رۆژی #08-01-2019# ڕێکخراوی هیومان ڕایتس وۆچ ڕاپۆرتێکی بەناوی (هەرێمی کوردستانی عێراق: ئەشکەنجەدانی مێرمنداڵانی بەندکراو) و تێیدا باس لەوە دەکات کە دەزگا ئەمنییەکانی هەرێمی کوردستان ئەو ئەو مێرمنداڵانە ئەشکەنجەدەدات کە دەستگیر کراون و گومانیان لێدەکرێت پەیوەندییان بە تیرۆریستانی #داعش#ەوە هەبێت بۆ ئەوەی ئیعتیراف بکەن بەوەی پەیوەندییان بە تیرۆریستانی داعشەوە هەیە، لە بەشێکی دیکەی ڕاپۆرتەکە باس لەوە دەکات ئەو دەستگیرکراوانە مافی یاساییان وەک پێویست نییە بەتایبەتی لە بواری بوونی پارێزەر و ئاگادار کردنەوەی کەسوکاریان و مانەوەیان بۆ ماوەیەکی زۆر بەر لە دادگایی کردنیان.
سەبارەت بەم ڕاپۆرتەی ڕێکخراوی هیومان ڕایتس وۆچ د. دیندار زێباری ڕێکخەری ڕاسپاردە نێودەوڵەتییەکانە لە حکومەتی هەرێمی کوردستان وتی: لە دوای ساڵی 2014 هێرشی تیرۆریستانی داعش بۆ سەر چەند ناوچەیەکی کوردستان لە ئەنجامی ئەو هێرشە سەدان هەزار کەس لەو ناوچانە کە کەوتبوونە ژێردەسەڵاتی داعش ڕوویان لە هەرێمی کوردستان کرد، لەو کاتەدا جیاکردنەوەی هاووڵاتیانی ئاسایی و ئەوانەی پەیوەندییان بە داعشەوە هەیە کارێکی ئاسان نەبوو و ئاستەنگی زۆری بۆ پێشمەرگە و لایەنە ئەمنییەکان درووست دەکرد، بۆیە چەند ڕێووشوێنێکی ئەمنی دەگیرایە بەر بۆ پاراستنی سەلامەتی هاووڵاتیان و خودی ئاوارەکان و ڕێگانەدان بە دزە کردنی تیرۆریستان بۆ نێو هاووڵاتیان بۆ پاراستنی سەروماڵی هاووڵاتیانی هەرێم بە ئاوارەکانیشەوە، بەڵام بەردەوام لە چەند سەرچاوەیەکی نێودەوڵەتی و ناوخۆییەوە تۆمەتی مامەڵەی نەشیاو لەگەڵ دەستگیرکراوان دەخرێتە پاڵ دامودەزگاکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان وەک ئەشکەنجەدان و ڕێوشوێنەکانی دەستگیرکردن.
سەبارەت بە ڕاپۆرتی ناوبراو زێباری وتی: ڕێکخراوی ناوبراو لە ڕاپۆرتەکەیدا باسی لەوە کردووە کە لە چاکسازی ژنان و منداڵانی #هەولێر# زانیارییان وەرگرتووە لەو گیراوانەی داعش لە کاتێکدا ڕێکخراوی ناوبراو سەردانی بنکەی چاکسازییان نەکردووە و ئەو داتایانەی کە باسی کردووە دوورە لە ڕاستی، چونکە لە ئێستادا 90 کەس لە نەوجەوانان و ئافرەتان و منداڵ هەیە لەوانە 14 کوڕ کە ڕاگیراوە و 50 ی دیکەش لە کوڕەکان فەرمانی سزایان بۆ دەرچووە ئەمانە تەمەنیان لە 18 ساڵ کەمترە لەگەڵ 26 ئافرەت و لە ماوەی ڕابردووشدا ژمارەیەکی زۆریان کە بە تۆمەتی تیرۆر دەستگیرکرابوون ئازاد کراون و ڕەوانەی ئەو شوێنانە کراون کە لێوەی هاتبوون.
زێباری تیشکی خستە سەر ئەو ڕێوشوێنانە لە سەنتەرەکانی پێشوازی کردن لە ئاوارەکان و وتی: لە کاتی هاتنی ئاوارە و ڕاگوێزراوەکان لە سەنتەرەکانی پێشوازی کردن دەزگا ئەمنییەکان لێکۆڵێنەوە لە ناوەکانیان دەکەن و زانیاریان لەسەر وەردەگرن، ئەو کەسانەی کە گومانیان لەسەرە یان داواکراون، ڕەوانەی ئاسایش و دادگا دەکرێن بۆ ئەنجامدانی ڕێوشوێنی پێویست بەرامبەریان و لەم ڕووە تا ئێستا سەدان کەس دەستگیر کراوە کە بە بەڵگەی تەواوە دەرچووە کە ئەندامی داعش بەشێک لەو گیراوانە ماوەیەک لە ڕیزەکانی داعش بوون، تەنانەت قەناسی بەدەستی داعش بوون و بەشداری خولی مەشق و ڕاهێنانی سەربازی و هزری داعشیشیان کردووە ئەمەش بەپێی ئەو زانیاریانە بووە کە بە ئیعتیراف و شاهیدی خودی ڕاگوێزراوەکان بووە دوای ئەوەی دەزگا پەیوەندیدارەکان دڵنیا دەبن لە وتەکانیان، هەروەها پێش ڕزگار کردنی ئەم ناوچانە زانیاری هەواڵگری لەسەر ژمارەیەک لەو کەسانە هەبووە.
سەبارەت ڕێوشوێنەکانی دەستگیرکردن د. دیندار زێباری وتی: هیچ کەسێک بەبێ بڕیاری دادگا دەستگیر ناکرێت بە هیچ تۆمەتێک و گشت ڕێوشوێنەکانیش بە بڕیاری دادگا ئەنجام دەدرێن، هەروەها دوای دەستگیرکردنیشی مافە یاساییەکانی خۆیان هەیە بەپێی بنەما و یاسا نێودەوڵەتییەکان، بۆیە ڕیگری لە هیچ کەسێک ناکرێت و هەموو کەسێک کە دەستگیر دەکرێت، دوای دەستگیرکردنی تۆمەتباران و داواکراوان بەپێی یاسای بنەماکانی دادگایی کردنی سزایی (قانون اصول محاکمات الجزائیە) ژمارە 23 ساڵی 1971 ی هەموارکراو مامەڵەیان لەگەڵدا دەکرێ. ڕێکارەکانیش بریتین لە سەلماندنی کەسایەتی داواکراو و گومان لێکراو و دەستپێکردنی لێکۆڵینەوەکان.
زێباری تیشکی خستە سەر مافی ڕاگیراو و سزادراوان ڕایگەیاند: ئەو مێرد منداڵانە هەمانە مافی ڕاگیراوانی دیکەیان هەیە وەک بوونی پارێزەر، بەڵام ئەگەر نەیتوانی ئەوا لەسەر دادگا پێویستە پارێزەری بۆ دابین بکات و لەم ڕووەوە ڕێکخراوی یونیسێف بەم دواییە پارێزەرێکی ڕاسپاردووە بۆ بەدواداچوونی کەیسەکانی ڕاگیراوان لە چاکسازی هەولێر و لایەنە پەیوەندیدارەکان هاوکارییەکی زۆری ئەو پارێزەرە دەکەن و بەم دواییە 6 لە گیراوان لە ڕێگای پارێزەرەکەوە ئازاد کراون، هەروەها دەتوانن تەلەفۆن بەکاربهێنن و پەیوەندیی بە کەسوکاریانەوە بکەن بە شێوەیەکی ئاسایی، تەنیا لەو کاتانەدا نەبێت کە لەژێر لێکۆڵینەوەدابن. لە لایەکی دیکەوە پرۆگرامێکی تایبەت دانراوە بە ڕەزامەندی #وەزارەتی پەروەردە#ی حکومەتی هەرێمی بۆ ئەوەی ئەم دەستگیر کراوانە سوودمەند بن لە پرۆسەی خوێندن بە زمانی عەرەبی و بڕیار وایە بەم زووانە ئەم پرۆسەیەی دەستپێبکات بۆ ئەوەی گیراوان لە پرۆسەی خوێندن بێبەش نەبن.
زێباری ئاماژەی بە مانەوەی دەستگیرکراوان کرد بەر لە دادگایی کردنیان و وتی: هەر کەسێک لەلایەن دەزگا ئەمنییەکانەوە دەستگیر بکرێت بۆ ماوەی 24 کاتژمێر دەمێنێتەوە بۆ لێکۆڵینەوە دواتر بەپێی ئەنجامی لێکۆڵینەوە مامەڵەیان لەگەڵدا دەکرێت و دەنێردرێن بۆ دادگای تایبەت بۆ یەکلاکردنەوەی کەیسەکانیان، بەڵام زۆر جار بە هۆی زۆری ژمارەی ڕاگوێزراوان ئەوا ڕێکارە یاساییەکان ماوەیەک دەخایەنێت بۆ یەکلاکردنەوەی کەیسەکان. لە لایەکی دیکەوە #وەزارەتی ناوخۆ# مانگانە بە لیست ناوی ئەو ڕاگیراوانەی پەڕاوەکانیان یەکلایی نەکراوەتە.
#08-01-2019#