بابەتە: ئایېر
نویستەی: ڕەحمان ڕەحمانزادە
بە ژنیەی نامۍ ئایېری، سۊچنای و گڕدای، خرابی و وېرانی مارۊ وەروو چەماو بنیاڎمی و دیمەنی وەشش پەی ئېمە نېیا و حەر پاسە ئایېر بۊ بایېسوو سۊتەی ئینسانا و دار و درەختی و جە بەین لواو گیواو کەشو کۊی و زەرەر و خەساری و فرەو چېواتەری، بەڵام ئەر خاس ویرێ کەرمێ، ئایېر دەسکۆتۍ ئەرینیۍ فرېش بیېنۍ کە ئەنجامشا بېیەن بایېسوو ترۊقی ژیوای ئینسانی حەر جە ویەرڎەیوە دوورەنە تاکو ئیسە.
ژیوای ئینسانی وەڵۍ ئایېرینە، تاریک و سەرڎ بېیەن و جە دەورووبەریش، جە سەرڎای و حەیوانە وەحشیەکا فرە تەرسان، ژیوای ئینسانی وەڵۍ ئایېرینە تام و لەزەتش نەبېیەن.
وارڎە، چېوی خام بېیەن پېسە ڕېخەو گیواو و درەختا، هێڵەو پەلەوەرا، میوە و گۊشتی نەبرېژیا و نەگریا و خام.
بنیاڎمۍ زەمانە دوورەکا وەختێ جە ڕاوەکەرڎەینە حەیوانێ کوشېنۍ، حەر پاسە بە خامی و عەینوو حەیوانە دەڕەندەکا گوشتەکەیش وەرېنۍ، چوون ئایېرێوە نەبۍ تاکو برېژاش.
ئەوەئېستەی ئایېری وەڵۍ یەک ملیون ساڵا چېوەڵی بېیەن کە یۊ جە هۆکاراو وەڵکەوتەیی و وېپایی بەشەری بېیەن هەم نوورش دان و هەم گەرما و هەم تاوانشا وارڎەمەنیەکاشا بە گەرمی و بەلەزەت وەرا و هەم هەزموو وارڎەکەیشا ڕەحەت بېیەن.
دمای ئەوەئېستەو ئایېری تەرسەو ئینسانی جە تەبیعەت و دەورووبەریش مەڕیا و خاستەر تاواش دنیاو لاو وېش بشناسۊ و دەرەتانوو گېڵایش فرە و فرەتەر بی.
چا سەردەمە دوورانە ئینسانۍ تاقمە تاقمە جە مەحاڵە گەرمەکاو زەمینینە ژیوێنۍ، بېیەی ئایېری بی بایېس کە کوچشا کەرڎ پەی یاگە سەرڎەکایچ و ئینسان کەم کەم چی کورەو زەمینینە پەخش و پەڵا بی.
پەی چەنی وەش بېیەی یام دیەو ئایېری پەی ئەوەڵ جاری ئی وینگا فرەتەر برەوەش هەنە کە جە هۆرەترېشقەی و سۊتەی دار و درەختی ئینسان هاگاش بە ئایېری بەرڎېنە و هېزمۍ ئایېرینشا بەرڎەن لاو وېشا و ناستەنشا ئایېر لاشاوە کوشیۊوە و سووڎشا چەنە گېرتەن.
هۊرگڕناو ئایېری جە ساونای تەوەنا و جرەقە دایشا، ئایېرشا هۊرگڕنان و جە گەرما و نووریش کەڵکشا هۊرگېرتەن.
هەمیەتوو ئایېری جە ژیوای ئینسانینە تاکو ئا یاگۍ لوا وەرۆ کە پارېزنایش بی بە ئەرکی ئەسڵی و بەشێوە پاک و بېگەرڎ جە ژیواو بنیاڎمەکانە، حورمەت و قەڎر گېرتەی جە ئایېری بی سەبەبوو ئانەی کە ئایېرپەرەستی ڕەواجش پېڎا کەرڎ و جە دەورانوو زەردەشتینە بەبۊنەو ئانەی کە زەردەشتیۍ قەڎر و حورمەتوو ئایېری فرە گېرېنۍ، پەنەشا ۋاچېنۍ ئایېر پەرەستۍ.
دەورانوو باستانینە ئێرانیۍ بە ئایېری ئەتەر (atar) ۋاچېنۍ.
جە دینوو زەردەشتینە پەرسای یەری دیاردە تەبېعیا باو بۍ (خاک، ئایېر ، ئاوی) ، کە زەردەشت دلۍ دەسورەکاشەنە خەڵکی مۊچیاری کەرۍ کە ئی یەرە دیاردەیە پیس نەکەرا.
دلۍ ئی دینینە، ئایېر فرە وەرچەمتەر چەو دوەکەی بۍ.[1]