسیا) ناوچەکەیان بۆ چۆڵ نەکات؟
بەپێی جموجوڵەکانی ئەم دواییەی ئەمریکا لە ئێراق، پێدەچێت ئەمریکا هێزەکانی خۆی تەنیا لە ناوچە کوردنشین و سوننەنشینەکان، واتا ڕۆژاوای ئێراق و هەرێمی کوردستان نیشتەجێ بکات. وەک دیارە ئێستا ئەمریکا خەریکی کشاندنەوەی هێزەکانیانن لە باشوورو ناوەڕاست (بەغدا) کە هەژموونی میلیشیا شیعەکانیان لێیە بەرەو سنووری ئەنبار (واتا بنکەی عەین ئەسەد) ، هەروەها هەرێمی کوردستانیش.
ئەمریکا دەیەوێت لەم دوو ناوچەیە لە نزیکەوە ئاگاداری دۆخی سیاسیی ئێراق بێت، و لە هەمان کاتیشدا بتوانێت گوشار لەسەر هێزە شیعەکان درووستبکات. بۆ ئەم مەبەستەش هەوڵدەدات ڕێگە بگرێت لە درووستبوونی بەرەیەکی یەکگرتووی شیعەکانی نزیک لە ئێران کە یەک ناوەندی بڕیاریان هەبێت. دواتریش ناکۆکی درووستکردن لەنێو ماڵی شیعەکان، وەکوو ئەوەی کە ئێستا هەیە.
ئەمەش دواجار ئەرکی ئێران سەختدەکات لە کۆنترۆڵکردنی بڕیاری سیاسی لە ئێراقدا. بە تایبەت لە ڕێگەی درووستکردنی بەرەیەکی ئۆپۆزسیۆنی دیکەی پارتە شیعییەکان کە نەچنە ژێر باری ئێران. نارەزاییەکانی ئەم دواییەی ئێراق دەرفەتێکی باشی بۆ ئەم ئەگەرە ڕەخساندووە بە تایبەت لە ڕێگەی پەرەسەندنی ناڕەزایی شەقامی شیعەکان بەرانبەر دەستێوەردانی ئێران لە ئێراق. لەلایەکی دیکەدا ئەمریکییەکان پاڵپشتی درووستبوونی هەر هێزێکی عەلمانی و لیبڕاڵی سوننی و شیعە دەکەن بۆ ئەوەی بتوانن لە هەڵبژاردنەکانی 2020 دا جێگای خۆیان لە پەڕڵەمان و حکومەتدا بکەنەوە، و ئەو جەمسەربەندییەی هێزە تەقلیدییەکانی وەک سەدرییەکان، حەکیم مالیکی، عەبادی و عامری تێپەڕێنن.
سەبارەت بە هەرێمی کوردستان، ئەمریکییەکان باش ئەو ڕاستییەیان بۆ دەرکەوتووە کە لەگەڵ هەرێمی کوردستان زۆر باشتر دەتوانن کاربکەن تاوەکوو لەگەڵ ئێراق. بەڵام ئەمریکا ترسی سەرەکی لە هەرێمی کوردستان ئەوەیە کە تاوەکوو ئێستا ناتوانێت بەبێ ئێراق لەسەر پێی خۆی بوەستێت، بە تایبەت ئابووری هەرێمی کوردستان. وەکوو مایکڵ نایت، هاوڕێی باڵای پەیمانگەی واشنتن دەڵێت لاوازترین ئابووریە لە ناوچەکەدا، ئەگەر ئەمریکا هاوکاری هەرێم نەبێت لە یارمەتیی دارایی چاکسازی دامەزراوە سیاسی و ئابوورییەکان، ئەوا هەرێم بەرەو ئەزموونێکی شکستخواردوو دەڕوات.
بۆیە کاری سەرەکی ئەمریکییەکان ئەوە دەبێت کە هێزەکانی پێشمەرگە لە چوارچێوەی دامەزراوەیەکی سیاسیدا کۆبکەنەوە لە چنگی حزبەکان ڕزگاری بکەن. هەرێمی کوردستان لە ئێستا و ئاییندەشدا جێگای هاوسۆزی ئەمریکا دەبێت لە ئێراقدا، چونکە لەسەر ئاستی نوخبەی سیاسیی ئەمریکادا جۆرێک لە کۆدەنگی درووستبووە کە کورد وەکوو دۆستی خۆیان دەبینن. بەڵام گرنگە هەرێمی کوردستان سنووری ئەو پەیوەندیی و دۆستایەتییەی خۆی لەگەڵ ئەمریکا بزانێت هەتا کوێیە. [1]