میری کوردانی ئێزدی دەڵێت: بە جینۆساید ناساندنی کۆمەڵکوژیی ئێزدییەکان لەلایەن پەڕڵەمانی ئەڵمانیاوە بۆ ئەوان زۆر گرنگە و وتیشی، باوەڕناکەم لە 100 ساڵی ڕابردوودا، لە هیچ پرسێکدا 100٪ی پەڕڵەمانتارانی ئەڵمانیا هاوڕابووبن. باس لەوەش دەکات، ئەگەر نێچیرڤان بارزانی نەبووایە، ئەوان نەیاندەتوانی بەشێک لەو کچ و ژنانەی کەوتنە دەست داعش، ڕزگار بکەن.
میر حازم تەحسێن بەگ، میری کوردانی ئێزدی لە هەڤپەیڤینێکیدا لەگەڵ تۆڕی میدیایی ڕووداو کە ئاڵا شاڵی لەگەڵی ئەنجامی دا، وتی، دوای بڕیارەکەی پەڕڵەمانی ئەڵمانیا، دەست خۆشیم لێکردن بۆ پەسندکردنی ئەو بڕیارە و گوتم وەکوو حکومەت ئەوەی لە دەستتان دێت بیکەن با ئەو بڕیارە هەر لەسەر کاغەز نەبێت، ئەوانیش وتیان هەرچی لە دەستمان بێت وەکوو حکومەت دەیکەین، هەروەها وتیان کار بۆ شنگالیش دەکەین و ئاوەدانی دەکەینەوە.
میری کوردانی ئێزدی ستایشی ڕۆڵی نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان دەکات و دەڵێت: شەش هەزار و 500 کچ و ژنی ئێزدی کەوتنە دەستی داعش، ئەگەر نێچیرڤان بارزانی نەبووایە، نەیاندەتوانی بەشێک لەو کچ و ژنانە ڕزگار بکەن. دەشڵێت، ئەگەر کاک نێچیرڤان نەبووایە ئەو کچ و ژنانە ئێستا لە دەستی ئێمەدا نەدەبوون.
میر حازم تەحسێن بەگ دەڵێت: ئێزدییەکان کوردی ڕەسەنن و خۆیان لە کورد جیاناکەنەوە. دەشڵێت، سەدام حسێن دیکتاتۆرێکی گەورە بوو، هەر ڕۆژ لەگەڵ وڵاتێک شەڕی دەکرد، گوندی ئێزدییەکانی هەموو لە دەستی عەرەب کردبوو و کەچی ئێمە دەمانگوت 'سەدام حسێن سەرۆکی ئێمەیە'. ئەی بۆچی ئێستا نابێ بڵێین مەسعود بارزانی سەرۆکی ئێمەیە؟ ئەو پرسیارە لە هەمووان دەکەم. پرسیار لە کوردستان و ئێزدییەکان دەکەم، بۆچی کاک مەسعود سەرۆکی ئێمە نییە؟!
میری کوردانی ئێزدی لەوبارەوە زیاتر قسە دەکات و دەشڵێت، 80٪ی ئێزدییان دەڵێن ئێزدی ئایینە و لە بواری نەتەوەییەوە خۆیان بە کورد دەزانن، بەڵام 20٪ ئێزدییانیش دەڵێن نا، ئێمە کورد نین و ئێزدین، بۆیە دەبێ ئەو هەوڵە لەگەڵ ئەوان بدەین کە بۆچی دەڵێن کورد و ئێزدی یەک نین؟ ئەمە بڕوای ئەوانە.
دەقی هەڤپەیڤینی ڕووداو لەگەڵ میر حازم تەحسێن بەگ، میری کوردانی ئیزدی:
ڕووداو: بەجینۆسایدناساندنی کۆمەڵکوژیی کوردانی ئێزدی لەلایەن پەڕڵەمانی ئەڵمانیاوە بە گشتی چ سوودێکی دەبێت بۆ ئێزدییەکان؟
میرحازم تەحسێن بەگ: نزیکەی 80 کەسی ئێزدی لە پەڕڵەمان بوون و منیش لەگەڵ ئەوان بووم، زۆر برای کوردمان لە پەڕڵەمانی ئەڵمانیا ئامادەبوون، ئەوانیش هەمان هەستی ئێمەیان هەبوو، زۆر کەیفمان بەوە هات، ئەوە بڕیارێکی مێژوویی بوو کە ئەڵمانیا دەریکرد. پێش ئەڵمانیا 12 وڵات، کۆمەڵکوژیی ئێزدییانی بە جینۆساید ناساندووە و زۆر دەست خۆشی دەکەین لە حکومەت، پەڕڵەمان و پەڕڵەمانتارانی ئەڵمانیا کە لە یەکەم ڕۆژەوە لەگەڵ ئێمە بەردەوام بوون بۆ دەرکردنی ئەو بڕیارە مێژووییە و من پێم وایە زۆر کەڵک لەو بڕیارە دەبینین بە تایبەتی بۆ شنگال و ئاوەدانکردنەوەی، بەتایبەتی لەبواری مەعنەوییەوە بەجینۆسایدناساندن زۆر گرنگە بۆ ئێمە.
ڕووداو: سوودی بڕیارەکە بۆ سنووری شنگال و هەروەها بۆ ئێزدییان بەگشتی لە کوردستان چی دەبێت؟
میرحازم تەحسێن بەگ: ئەو بڕیارە کە قبووڵکراوە، دەنێردرێتە حکومەت و بەپێی زانیاریی ئێمە حکومەتی ئەڵمانیا بۆ ئێمە زۆر کار دەتوانێت بکات، چونکە ئەو بڕیارە لە 20 خاڵ پێکهاتووە و گەلێک شتی باشی تێدایە، وەکوو ئەوەی کە خەڵکی ئێمە لە کەمپەکان بگەڕێنێتەوە بۆ شنگال، دادگەیەکی دادپەروەرانە پێکبهێنێت، هەرکەس ستەم و جینۆسایدی ئەنجامداوە سزا بدرێت، ئەو ئێزدییانەی لە دەستی داعشدان ڕزگار بکرێن و زۆر کاری دیکە.
ڕووداو: وەکوو ئاماژەتان پێدا، ئەم بڕیارە 20 خاڵ لەخۆی دەگرێت، بەڵام بۆچی خاڵی 7 بە دڵی ئێوە نەبوو؟
میرحازم تەحسێن بەگ: پێش ئەوەی بچینە پەڕڵەمان، من بینیم کە ئەوان بڕیارێکیان داناوە کە چەند خاڵ لە خۆی دەگرێت، دوو سێ ڕۆژ پێشتر بە وردی خوێندمەوە و هەموو درووست بوون، تەنیا خاڵی 7 بە دڵی ئێزدییان نەبوو و منیش وەکوو میری ئێزدییان قبووڵم نەبوو، پێش ئەوەی ئێزدییەکان قبووڵی نەکەن یاسای ئێراقیش قبووڵی ناکات، چونکە یاسای ئێراق دەڵێت هەر کەسێک دایک و باوکی موسڵمان بێت ئەو کوڕ یان کچە دەبێتە موسڵمان. پێش ئێستا وا بڕیارماندا کە خوشک و دایکمانمان بگەڕێنەوە، هەموویان گەڕانەوە و لە لالش پێشوازیمان لێیانکرد، خوشک و دایکی ئێمەن و سەرچاوان، زۆر ستەمیان لێکرا و ئێمە پێشوازیمان لێیانکرد، بەڵام لێرە خاڵێک هەیە کە بەڕاستی منداڵەکانیان قبووڵناکرێن، لەلایەن یاسای ئێراقەوە و لەلایەن کۆمەڵگەی ئیزدیشەوە.
ڕووداو: ڕۆڵی نوێنەرایەتیی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە ئەڵمانیا بۆ بە جینۆسایدناساندنی کۆمەڵکوژیی ئێزدییان چۆن بوو و چەندە گرنگ بوو؟
میرحازم تەحسێن بەگ: کاتێک چوومە باڵەخانەی پەڕڵەمان، کاک دڵشاد لەوێ بوو (نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان لە ئەڵمانیا) ، ئێمە درەنگتر گەیشتین و گفتوگۆ لە پەڕڵەمان دەستیپێکردبوو، نزیکەی 10 کەس قسەیانکرد، کاتی پەسندکردنی جینۆسایدی ئێزدییان لە پەڕڵەمان هەموو دەستیان بڵند کرد، ئەوە مانایەکی گەورەی هەیە و باوەڕ ناکەم لە 100 ساڵی ڕابردوودا، هەموو ئەندامانی پەڕڵەمان بۆ بڕیارێک دەستی خۆیان بڵند کردبێت و سەرم سوڕ مابوو. بە گوێرەی زانیارییەکانی من زۆر ڕێکخراوی ئەوان هاوکارییان کردووە بۆ بەجینۆساید ناساندنی ئەم دۆسییە و نوێنەرایەتیی حکومەتی هەرێمی کوردستانیش کەموکووڕی نەبووە. ئەو ڕۆژەی داعش هاتە شنگال، شەش هەزار و 500 خوشک و دایکی ئێمە کەوتنە دەستی داعش. سێ هەزار و 500 ماون و ئەوانی دیکە هەموویان ڕزگارکراون، کاک نێچیرڤان هەموویانی گەڕاندەوە، زۆر سوپاسی دەکەین، چونکە ئابووری زۆر گرنگە لە جیهان، ئەگەر کاک نێچیرڤان نەبووایە ئەو کچ و ژنانە ئێستا لە دەستی ئێمەدا نەدەبوون. کاک نێچیرڤان برای ئێمەیە، لەوانەیە ئەو ئەوەی بە ئەرکی خۆی زانیبێت، بەڵام ئێمە پێی دەڵێین کە زۆر سوپاس.
ڕووداو: تاوەکو ئێستا چەند وڵاتی دیکە بە نیازە ئەم کۆمەڵکوژییە بە جینۆساید بناسێت؟
میرحازم تەحسێن بەگ: بەر لەوە، 12 حکومەت ئەو کۆمەڵکوژییەی بە جینۆساید ناساندووە و ئێستاش ئەڵمانیا، بەڵام زۆرێک لە باڵیۆز و بەرپرسەکان کە سەردانمان دەکەن، دەڵێن بۆ ئەم بڕیارە هیچ کەموکووڕییەک دانانێین. هەندێک دەوڵەتی گرنگیش وەکوو بەڕیتانیا، ئەمریکا، فەرانسا و ڕووسیا دەبێ ئەو بڕیارە پەسند بکەن.
ڕووداو: ئەمڕۆ لەگەڵ بەرپرسانی باڵای وەزارەتی دەرەوە کۆبوونەوەتان هەبوو، لەو کۆبوونەوەیەدا باسی چیتان کرد؟ بەڵێنیان چی بوو بۆ ئاوەدانکردنەوەی شنگال بە تایبەتی؟
میرحازم تەحسێن بەگ: من دەست خۆشیم لێکردن بۆ پەسندکردنی ئەو بڕیارە لە پەڕڵەمان و گوتم وەکوو حکومەت ئەوەی لە دەستتان دێت ئەنجامی بدەن با ئەو بڕیارە هەر لەسەر کاغەز نەبێت و ئەوانیش وتیان هەرچی لە دەستمان بێت وەکوو حکومەت دەیکەین، هەروها وتیان بۆ شنگالیش کار دەکەین و ئاوەدانی دەکەینەوە و ئەو بڕیارە جێبەجێ دەکرێت.
ڕووداو: ئاوەدانکردنەوەی شنگال ئەوەندە ئاسانە؟ وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیا دوێنێ تایبەت بۆ ڕووداو قسەی کرد و وتی: کارێکی ئاسان نییە، بەڵام دەمانەوێت هەموو پشتیوانیی خۆمان بۆ ئێزدییان دووپات بکەینەوە کە دەمانەوێت شنگال ئاوەدان بکرێتەوە و هیچ ئێزدییەک لە کەمپەکان نەمێنێتەوە.
میرحازم تەحسێن بەگ: ئەگەر بڵێم ئاسانە، نا، ئاوەدانکردنەوەی شنگال کارێکی ئاسان نییە، چونکە دۆخی ئەمنی و سیاسیی شنگال سەقامگیر نییە، بۆیە دەبێت هەوڵبدرێت بۆ سەقامگیریی دۆخی سیاسی و ئەمنی شنگال، بەڵام ئەوە 8 ساڵە لەو دۆخە داین، خەڵکی ئێمەش ماندوو بوون.
ڕووداو: باسی ئەوەتان کرد کە دەبێ هەموو شتێک بکەن بۆ خەڵکی ئێزدی، تاوەکو ئێستا توانیوتانە چی بکەن بۆ خەڵکی ئێزدی؟
میرحازم تەحسێن بەگ: من 30 ساڵ بریکاری میر تەحسێن بووم، خوا لێی خۆشبێت، ئەوە سێ ساڵیشە میرم، تاوەکو ئێستا هیچ کەموکووڕییەکم نەبووە. من زۆرم بەرپرسی وڵاتان، باڵیۆزەکان، ڕێکخراوی نێونەتەوەیی، حکومەتەکان، حکومەتی هەرێمی کوردستان و بەغدام بینیوە، ڕووسیا، لەندەن، ئیتاڵیا و زۆر دەوڵەتی دیکە، وتیان هەر کارێک پێویست بێت دەیکەین. ئەوەی کە لەسەر من بووە ئەو پەیامانەم بە ئەمانەتەوە گەیاندووە و ئەوان چی بکەن یاخود نا دەگەڕێتەوە سەرخۆیان و گرنگ ئەوەبوو کە ئەنجامدرا.
ڕووداو: ئێوە لە شاری کۆڵنی ئەڵمانیا دەژیین لە بەردەم زیاتر لە 750 کەسایەتی ئێزدی کە لە سەرانسەری جیهانەوە هاتبوون، ئاماژەتان بە خاڵێکی گرنگدا و گوتتان نابێت ئێزدی لە کورد جیا بکرێتەوە. ئایا لەو باوەڕەدان کە هەوڵی دابڕانێک هەیە لەنێوان ئێزدی و کوردبوون؟
میرحازم تەحسێن بەگ: تۆ بینیت ئێمە بە نیازی گەشتین، دەمانویست بچینە کوردستان و بیرمان کردووە، ئێستا کاری خۆمان دەکەین بۆ ئەوەی بچین، پێش هەفتەیەک کۆبوونەوەیەکی گەورەمان بۆ ئێزدییان کرد، نزیکەی 750 ئێزدی ئامادە بوون لە هەموو وڵاتانی ئەوروپا (فەرەنسا، سوید، هۆڵەندا، دانیمارک و فەرەنسا..هتد) و میوانی من بوون، هەموو وتاریان پێشکێش کرد و نزیکەی 15 خولەک قسەیان کرد، منیش دوای هەموان قسەم کرد و بەهۆی ئەوەی میرم ڕێزیان لە من گرت و 40 خولەک قسەم بۆ کردن، نزیکەی 10 خاڵی گرنگم بۆ باس کردن و یەکێک لەو خاڵانە ئەوە بوو کە گوتم ڕێگە مەدەن خەڵک بە عەقڵی ئێوە پێبکەنێت. ئەوەش بۆ بەرگری لە کوردستان نییە و دڵی خۆمی پێ ئاسوودە دەکەم، کاتێک بەرگریی لە کوردستان دەکەم ئەوە قسەی خۆشکردن نییە بۆ کەس. من ئەمڕۆ سەرکردەی نەتەوەیەکم، ملیونێک و 200 هەزار بۆ ملیۆنێک و 500 هەزار ئێزدی هەن. هەر وڵاتێکی کە دەچین پێشوازیمان لێدەکەن، ئێمە سەرۆکی حکومەت، وەزیری دەرەوەی وڵاتان دەبینین و کۆبوونەوە دەکەین، بەڵام هەرچی دەیڵێین بۆ ئاسوودەیی دڵی خۆمانە. ئێمە بۆ قسە خۆشی بۆ کەس ئەوە ناکەین، کاک مەسعود سەرۆکی ئێمەیە سەرچاوان، کاک نێچیرڤان سەرۆکی حکومەتی ئێمەیە، ئێراق، وڵاتی ئێمەیە. مەبەستی من ئەوەبوو خەڵک پێتان پێنەکەنێت کە بتانەوێت کوردستان و ئێزدییان لێک جیا بکەنەوە. ئێزدییەکانی ئێمە لە کوردستانن نەک تەنیا کوردستانی ئێراق، ڕۆژاوای کوردستان و تورکیاش. بڕۆ بڵێ ئێزدییەکی سووریا، دەڵێ من خەڵکی فڵان گوندم کە گوندێکی کوردستانە، بە ئێزدییەکی تورکیا، دەڵێ من خەڵکی ئامەد یان مێردینم.
ڕووداو: بەڕێزتان هەمیشە ئاماژە بەوە دەدەن کە ئێزدی کوردی ڕەسەنن و داوا دەکەن ئێزدی و کوردبوون و کوردستانی بوون لێک جیا نەکەنەوە. ئایا لەنێو ئێزدییاندا هەیە کە خۆیان بە کورد نەزانن؟
میرحازم تەحسێن بەگ: سەدام حسێن دیکتاتۆرێکی گەورە بوو، هەر ڕۆژ لەگەڵ وڵاتێک شەڕی دەکرد، گوندی ئێزدییەکانی هەموو لە دەستی عەرەب کردبوو و ئێمە دەمانگوت سەدام حسێن سەرۆکی ئێمەیە. ئەی بۆچی ئێستا نابێ بڵێین مەسعود بارزانی سەرۆکی ئێمەیە؟ ئەو پرسیارە لە هەموان دەکەم. پرسیار لە کوردستان و ئێزدییەکان دەکەم، بۆچی کاک مەسعود سەرۆکی ئێمە نییە؟ بۆچی؟ 80٪ی ئێزدییان دەڵێن ئێزدی ئایینە و لەبواری نەتەوەییەوە خۆیان بە کورد دەزانن، بەڵام 20٪ ئێزدییانیش دەڵێن نا، ئێمە کورد نین و ئێزدین، بۆیە دەبێ ئەو هەوڵە لەگەڵ ئەوان بدەین کە بۆچی دەڵێن کورد و ئێزدی یەک نین؟ ئەمە بڕوای ئەوانە.
ڕووداو: بەڕێزتان ئاماژەتاندا کە دەتانەوێت بگەڕێنەوە کوردستان و سەردانی بەغدا بکەن، لە کۆبوونەوەکانی بەغدا باسی چی دەکەن؟
میرحازم تەحسێن بەگ: ئینشائەڵڵا دوای چەند ڕۆژێکی دیکە دەچینە بەغدا، لەگەڵیان کۆدەبینەوە و پەیوەندیی لەگەڵ ئۆفیسەکانیان دەکەین بۆ دانانی کاتێک بۆ بینین. شاندێک لەگەڵ من دەبن کە نزیکەی 25 کەس دەبن، ڕاوێژکاری منن و جڤاتی ڕووحانین، دەچینە بەغدا و لەگەڵ سەرۆککۆمار و سەرۆکوەزیران و بەرپرسان کۆدەبینەوە.
ڕووداو: داوای ئێوە لە حکومەتی ئێراق چییە؟
میرحازم تەحسێن بەگ: ئەوە هەشت ساڵە کەمپەکانی ئێوە بەوشێوەیەن، دوو وەزیری حکومەتی ئێراق نەهاتوون، ئێمە گلەییەکی زۆرمان لە حکومەتی ئێراق هەیە، دوو وەزیر نەهاتوون بڵێن: چیبکەین بۆ ئەم کەمپە؟ نازانم ئەوان ئێمە بە ئێراقی هەژمار ناکەن؟ نازانم! لەگەڵ باڵیۆزی لەندەن نزیکەی کاژێرێک و 15 خولەک کۆبووینەوە، پێمگوتن بۆچی ئێزدی لە چاوی ئێوە بچووکن؟ ئێمە هاووڵاتین، ئێمە میوان نین لە ئێراق. هەزاران ساڵە باوباپیرانمان لە ئێراقن، ئێمە لە کوردستان بووین. کوردستان بە ئێمە دەڵێن میوان؟ کاک مەسعود بە ئێمە دەڵێ: ئێوە بەشە ڕەسەنەکەی ئێمەن. دەڵێ ئێزدییەکان کوردی ڕەسەنن. ئەی ئێراق بۆچی وایە؟ با وەزیرێک بێت، بڵێ چیتان دەوێ و چیتان ناوێ؟
ڕووداو: بەڕێزم میر حازم تەحسێن بەگ، زۆر سوپاس بۆ هەڤپەیڤینە.
میرحازم تەحسێن بەگ: سەرچاوان.[1]