کوردەکانی فەڵەستین
#قوتەیبە فازڵ#

پەیوەندی کورد بە فەڵەستینەوە مێژوویەکی دێرینی هەیە، مێژوویەک هەم ئاوەدانی هەم خوێن لە خۆی دەگرێت، هەموو کوردێک کەباسی فەڵەستین دەکرێت خۆی بە خاوەنی چاکە و پیاوەتی دەزانێ بەرانبەر به و وڵاتە، هەر کەسیش لە نەتەوەی عەرەب و نەتەوە موسوڵمانەکانی دونیا ئەوانەیان کە خاوەنی ویژدانن لە باسی فەڵەستیندا خۆیان بە قەرزار باری نەتەوەی کورد دەزانن و شانازی بە نەتەوەی کوردەوە دەکەن کە لە سەردەمێکی زۆر هەستیاری مێژووییدا کورد فریاد ڕەس و ڕزگارکەریان بووە.
ئەگەر چاوێکی خێراش بە مێژووی ئەوروپادا بگێڕین و تۆماری سەدەکانی ناوەڕاستیان بخوێنینەوە لە باسی فەڵەستین و قودسدا تەنیا باسی ئازایەتی و مێرخاسی و بەخشندەیی کورد و سوڵتان سەڵاحەددینی ئەیوبی دەبینین.
هەر لە سەرەتای هێڕشی خاچ دروشمەکانەوە بۆ سەر وڵاتانی میسر و شام میرنشینە کوردەکانی سەڵتەنەتی ئەیوبی، داوایان لە خەڵکی کرد کە بۆ بەرگری و جیهاد ئامادەبن زۆربەی خەڵکی ناوچە کورد نشینەکانیش بە دەم ئەم داواکاریەوە چوون، بە پێی گێڕانەوەی تۆمارە مێژووییەکان زۆرینەی سوپا و سەرکردەکانی سوپاکەی سەڵاحەدین کە بەشداری ڕزگارکردنی قودسیان کردووە کورد بوون.
هەندێک لە سەرچاوە مێژووییەکان باس لەوە دەکەن کە سوڵتان سەڵاحەدین بۆ سەرکردایەتی کردنی بەشەکانی سوپاکەی جگە لە کوردەکان هیچ کەسی تری دانەناوە، وە دوای ڕزگار کردنی شار و شارۆچکەکانیش دەسەڵاتی ڕەهای ناوچەکە بە دەست کوردەکانەوە بووە.
لێرەوە دەوترێت سەرەتای مێژووی نیشتەجێ بوون و مانەوەی کورد بۆ ئەو سەردەمە دەگەڕێتەوە کە لە فەڵەستیندا نیشتەجێ بوونە و تیایدا ماونەتەوە، هەروەها لە سەردەمی عوسمانیەکانیشدا بە شێوەی کەسانی کاربەدەست و بازرگان کورد چووەتە فەڵەستین و تیایدا نیشتەجێ بووە.

$ئامارو شوێنی جوگرافی کوردەکان$
ئامارێکی ورد لەبەردەستدا نییە کە بە تەواوی ژمارەی کوردەکان لە وڵاتی فەڵەستین دیاری بکات بەهۆی ئەو بارودۆخەی کە لە فەڵەستیندا هەیە لە لایەک و نەبوونی لایەنێکی کوردیش کە بە دواداچوون بۆ ژمارەی کوردەکانی ئەو وڵاتە بکات واتە لایەنێکی کوردیش نەبووە به و کارە هەڵبستێ.
بەڵام ئامارە نافەرمیەکان ژمارەی کوردەکانی فەڵەستین بە نزیکەیی لەنێوان (80-100) هەزار کەس مەزەندە دەکەن، لە تازەترین لێدوانیشدا کە نوێنەری فەڵەستین لە هەرێمی کوردستان لە میانەی وتارێکیدا لە کۆنگرەی (ڕێکخراوی دۆستایەتی کوردی عەرەبی) وتی: ”ژمارەی کوردەکان لە وڵاتی فەڵەستین لە (%10) دانیشتووانی وڵاتەکە پێکدەهێنن “.
سەبارەت بە شوێنی نیشتەجێ بوونیش کوردەکان بە سەرانسەری وڵاتی فەڵەستیندا دابەش بوونە و هیچ شار و شارۆچکەیەکی فەڵەستین نیه کە بنەماڵە یان خێزانێکی کوردی تیادا نیشتەجی نەبێت لە زۆربەی ناوچەکانی فەڵەستیندا بنەماڵە کوردییەکان بوونیان هەیە، بەڵام بە شێوەیەکی چڕ لە شارەکانی ( قودس، خەلیل، نابلس، غەززە) دا بە زۆری دەبینرێن.
دیاردەیەکی زۆر سەرنج ڕاکێش هەیە ئەویش ئەوەیە لە سەرجەم شار و شارۆچکەکانی فەڵەستین گەڕەکێک یان ناوچەیەک هەیە و بەدی دەکرێت بە ناوی (حارە الاکراد) واتە گەڕەکی کوردەکان.

$بنەماڵە و عەشیرەتە کوردییەکانی فەڵەستین$
عەشیرەتە کوردییەکان پێکهێنەری سەرەکی سوپاکەی سەڵاحەدین بوون بۆیە دوای کۆتایهاتنی جەنگەکان بەشێکی زۆری ئەو سەرباز و سەرکردانە لە وڵاتی فەڵەستیندا مانەوە و نیشتەجێ بوون و تێکەڵەیەکی عەشیرەتە کوردییەکانیان لێ درووست بوو.
بە هەمان شێوە لە سەردەمی عوسمانیەکانیشدا لەبەر ئازایەتی و ئایین پەروەری کورد بەرپرسیارێتی زۆربەی ناوچەکانی فەڵەستین هەر بە دەست کوردەوە بوو وە کوردەکان بەردەوام کۆچیان دەکرد بۆ ئەو وڵاتە، هەروەها ڕێڕەوی بازرگانی بازرگانە کوردەکانیش بوو بۆ میسر و باکووری ئەفریقیا، بۆیە ئەمڕۆ دەبینین کوردەکانی فەڵەستین لە زۆربەی عەشیرەتە کوردییەکانیان تیادایە بەڵام دیارترین بنەماڵە و عەشیرەتە کوردییەکان بریتین:
”‌بنەماڵەی ئەیوبی گەورە، بنەماڵەی ئیمام، بنەماڵەی (دار الملا) ، بنەماڵەی زازا، عەشائیری هەرکی، عەشیرەتی الکرد، ئال قیمیری، بەرزنجی، بەدرخانی، هەکاری ، بۆتانی”.
ئەم بنەماڵانە بە شێوەیەکی فراوان بە شارەکانی فەڵەستیندا بڵاو بوونەتەوە سەرەڕای ناوی عەشیرەت و بنەماڵەکان لە ناسنامەی هەر تاکێکیاندا پاشگری (کورد) یان (کوردی ) بەدی دەکرێت.
خاڵێکی تری جێ ئاماژە ئەوەیە خزمەتکردن و ئەوقافی مزگەوتی پیرۆزی قودس لەسەردەمی ڕزگارکردنیەوە تا ئەمڕۆ لە ئەستۆی بنەماڵەی (ئیمام) دایە کە گەورەترین بنەماڵەی کوردن لە شاری قودسدا وە گەڕەکەکەشیان بە ناوی ( حارە الاکراد) و (حی الامام) لە شارەوانی قودس تۆمار کراوە. لە ناو خەڵکیشدا بە نازناوی (حارە الشرف) یش ناوزەد دەکرێت لەبەر پارێزراوی و شەرەفمەندی کوردەکانی نیشتەجێی ئەو گەڕەکه.

$کەسایەتیە کوردەکانی فەڵەستین$
لە سەردەمی سەڵاحەدینەوە تا ئەمڕۆ کەسایەتیە کوردەکان لە فەڵەستین جێ دەستیان دیار بووە و لە زۆربەی شۆڕش و بەرگریەکانی فەڵەستیندا کاریگەرییان هەبوه و هەروەها لە بواری ئایینی و سیاسی و ئەدەبی و وەرزشی و زۆربەی بوارەکانی تردا جێ دەستیان هەبووە لێرەدا بە کوورتی چەند کەسایەتییەکی دیار باس دەکەین:
1-شێخ بدرالدین هەکاری: زانایەکی بەناوبانگ بووە و چوەتە قودس و بووەتە ئیمامی مزگەوتی (قودس ) ، هەر به و هۆیەشەوە بە بنەماڵەکەی وتراوە بنەماڵەی ئیمام کە تا ئێستاش نەوەکانی ئەو بنەماڵەیە مزگەوتی پیرۆزی قودس بەڕێوە دەبەن.
2-دکتۆر (راجح) عبدالکریم الکردی: مامۆستای فەلسەفە و عەقیدەی ئیسلامی بووە و وانە بێژ بووە لە زانکۆکانی ئەزهەر و ئوردون و سعودیە.
لە ساڵی (1988) یشدا خەڵاتی باشترین نووسەری ژیاننامەی پێغەمبەری ئیسلامی (د.خ) پێ بەخشرا لەلایەن سەرۆکی پاکستانەوە کە لەنێوان (300) نووسەری (54) دەوڵەتدا بە باشترین نووسەر هەڵبژێردرا، لە ساڵی (2007) لە شاری عەممانی پایتەختی ئوردون کۆچی دوایی کردووە خاوەنی چەندین پەڕتووکە کە لە زانکۆکانی وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامیدا دەخوێندرێن.
3-دکتۆر ئەحمەد الکرد – ابو ئوسامە: کەسایەتییەکی ناسراو بوو لەسەر ئاستی ناوچەکە و وەزیری کاروباری کۆمەڵایەتی بوو لە حکومەتی فەڵەستین و هەروەها ئەندامی مەکتەبی سیاسی بزووتنەوەی (حماس) یش بووە، دامەزرێنەری ڕێکخراوی (صلاح الکردی) بووە وە بە باوکی هەژارانیش ناسراو بووە لە ڕێکەوتی (10-5-2020) بەهۆی جەڵدەی دەماغەوە کۆچی دوایی کرد و لە مەراسیمی ناشتنیدا زیاتر لە 100 هەزار کەس ئامادە بوو.
4-سمر الکردی: کچە وەرزشکارێکی کوردە لە یاری باسکەدا و خەڵکی غەزەیە هەروەها لە ئێستادا دادوەری نێودەوڵەتیە لە یاری باسکەدا و لەسەر ئاستی وڵاتانی عەرەبیش زۆر ناسراوو خۆشەویستە.
ئەمانە چەند نموونەیەکی کەسایەتیە کوردەکانی فەڵەستینن کە هەزاران نموونەی له و جۆرەمان هەیە و بواری باس کردنی هەر یە کێکیان دەیان لاپەڕەی دەوێت.

$شوێن و شوێنەوارە کوردییەکان لە فەڵەستین$
شوێنە کوردییەکان لە فەڵەستین زۆرن، لە زۆربەی شار و شارۆچکەکانی فەڵەستیندا گەڕەکێک بە ناوی کوردەکانەوە هەیە، بەڵام چەند جێگەیەکی تایبەت هەیە کە وەک ڕەمز و سونبولێکی کورد لێی دەڕوانرێت ئەوانیش:
1-گومەزی قومەیریە: ئەم شوێنە لە ناو مزگەوتی پیرۆزی قودسدایە و وەک مەزارێکی پیرۆز خەڵکی سەردانی دەکەن ‌ گۆڕی چەند سەرکردەیەکی کوردی خەڵکی ڕۆژاوای کوردستانی تیادایە کە لە وجێگەیەدا شەهید بوونە و نێژراون.
2- (حی الشجاعیە)؛ گەورەترین ناوچەی غەزەیە و دەروازەی ڕۆژهەڵاتی شارەکەیە بە ناوی (ڕبو شجاع الکوردی) یەوە ناونراوە کە موجاهیدێکی کورد بووە و له و شوێنەدا لە جەنگێکی خاچ دروشمەکاندا شەهید بووە، تا ئێستاش گۆڕەکەی وەک مەزارێکی پیرۆز خەڵکی غەزە سەردانی دەکەن و لە ناوەندی ( حی الشجاعیە) دایه.
3- (کۆشکی حەت حەت)؛ کۆشکێکی مێژووییە کە مێژووەکەی بۆ زیاتر لە (500) ساڵ دەگەڕێتەوە ئەویش هەر لە شاری غەزەیە بە دەستی بنەماڵەی (حەت حەت کوردی) یەوەیە، لە کۆندا ئەم کۆشکە کارگەی ڕستن و چنین بووە بەڵام لە ئێستادا وەک شوێنەوارێکی مێژوویی و مۆزەخانە بەکار دەهێنرێت و هەر لەلایەن بنەماڵەی (حەت حەت کوردی) یەوە سەرپەرشتی دەکرێت.
هەروەها لە گۆڕستانی سەربازە ئێراقیەکانیشدا ناوی چەندین سەربازی کورد تۆمار کراوە کە لە فەڵەستین شەهید بوونە و گۆڕەکانیان له و وڵاتەدایە ، سەرەڕای چەندین جێگەی تریش.

$ڕێکخراو و کۆمەڵە کوردییەکان$
دەسەڵاتدارێتی فەڵەستین لە غەزە و کەرتی ڕۆژاوا دەسەڵاتێکی فرە حزبی نیمچە دیموکراتیە ڕێگە بە کردنەوە و کارکردنی ڕێکخراوو کۆمەڵە مەدەنیەکان دەدات له و نێوەندەشدا چەند ڕێکخراوێکی کوردی بوونیان هەیە کە بریتین لە:
1-جمعیە صلاح الکردی: ڕێکخراوێکی خێرخوازی کۆمەڵایەتی ڕۆشنبیریە لەلایەن چەند کەسایەتییەکی کوردەوە دامەزراوە لە ساڵی (1979) بە سەرۆکایەتی (دکتۆر ئەحمەد الکرد) لە سەرجەم شارە گەورەکانی فەڵەستین لقیان هەیە.
2-جمعیە الصداقە الفلسطينیە – الکردیە: لە ساڵی (1999) بەسەرپەرشتی سەرۆکی فەڵەستینی کۆچکردوو (یاسر عەرەفات) لە (رام الله) ئیعلان کرا.
3-جمیە الصداقە الکردیە العربیە: لە ساڵی (2000) لە شاری هەولێر لە هەرێمی کوردستان کۆنگرەی دامەزراندنی بەسترا، بە سەرپەرشتی سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان (مەسعود بارزانی ) و نوێنەری وڵاتی فەڵەستین لە کوردستان.
دواتر کۆمیتەیەکی بچوککراوەی لێ درووستکرا بە ناوی (التاخی الکوردی الفلسطینی)
ئەمەش بەشێکی تری ونە لە مێژووی نەتەوەکەمان هیوادارم خەمخۆرانی ئەم نەتەوەیە بتوانن پەیوەندی درووست بکەنەوە لەنێوان کوردستان و کوردانی دوور لە نیشتمان ئەو کوردانەی ئەگەر بە نازناویش بێت توانیویانە ناسنامەی کورد بوونی خۆیان بپارێزن.[1]

$سەرچاوەکان$
•اکراد فلسطین, دکتور محمد علی الصویرکی.
•العلاقات الکردیە – الفلسطینیە ابعاد تاریخیە ومستقبل مشرق صلاح بدرالدین.
•مؤتمر التاسیی لجمعیە الصداقە الکردیە العربیە.
•دور الکرد فی الدفاع عن القدس, الدکتور حنا عیسی
•عشائر کردستان, ئەحمەد عثمان بکر
•اسماء الاماکن العثمانیە, طاهر سازان.
•مجلە خلیج اون لاین مقابلە مع الحکمە الدولیە ( سمر الکردی) بتاریخ (29-7- 2018)