مەزڵومییەتو خانای قوبادی
ئی شێعرەو خانای قوبادیە ، بە باوەڕوو من کریۆ بۊ بە دورشمەی جەهانیەو ڕۊو زوانی ئەڎایی و سەردەروو یۆنێسکۆیەنە کۆیۆرە. بێجگەم وېرەپەرمای بە زوانی کوردی (کە چېگە مەنزووش کوردی هۆرامیا)، بڕېو ئەرزشێ جەهانگیرێ جە شێعرێو خانایەنە ڕەنگشا دانەو. دوسەڎ ساڵێ وەڵێ پێڎا بېیەی چامسکینەنە، بە شیرین‌تەرین و عالتەرین شێوە، ئی مەعناشە بەیان کەردێنە کە (زوانەکێ جیاوازی زاتتیشا پێوەرە نیا) و (هەر زوانێو قسەکەرەکېش قۆڵێش ونە هۆرماڵا و هێممەتە برمانا، متاوۆ زەریفتەرین مەزموونێ خوڵقنۆ و بېیاوۆ بە بەرزتەرین ئاست). ئی شێعرێو خانای مۆناسێبەتی تەمامیچش چنی وەزعەو ئارۊو زوانی کوردی هۆرامی هەن و کریۆ مانێفێستوو ئەوەژیونای زوانی هۆرامیبۊ. ئا قسێ کە ئیسە ڕۊشنویرێو هۆرامانی جە بارەو ئەوەژیونای زوانی هۆرامیۆ کەراش، خانای گەورەی یەرەسەڎ ساڵێ چېوەڵتەر بەیان کەردێنە. ئا گوفتمانە ئېمە ماچمۍ بە زوانی هۆرامی کوردایەتی و ژیوای کەرمۍ، خانای یەرەسەڎ ساڵێ چاوەڵ تئۆریزە کەردەن. خانا گەورەتەرین شاعێرو ئەدەبیاتی کلاسیکوو کوردی هۆرامی و گەورەتەرین فیلسوێوا کە پی زوانیە مەزامینێ فەلسەفی و ئێنسانیێش بەیان کەردێبا، بەڵام چنی ئینەیچە ئارۊ خانا هۆرامانەنە _ بە تایبەت مەبەستم چڼ ئەنجومەنێ تایبەتێنێ کە بە نامۍو خزمەت بە زوانی هۆرامیۆ چالاکی کەرا و بڕېو جە چالاکا کە بە نامۍو خزمەت بە زوانی هۆرامیۆ هەرمانە کەرا_، مەزڵووما. ئېمە ئارشیڤوو چڼ ئەنجومەناما کە بە نامۍ پەی زوانی هۆرامی هەرمانە کەرا، هۆرداوە. چی چڼ ساڵەنە نەڎیما کە پەی ڕۊ زوانی ئەڎایی، ئی شێعرە بەرزېو خانایشا کەردێبۆ دروشمە. ئاگاڎارو ئا مەراسما کە چی ساڵە درێژانە گېرتێنېشا، هەنمێ، نەژنەویما ئی شێعرێو خانایە کە بەرزتەرین مەدحوو زوانی کوردی هۆرامی و زوانی ئەڎایی بە گردیش، چنە کریان، یەک جاریچ کەریەبۆ تابلۆ و مەراسمێوەنە کوەیبۆشارە. کەسایەتیەکا مژناسمێ و کەم و زیاڎ شۆنەو هەرمان و چالاکیەکاشا گېرتەنما ، بڕېوشا، پەی تاقە جارێویچ، نەبی یاگێوۆ پەشتیشا پی شاکارو ئەدەبیاتە کلاسیکەیما بەستەبۆ! باوەڕ کەردێ ئینە سروشتی نیا. هیچ نەتەوێو دنیانە پېسە چنی میراسی تاریخی وېش نمەژووڵیۆوە. چی بڕېو خانای و شێعرە بەرزەکېش سانسۆر کەرا؟ جوابەکەیش مازمێوە وەردەنگ وېش دۆشەوە. ئېمە جارێوشا واتما هەر ئەنجومەنێوی هۆرامی کە چالاکیەکاشەنە ئڼەو نامۍو هۆرامی و هۆرامانی نامۍو کورد و کوردستانی نەبەرۆ، غەرەزێوش هەن. فرەو دۆسا ڕەنگا نەیاوەیبانە مەبەستەکەیما، بڕېویچشا ڕەنگا بۊنەو ئەنەنەیاوای جە قسەکێما، عادزێ بیێبا، بەڵام چېگە هەر ئا قسێ بە لەونێوتەر کەرمېوە، ڕەنگا چیگە مەبەستەکە ڕۊشنتەر وېش برمانۆ. خانای قوبادی ئەر نەواچمێ گەورەتەرین، یۊ جە دویەر گەورەتەرین شاعێراو ئەدەبوو کلاسیکوو ئېمەن. ئا مەدحە جە مۆقەددەمەو خەسرەو و شیرینېیەنە جە زوانو شێعرەکاو وېش ( کوردی هۆرامی) کەردەنش، بېشک کەم وێنەن جە ئەدەبېیاتو کلاسیکو دنیایەنە. ئا ئیدە جە بارەو فەلسەفەو زوانیەرە وستەنش ڕوە، بە دڵنیاییەوە پەی ئانەیە مشیۊ کەبۊ بە دروشمو سازمانە جەهانیا پېسەو یۆنسکۆی. ئیسە چی خانای گەورە گرڎ ساڵێو ڕۊو زوانی ئەڎاییەنە بە شێوازێوی ئەنقەست جە لاو بڕېو جە چالاکاو زوانی هۆرامیۆ فەرامۆش کریۆ ؟ چوون خانا گوزارشت جە شوناسو زوانی هۆرامی کەرۊ. چوون بڕېو کەس، بۊنەو هەر هۆکارېویۊ کە ئیسە یاگێو باسیش نېیەنە، حەز نمەکەرا بە ئەژنەو‌یەی شوناسو زوانی ئەڎایی وېشان.
جەلای عاقڵان ساحێب ئاوەزو دین
دانا و بوزرگان کوردستان زەمین
ڕاستەن مواچان فارسی شەکەرەن
کوردی جە فارسی بەڵ شیرینتەرەن
پەی چېش؟ نە دەوران ئەی دنیای بەدکېش
مەحزووزەن هەر کەس بە زوبان وېش
مەعلوومەن هەر کەس بە هەر زوبانێ
بواچۆ نەزمێ جە هەر مەکانێ
وېنەی عەروسان زێبای مێشک چین
بکەرۊش جە حوسن عێبارات شیرین
خارج جە مەعنی نەبۊ مەزموونش
کریابۆ چوون شێعر جامی مەوزوونش
جەلای خێرەدمەند دڵپەسەند مەبۊ
شیرین تەر جە شەهد شیرەی قەند مەبۊ
جە عەرسەی دنیای دوون بەدفەرجام
بە دەستوور نەزم نێزامی مەقام
بە لەفزێ کوردی کوردستان تەمام
پېش بوان مەحزووز باقی وەسسەلام.
مۆدەڕڕێس سەعیدی.[1]