$خەجاڵەتی بەر لە مردنی دایکم$
#عارف قوربانی#
ئەگەر لەناو کورددا عەلی وەردییەک هەڵکەوتایا بۆ ناسین و پێناسەکردنی کۆمەڵگەی کوردی، دوور نییە لە دیاریکردنی سەرەکیترین کێشەی کورد و باشترین پێناسە و ناوبردنی کۆمەڵگەکە، ئاماژەی بەوە بدایا کورد کۆمەڵگەیەکی رووکەشە تەنیا ڕووکەشی شتەکان دەبینێت یان بە ڕووکەش وەریان دەگرێت.
ئەم پەتای ڕووکەش بوونە دەسەڵاتی دینی، دەسەڵاتی سیاسی، دەسەڵاتی میدیا و حیزب و ئیدارەی حکومڕانی و تەواوی ژیانی کۆمەڵگەی گرتووەتەوە، بە ڕووکەش گەلێکی پێشکەوتووین، بە ڕووکەش هۆشیار و تێگەیشتووین، کۆمەڵگەیەکی عیلمانی و ئیسلامین، لەناو گەلانی ڕۆژهەڵاتدا ڕۆحی دیموکراسین، دەوڵەتی یاسا و کۆمەڵگەی مەدەنین، نموونەی لێبوردەیی و ئاشتیخوازین، وەک تاک و کۆمەڵگە لەگەڵ دادپەروەریی و یەکسانین، بەڵام لە واقیعدا هیچ کام لەوانە نیین، لە چوارچێوەی هیچ تێزو پێناسەیەکی کۆمەڵناسی و فکریی و سیاسیی و ئیداریدا جێمان نابێتەوە، شتێکی تایبەت بە کۆمەڵگەکەی خۆمانین، ئەوەین کە هەین. لە هیچ کۆمەڵگەیەکی سەر ڕووی زەویی ناچین.
ئەم گرفتی ڕووکەش بوونە بە زۆری لەناو ئەو میللەت و جۆرە کۆمەڵگەیانەدا باڵا دەکات و دەیانکات بە زاهیرەی سەوتی کە ئاستی گەشەکردنی کۆمەڵگەکەیان لە ئاستێکی نزمدایە، بەڵام خۆیان پێیان وایە گەیشتوون بە لوتکە. جا ئەمە لە ژیانی ئاسایی کەسێکەوە بیگرە بۆ ناو خێزان و بنەماڵە و حیزب و کۆمەڵگەش هەر ڕاستە. یەکێک لە لێکەوتە خراپەکانی ئەم دیاردەیەش ئەوەیە ئەو جۆرە کۆمەڵگەیانە توانای چارەسەرکردنی کێشەیان نامێنێت، چونکە وەک دەرئەنجام تەنیا مامەڵە لەگەڵ ڕووکەشی کێشەکان دەکەن، هیچ کێشەیەکیش چارەسەر نابێت تاوەکو هۆکارەکانی نەدۆزیتەوە.
ئێستا ئەوەی لە کوردستان لە ڕوویی سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئیداریی و ئابوورییەوە پێی گەیشتووین، خودی کێشەکان نیین، بەڵکوو دەرئەنجامی کێشەکانە. بەڵام لێرەدا گرفتەکە ئەوەیە خەڵک ئەم دیوە ڕووپۆشەی کێشەکان دەبینێت، ناگەڕێینەوە بۆ ئەو هۆکارانەی کێشەکانیان بەم ئاستەی ئەمڕۆ گەیاندووە کە ئێستا لە ڕووی سیاسییەوە دۆخی کوردستان ناسەقامگیرە، هۆکارەکەی ئەوە نییە ئەمڕۆ ئیدارەی سیاسی خراپ بەڕێوەدەبرێت، بەڵکوو ئەوە دەرەنجامی خراپ ئیدارەدانی سیاسەتە لە کوردستان لانی کەم لە 10 ساڵی ڕابردوودا. یاخود ئەمڕۆ کە دۆخی ئابووری خراپە بەوهۆیەوە نییە ئەمڕۆ خراپ سیاسەتی ئابووری کوردستان بەڕێوەدەبرێت، بەڵکوو لەبەر ئەوەیە ئابووری کوردستان لەسەر ژێرخانێکی داتەپیوو بیناکراوە و لانی کەم لە دوو دەیەی ڕابردوودا کە لێشاوی پارە ڕژابووە کوردستانەوە، بەخراپی ئیدارەی ئابووری دراوە. ئەمە بۆ خراپی ڕەوشی کۆمەڵایەتی و ئیدارییش هەر وایە.
لە هەفتەی ڕابردوو ڕووداو وەک بەرپرسیارێتییەکی میدیایی لەبەرانبەر مەترسییەکانی وشکەساڵی و گۆڕانی کەشوهەوا، هەڵمەتێکی هۆشیاریی ڕاگەیاند بۆ چۆنییەتیی مامەڵەکردن لەگەڵ (ئاو) تاوەکو هاووڵاتییان سامانی ئاو بە فیڕۆ نەدەن و بە جۆرێک مامەڵەی لەگەڵ بکەن بەشی خۆیان و نەوەکانی داهاتوومان بکات. ئەم تەوەرەی ڕووداو درککردنە بە مەترسی کەمبوونەوەی ئاو لە کوردستان، بەڵام لە حەقیقەتدا ئەم کێشەیەش هەر دەرئەنجامە، کەم بوونەوەی ئاوی سەر زەویی و ژێر زەویی کوردستان تەنیا بەهۆی ئەوەوە نییە ئەمساڵ باران کەم باریوە، بەڵکوو دەرئەنجامی کەمتەرخەمی بەفیڕۆدانی دەیان ساڵەی ڕابردووە، کەمتەرخەمی و نەبوونی پلانی حکومەت بۆ پاراستن و کۆکردنەوەی ئاو لە 30 ساڵی تەمەنی حوکمڕانی کوردستاندا.
ژینگە و سرووشتی کوردستان بە جۆرێکە ئەگەر بەپلان ئیدارە بدرایا، هیچ کات مەترسی ئەوەی لەسەر نەدەبوو ڕووبەڕووی کێشەی کەم ئاوی ببێتەوە. ئەگەر لە 30 ساڵی ڕابردوویی تەمەنی دەسەڵاتی کوردیدا هەر ساڵی چەند بەنداوێک درووست بکرایا، ئێستا کوردستان وڵاتێکی بێکێشە دەبوو لە ڕوویی سامانی ئاوەوە. لە کاتێکدا درووستکردنی بەنداو تێچوویەکی زۆر کەمتری دەویست لە و بەرنامانەی بۆ نموونە ساڵانە بە تانکەر ئاویان دەگەیاندە ئەو ناوچانەی تووشی کەم ئاوی دەبوون. کوردستان لەدوای کەوتنی سەدامەوە تاوەکو ساڵی 2014 کە بەغدا بودجەی هەرێمی بڕی، ئەو 10 ساڵە کێشەی نەبوونی بودجەی نەبوو بۆ درووستکردنی بەنداو و ئیدارەدانی سیاسەتی کۆکردنەوەی ئاو لەسەر زەویی و پڕکردنەوەی کۆگاکانی ژێر زەویی، بەڵام کێشەی لە ئیدارەدانی سامانی ئاو هەبوو.
ئەم هەڵمەتەی ڕووداو سەرنجمی بردەوە سەر هەڵمەتێکی هاوشێوە کە لەگەڵ ناوەرۆک و مەبەستی ئەم وتارەدا زۆر یەک دەگرێتەوە و دەمەوێ لێرەدا بۆ مێژوو بیگێڕمەوە. تازە بوو بووم بە سەرنووسەری ڕۆژنامەی ئاسۆ لە شاری #سلێمانی#، ئەوکات سلێمانی کێشەی ئاوی هەبوو، ئەو کۆمپانیایەی دەبوو پڕۆژەی گەیاندنی ئاوی دوکان بە سلێمانی تەواو بکات، کارەکەی جێهێشتبوو. کاک نەوشیروان کۆمپانیای وشەی دامەزراندبوو سیمای ئۆپۆزیسیۆنێکی بەهێز لە سلێمانی خەریک بوو دەردەکەوت. کێشەی کەم ئاویی بووبووە وێردی سەر زاری خەڵک، ئیدارەی گشتی #یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان# لە ڕێی کۆمپانیای نۆکانەوە دەستیان کرد بە جێبەجێکردنی پڕۆژەکە و مەبەستیان بوو بەر لە هەڵبژاردن کێشەی ئاوی سلێمانی چارەسەر بکەن و نەبێتە کارتی دەستی هێزە ڕکابەرەکانی یەکێتی.
لە ڕۆژنامەی ئاسۆ دیدارێکمان لەگەڵ عەلی فەتاح سازکردبوو کە لە ئیدارەی گشتی یەکێتیی و کۆمپانیای نۆکان سەرپەرشتی جێبەجێکردنی ئەو پڕۆژەیەی دەکرد، عەلی فەتاح لە و دیدارەدا دەڵێت ڕەنگە بتوانین لە ماوەی ساڵێ بۆ ساڵ و نیوێکی دیکە ئەو پڕۆژەیە تەواو بکەین. ئەو ڕۆژەی لە ئاسۆ ئەم دیدارە بڵاوکرایەوە، لە بەغدا #مام جەلال# تەلەفون بۆ دکتۆر بەرهەم دەکات و زۆر بە تووندی نیگەرانی دەردەبڕێت لەوەی بزانە ڕۆژنامەکەت چی بڵاوکردووەتەوە عومەر فەتاح زۆر نیگەران بووە. ئەوکات کاک عومەر بەناو جێگری سەرۆکی حکومەت بوو، بەڵام لە واقیعدا سەرۆکی حکومەتی سلێمانی بوو.
دکتۆر بەرهەم تەلەفۆنی کرد و باسی تەلەفۆنەکەی مام جەلال و نیگەرانی عومەر فەتاحی کرد، پرسی چی شتێکتان بڵاوکردووەتەوە. منیش دیدارەکەی عەلی فەتاحی برای کاک عومەرم بۆ نارد و ئەویش ناردبووی بۆ مام جەلال. دوای ئەوەی هەردووکیان خوێندبوویانەوە مام جەلال تەلەفۆن دەکاتەوە بۆ کاک عومەر و هەندێ بە تووندی قسەی لەگەڵ دەکات کە ئەو دیدارە چی شتێکی خراپی تیایە وا کردووتە بە هەرا. ئێمە دواتر ئەوەمان زانی کە دوو شەوی پیشوتر کاک عومەر لە کوردسات چاوپێکەوتنی هەبووە و لەوێ گوتوویەتی لە دوو بۆ سێ مانگی داهاتوو ئاوی دووکان دەگاتە سلێمانی. دیارە کاک عومەر فەتاح بەلایەوە قوورس بووە کە عەلی فەتاحی برای ڕاستیەکەی گوتووە کە بە ساڵێکی تریش تەواو نابێت.
ئەم هەڵوێستەی عومەر فەتاح بۆ ئەوکاتە وەک ڕەفتاری دەسەڵاتدارێک بەلای منەوە ئاسایی بوو کە بە و جۆرە مامەڵە لەگەڵ میدیا بکات، بەڵام ئەوەی کە زۆر نائاسایی بوو تا مردنیش بیرم ناچێتەوە ئەم دیووەی دیکەی ئەم بەسەرهاتەیە. ساڵێک دوای بڵاوبوونەوەی ئەو دیدارەی عەلی فەتاح، پڕۆژەی ئاوی دوکان سلێمانی تەواو بوو، ئەو کاتەی کاک عومەر فەتاح بە مەقەستەکەی دەستی شریتی تەواوبوونی پڕۆژەکە دەپچڕێت، لە بەردەم خودا و لە بەردەم کامێرا و لە بەردەم بەرپرسانی ئەوکاتی ئیدارەی سلێمانی کە لە مەراسیمەکە لەگەڵی بوون، لەگەڵ جووڵەی مەقەستەکەی دەستیدا دەڵێت: ئەم بۆڕییە لێرەوە تا دووکان بە .... دایکی عارف قوربانی. لە ماوەی کەمتر لە نیو کاژێردا سێ لە و بەرپرسانەی لە مەراسیمەکە بەشداربوون بە تەلەفۆن ئەم ڕووداوەیان بۆ گواستمەوە. لە کەمتر لە هەفتەیەکیشدا کاسێتەکەیان بۆ هێنام.
هەر ئەوکات ویستم ئەم ڕاستیە لە سەلیقەی بەڕێوەبردن و ئەدەب و ئەخلاقی ئەو سیاسەتمەدارەی کورد بڵاوبکەمەوە، بەڵام دۆستێک ڕێگەی نەدام. مەبەستیشم لە گێڕانەوەی دوای نزیک بە 14 ساڵ، لەبەر چەند هۆکارێکە، یەکەمیان لەبەر ئەوەی من ئێستا لە بارودۆخێکدام دڵنیانیم لەوەی ڕۆژگار یارمەتیم بدات جارێکی دیکە لە ژیانمدا دایکم ببینمەوە و خەجاڵەتی خۆمی بۆ دەربڕم کە بەهۆی منەوە بەرپرسێکی باڵای ئەوکاتی کوردستان وای پێگووت. دووەمیشیان لەبەر ئەوەی عومەر فەتاح پێی هابەلێوی قەبرەوە و بۆ ئەوەی نەڵێن، تاوەکو خۆی لە ژیان بوو بۆ نەتگێڕایەوە. سێیەمیش بۆ ئەوەی بزانن هەندێک لەم دەسەڵاتدارانە چۆن مامەڵەیان کردووە لەبەرانبەر ئەو پرس و کێشانەی ڕووبەڕوویان بووەتەوە، هەروەها بۆ ئەوەی باش لە و ڕاستییە تێبگەین کوردستان بۆ گەیشت بەم دۆخەی ئە�