کەنۊڵەو ئاردا، سیاسەتوو چیرفلە کەردەو خەڵکوو هۆرامانی

ئېمە پسەو خەڵکوو مەحاڵوو هۆرامانی، گردما ئانەی زانمێ کە جە بواروو، فەرهەنگی، و ئێقتسادی، کۊمەڵایەتیوە، وێپێ بېیېنمۍ، پا مانا کە ژیواو ڕوانەو وېما بە دەسو خەڵکوو زەحمەت کېش و بە تەوانا، لێرەسەختوو ئا مەحاڵیە، لوان ڕاوە، کە نەک هەر ئانە کە چیرفلێ (وابستگی، ئێستسمار) کەسی نەویێنمێ، بەڵکوو ئا مەحاڵێ کە دەوروو بەروو مەرزەکاو هۆرامانینە بېیېنۍ، بە جۊرێ جە گردو بوارەکانە وابەسێ بە خەڵکوو هۆرامانی بېیېنۍ، و ڕوانە بە هەزاران پەنەواز خەڵکی چا مەحاڵەنە پەی یاگەکا تەریب بریاینێ، کە ئۊسا (چاوەڵی) ، پا خەڵکیە کە ئی هەرمانێ کەرۍ واچېنێ کاراونچی، بەڵام فرەفرە با وەشیما نەبۊ، چوون تاریخ ۋېیەردەو ئېمە سەرشیەن، مشیۊم واچمێ ئیسە هەنمێ چە وەزعێنە، چوون پسەو فارسا ماچا، (بېیەنم بېیەنم حساب نیا، هەنم هەنم حەسابا)، ئېمەیچ ئارۊ ئەر هۊرزمۍ باس جە ۋېیەردەو هۆرامانی کەرمۍ و پسەو ئانەینە کە تاریفێ لێفە شڕەی دەیمێ، چوون جە هەر سوورەتەنە ئارۊ ئی ۋېیەردە پەی ئېمە هیچ سەمەرەش نەویەن و ئەر بیەبۊیچېش نەتاوانما ئېمە سەرشۆ وېما گېرمێ، بەڵام ئارۊ جە هۆرامان چېش گوزەریۆ، چېش هەن پەی واتەی، بە داخەو ئارۊ هۆرامان بېیەن بە تەماشاگاو ئینسانهایێ باستان شناسوو، ۋېیەردە شناس، هەر پاسە بېیەن بە مەنزەرەو نەک ژیوای، بەڵکوم سێرانگاو خەڵکی، من ئینەی ڕەڎ نمەکەرووە کە هۆرامان جە باروو سرۆشتیوە فرە ڕۊخسارش وەشتەروو زەریفتەرا جە یاگەکا تەری، بەڵام من مەبەستم ئانە نیا، مەبەسم ئەسڵوو باسەکەین ئاذێچ چیرفلەی ئابووری و فەرهەنگین، ئەر من پسەو جوانێ ئارۊ هۆرامان وخەڵکوو هۆرامانی دەو چیروو ئانالیزیوە، و تاتقوو وێچنشا کەروو، هیچ بنەمایێ ئێقتسادی وفەرهەنگی چا مەحاڵەنە ئاسارش نەمەنەن، هەڵبەت جە لایېوە، زوانو فەرهەنگوو ئېمە فاڕووجمێەی فرەش وېشۆ دیەن، و جە لایێ تەرۆ، دلێ زوانە تازە پێذا بیەکانە شۆریانۆ جە بەین لوان، ئینە پسەو نموونەی ئاردمۆ، بەڵام مەبەستوو من فرەتەر بواروو ئێقتسادوو هۆرامانین بە گردو هۆرامانی، داستانە چېگەنە دەس پەنە کەرۊ، کە چاوەڵ شایەڎ ئیسەیچ بە کەموو کورتی مەنەبۊ، جە هۆرامان، خەڵک وېش نانێ ساجیە وەشە کەرۍو وېش گەنمێ کاڵێ، درەوە کەرۍ، هاڕېشا، شەنەشا کەرۍ، ئازێشارە،
دمایی شۆرێشاوە ، کەرېنېشا ئاساوەرە تاکو بېیایێنێ بە هاردی،
دماییچ پەچینېشا و ئارێنېشا سەرو سفرەو وێپایی، جە هۆرامان (40تا50) ساڵ وەڵ جە ئیسەینە و فرەتەر چا وەختیچە هەر یانێ جە هۆرامان پەی وېش زەمینوو زاریش بێ، یانەیچەنە فرەتەر جە (4) دانێ کەنوێ هەڕینێ وحەڵەبینێ گۆرێش بێنێ، کە پەنەش واچېنێ کەنوو هاردا، وخانەوادەکا چی کەنوا ژیواو وېشا بەرێنێ سەر، بەڵام دمای ئامای و سەرکۆتە بېیەی کۊماروو ئیسلامی ئێرانی و شکست واردەی شای، وردە وردەی بە سیاسەتێ فرە باشوو پەنهانی، کۊماروو ئیسلامی تاواش خەڵکوو هۆرامانی بە خەڵەتنایێ درێژ خایان، فەلەجی ئابووریشا کەرۊ، ئینە چەنی بی، چېش بی کە کەنووڵە پېچیاوە، بېیەیمێ چیرفلەو سیاسەتە گەناکا، من دەقێق هۊشما زاڕۆ بێنا جە ئاوایی (ڕوار)ینە دوێ کەنوێ گۆرێم بێنێ هەمیشە بەشوو یەرێ ساڵێ هارذیم دلێشەنە زەخیرە کەرۍ، ئاوایی ڕوارینە، گرد چیوێ بۍ جە خیاری گېرە تاکو تەماتێ، سێفزەمینیێ، ئەنواعوو مێژوا، باقلە، ئەنواعوو مێوا، هەناروو هەنجیروو، وەزی، ماساوی (ماهی) و فرەو چیوا تەری، جە گردی سەرسڕمەنەتەر، ئاساوێ بێنە کە گەنمێش پنە هاڕێنێ، کەرېنېشا هاردی ، هڵۆشەو، چېوانێ تەر، بەڵام وەختێ دەوڵەتوو ئێرانی زاناش ئی مەحاڵەیە نمەتاوۊ وزۆش چیروو دەسەڵاتوو وېش هۆرس فرە فرە بە ژیرانە، هاردی ئامادێش جە تاران وکرماشانەنە، ڕوانەو ئا مەحاڵیە کەردێ کە بە پارێوە فرەفرە هەرزانوو تاڵان ئارێشا پەی خەڵکەکەی، تەماشاو ئی سیاسەتە چەپەڵەیە کەردێ، چا وەختۆ کە ئەوەڵین سری هاردا ئامێ، خەڵکوو هۆرامانی بە تایبەت خەڵکوو ئاوایی ڕواری کە پسەو گلێرگەو (مرکز) هارد هاڕای ئاوایەکا تەری بێنە، دڵسەردێ بیێ و واتشا وەڵا ئینە کە ئېمە ئی گردە زەحمەتەیە کېشمێ وهاردی بەرهەم مارمێ، چی ئینەی کەرمۍ، با ئی هاردە مفتا بارمێو ئێتر نە وېما ماڼمێ و نە هیچ تەر، ئێذێ نەزانێنێ ئینە سیاسەتاو دەوڵەت گەرەکشا جە بواروو ئێقتسادی وابەسێشا کەرۊو کەرایشا کەرۊ جیرفلەو وېش، دمای ماوێ خەڵکوو هۆرامانی زەمینوو زاریش باذ ئاسوو، پېچیا هارذە تەقەلۆبیەکارە، وردە وردەی دمای (5) ساڵا ئی بەرهەمە کە جە شارەکانو تەریوە ئێ، گرانۆ بی، دمای(10) ساڵا تەمامەن خەڵکش وس دلێ شەکوو تەردیدی، بەڵام ئارۊ هاردی لوێنێ فرەتەر جە فەردێ(30) هەزارێ، (40) کیلوێ هاردی، ئاوەختە بە(300) تمەنێ بینێ یانی(16)ساڵی چېوەڵ، خەڵکوو ئېمە جە هۆرامان ئارۊ، نە تاوۆ بلۆ زەمینەکاش ئاوەذان کەرۊوە، نە تاوۆ ئاڼە پووڵ بەربارۆ کە بڎۆش هاردی، مەجبوورا ڕوانە ئامەدوو ڕەفتوو تارانی کەرۊ و تەنانەت لاڵیۆوە کۊماروو ئیسلامی کە هاردیش پەی بارۆ، ئارۊ هاردە هەرزانەکا ئا وەستیە پایاو خەڵکوو ئېمەشا ماڕاینێ و خەڵکوو ئېمە نمەتاوۊ هۊرزۊوە، حەر هەن بە هیواو ئانەیوە کە کەی خاوەروو هاردەکا بێ و بە(30)هەزارێ، (40)کیلوێ هاردیشا بڎۆ، ئارۊ ئاساوەکە جە بەین لوان، ئارۊ خەڵکما ڕۊبەڕۆ بایبۆ بە چیرفلە، چیرفلە بېیەیچ پەی هیچ ئینسانێ هۆرامی جە هیچ دەورانێنە قبووڵ نەکریان، ئینەن نائاگابېیەیمان سەلەمنان، ئینەن تاڵان کەردەیمان.
نویسەر: ژیار سڵامەتیان.[1]