تاقتاقکەرە (سۆرانی).
تووتاک (کورمانجی).
باڎیقوش، باییقوش (هەورامی).
بایەقوش، بادەقوش (کەلهوڕی)
فارسی: مرغ حق.
عەرەبی: بومة الأشجار الأوروبية، ثَبَجٌ أوْرَاسِيٌّ، ثبج أوربي.
تورکی: حاق قوشی.
ناوی زانستی: Otus scops
فەرانسەوی: Hibou petit-duc
ئینگلیزی:
European Scops Owl (Eurasian Scops Owl)
فەرهەنگی باڵندە کێوییەکان کەماڵ ڕەحمانی
تاقتاقکەرە، تاقڵە(؟)، تاکتاککەرە، توتاک، توتەک، حەق حەقۆک، هەق هەق کەرە، یاحەق.
19 سانتیمێترە. قاوەیی ئاماڵ بۆرە، پەڕ و باڵی ڕێ ڕێیە. لەسەریدا دوو شاخی تووک بەئاستەم سەریان هەڵداوە. شەوانە مێش و مەگەز ڕاو دەکا. لە دارستانەکانی نیزیک دەوروبەری ئاوایییان، باغ و باغچان، کۆنە خانوو و هێلانەی کۆنی باڵندان هێلانە ساز دەکا. هاوینان زۆر هەیە.
فەرهەنگی باڵندە ئەحمەد بەحری.
Tok; Bûmê Taqtaqî
[تۆک؛ بوومێ تاقتاقی]
(Otus brucei)
Balindeyên Kurdistanê Îsmaîl Taha Şahîn
تاقتاقکەرە: باڵندەیێکە بە شەو ناوناوە دەڵێ (تاق) و شەوبێدارە، هەندێک دەڵێن وەکوو کۆتر وایە. جوورە کوندێکە.
تووتەک (موکریانی): باڵندەیێکی شەویێە هەتا ڕۆژ هەر دەڵێ هم هم.
فەرهەنگی کوردستان گیو
بایەقوش/ bayequş: کوندەبوو
وێنەی بایەقوش هەر شەو مەناڵم
کەس نیەن ڕەحمش بەیۆ وە حاڵم
واتە وەکوو کوندەبوو هەر شەو ئەناڵم. وە کەسێ نییە کە بەزەیی بێتە حاڵی من دا.
مەلنامەی میرسادقی دینەوەری: لێکۆڵێنەوەی: د. سدیق بۆرەکەیی، هەولێر، ئەکادیمیای کوردی، 2012، لاپەڕە 11.
بایەقوش: [فەرهەنگی خاڵ]
جۆرە باڵندەیەکە لە کوندەبەبوو دەچێ.
بایەقوش: [هەنبانە بۆرینە]
کوردی: کوندەبوو، کوننەبەبوو.
فارسی: بوف کور.
فەرهەنگی مەردۆخ
بایەقوش: کوندە بەبوو.
(بایە قووش بەرشی جەشین و زاریش/ بڵبڵ بێزار بێ جه بێ قەراریش)
(خانای قوبادی - 667)
قامووسی زمانی کوردی زەبیحی
بایەقووش
لە جێی سروودی مەلی سەردارم
بایەقووش بێتە یار و غەمخوارم
دیوانی محەمەد ساڵح دیلان
مەڕ چوو بە تاڵان ماڵ هەمووی وێران
بایەقووش ئەیخوێند لەسەر کەلاوان
لوتفی دیوانی لوتفی
حوجرەیان تێکچوو بەجارێ وەک هێلانەی بایەقووش
غەیری لوتفی حەق نەبێ، مەلجەء نەما بۆ قەلبی زار
٭٭٭
هەر وەک بایەقووش هێلانە شێواو
بێ ڕەفێق ماوە، کامیلەن سەعید
ویساڵی دیوانی ویساڵی
وڵات وێران بوو، ئاوایی هەموو چۆڵ
سەراسەر بایەقووش کەوتۆتە قوو قوو
عەونی دیوانی عەونی
نە وە سەرکەشی دۆسی دوور مەنزڵ
ئەری بادەقووش وێرانەکەی دڵ
جەهانئارا شیعرەکانی جەهانئارا
چەنی بادەقووش شەوان تا وە ڕۆ
سەدای زایەڵەی زاریی من مەیۆ
خانای قوبادی سوڵتان ئیبراهیم و نۆشافەرین سەرەتا
لەشەرمی ئەوڕۆژە خۆشە، بایەقووش و کوندە پەپوو
لێرە و لەوێ کەوتبوونە شوێن لاسایی بلبل هەموو
٭٭٭
بایەقوش بۆ خۆی باهەر بخوێنێ
دەنگی ناساز و شومی بنوێنێ
کاکەی فەلاح دیوانی کاکەی فەلاح
بایەقوش ناڵان، بایەقوش ناڵان
تۊ هۆ کېشەنی من هەر شەو ناڵان
دیوانی وەلی دێوانە
قوولەی بایەقوش سوب وە هەردەوە
زامی کۆنە و نۆم تازە کەردەوە
٭٭٭
تۆ وێنەی بوڵبوڵ مەستی هەوای گوڵ
من چون بایەقوش چۆڵی نەوای دڵ
مەولەوی دیوانی مەولەوی
بایەقۆشێ پیر دێت و جارجارێک
دەخوێنێ لە سەر کۆنە دیوارێک
شەریف ملوانکەی شین
وڵاتێ بایەقوش تیا بوو بە سەردار و حوکمڕانی
لە عەیش و نۆشی بەزمی بێ نگینی قودسیانم چی!
٭٭٭
دەورە وایە بایەقوش لافی هومایی لێ ئەدا
گوربە خۆی گۆڕیوە داوای جێگەیی شێران ئەکا
شاهۆ دیوانی شاهۆ
خوەم و بایەقوش لێفە دووانە
ئەو لە چۆڵ ئەیخوەند، خوەم لە وێرانە
محەممەد موکری گۆرانی ترانەهای کردی کرمانجی سنندجی
خوەم و بایەقوش هەردک هەمدەردیم
کەلاوە نشین، بیاوان گەردیم
محەممەد موکری گۆرانی ترانەهای کردی کرمانشاهی
س کەس لەی دونیا شەو نەداروو خەو
ئەوەڵ بایەقوش، دویوم نارەی ئەو
محەممەد موکری گۆرانی ترانەهای کردی کرمانشاهی به سبک اورامانی
دیم لە جێی مەحموود پاشا و هەوارگەی میرەکان
بایەقوش لێل قوشقەڕە و داڵ و قەڵا گرتوویە لان
٭٭٭
کێ کردووییتی بۆ چی وێرانەی
بۆ چی کاول و بایەقوش خانەی
مینە جاف
وێنەی بایەقوش وە کەژ و کۆوە
پەی کێ هۆهۆمەن تارو مەبۆوە
٭٭٭
هۆ هۆی بایەقوش شەو وە هەردەوە
زامی دەردینان تازە کەردەوە
مەلای جەباری
بایەقوش لە هەر شوێنێ بخوێنێ
یا خێوی ئەمرێ، یا ئەیڕووخێنێ
٭٭٭
(بایەقوش)م دی، خوێندی لەسەر ماڵ
ئاگری تێبەر بوو، دایە کۆی زوخاڵ
٭٭٭
لەسەر هیچ حاڵی دنیا نامێنێ
گاه بولبول، گاه بایەقوش ئەخوێنێ
پەندەکانی پیرەمێرد ژین ژمارە 605،
کەردەنم بە زێد، چۆڵ و وێرانە
سازانم چەنی بایەقوش لانە
٭٭٭
متەرسوون ناکا بایەقوش باڵش
سووچیۆ بە ئاهم، پەشێو بۆ حاڵش
واچدێ بایەقوش، ئەر فامێ هەن پێش
ئەو جە هامسایەی، گڕ بە دەستش چێش؟
بێسارانی
پەی چی نەنیشتی تۆ نەیانەتدا
وێنەی بایەقوش نە وێرانەتدا
سەید تاهیر هاشمی
مرقی خۆش کردووە ئەم دەزگا جوانە
خاپوور کا و بایەقوش تیا بگرێ لانە!
گۆران لاوک و پەیام
ئەو چەمەنزارەی هەوارگەی ئێمە بوو
وا پەپوو تیایا ئەخوێنی پڕ بەبین
بەختیار زێوەر
پەپوو: [فەرهەنگی خاڵ] بایەقوش
تاقتاقکەرە
ئەمنیش کوندم و هەرکوێیە دەچم، وێرانە
وەکو تاقتاقکەرە خۆم مامەوە لێرە بە تەنێ
سەیید کامیل ئیمام زەنبیلی ئاوات شاری دڵ
تاقتاقکەرەکەی سەر داری کانی
بۆچ ئەناڵێنی هەتا بەیانی
٭٭٭
وەک تاق تاقکەرە تا دەمی بەیان
ناڵە ناڵمە لەسەر کەلیخان
پیرەمێردی نەمر دیوانی پیرەمێرد
تۆ دات بە چنار بڵندی باڵا
تاقتاقکەرە وا لە دەوری هاڵا
هەژار وەرگێڕانی مەم و زین 2
لەناو تۆفانێکی ئاخا
قاسپە تاڵ بوو
تاقتاقکەرە
وشەی زاڵ بوو
دیوانی محەمەد ساڵح دیلان ڕووداوە نەبڕاوەکە
کەندەسمە بەناز خۆی نواند
تۆبەی تاقتاقکەرەی شکاند
بۆ کوردستان هەژار بەزمی باڵدارانە
ژماردم گشت ئەستێرەی شەو،
تاق تاق کەرەم کردە خەو؛
گۆران سروشت و دەروون یار
پەپوو سڵێمانکەیەکی ڕۆژهەڵاتی گۆرانیم و
تاق تاقکەرەی سەر درەختی ماڵی شیرین
هەموو جارێ شیرین لەسەر بانیژەوە
تەشی ئەڕست
کەچی وەفایی لە خوارێ
شی ئەبۆوەو، ئەبووە خوری!
چواردە پۆرتەرێتی شیعریی
شێرکۆ بێکەس دەیان پۆله باڵندەی وشە
تووتاک
بالله ژنال و زارییان
زەربا فیراق و بیهرییان
تەشبیهی تووتاکێن چیان
خەو ناکرین شەڤتارییان
مەلای جزیری
سەحەرگەه عەندەلیب مەستن ژبهنا وەرد و بشکۆژان
شوبه تووتاک و گۆیینان دەنالین ئەم دفرقێ دا
مەلای جزیری
فەقێ:
فیراقێ تێک حیرقەتە
بەعیدە ژخەیالێ
تووتاگە بزەحمەتە
بولبول ژبەر جەمالێ
گۆیین قەت خەوناکەتە
کو دورە ژویسالێ
فەقێ تەیران
تووتەک و گۆیين و کوند وشيارن
ڕۆژ وچانيانه بە شەو پڕکارن
هەژار بۆ کوردستان
لە نیوەشەواندا کاتێک گورگ دەیلووراند و تاقتاقکەرە دەنگی دەهات
چراکەم کز هەڵدەکرد و تێر بەسەریاندا دەگریام
بەختیار عەلی، تا ماتەمی گوڵ تا خوێنی فریشتە
مورغی شەباهەنگ
دەڵێی مورغی شەباهەنگە لە دەوری سوبحی دیدارت
لە حەلقەی زولفی تۆ دێ دەم بەدەم ناڵەی دڵی زارم
وەفایی دیوانی وەفایی
مورغی شەباوێز
بۆ گەردەنی تۆ بوومە ئەسیری سەری زولفت
من مورغی شەباوێزم و عاشق بە بەیانم
٭٭٭
قوربان! کوتم: ئاخر بەسە بەو زولفە ئەسیری
فەرمووی: کە ئەتۆ مورغی شەباوێزی، سەدات بێ
وەفایی دیوانی وەفایی[1][2]