#دلۆڤان هالۆ#
هێشتا بانگەوازا ئیسلامێ ل قوناغا مەککەهێ بوو، کو کوردان (گاڤانێ کوردی) وەکو نوینەر هنارتیە مەککە و مەدینێ، و دەنگ و باسێن کوردان گەهاندیە ئیسلامێ، و دەنگ و باسێن پێغەمبەرى (س.خ) و ئیسلامێ بۆ کوردان ئیناین، ئەڤە ژ بلى نوینەرێ ناڤچا (جزیر)ێ و بازرگانێن (هۆزا باجن).
بازرگانێن (هۆزا باجن) ژ (جزیرا بۆتان) دچنە (تایف)، و ل سەر دەستێ پێغەمبەرى (س.خ) موسڵمان دبن، کو هژمارا وان (9) کەس بوون، پاشان کورد هەمى ل سەر دەستێ وان هەر (9) کەسان موسڵمان بوون.
ل دەمێ کو سۆپایێ ئیسلامێ دگەهیتە (#جەلەولا#)، ژ بەرى دەستپێکرنا شەڕى وەڤدا کوردان ل (#شارەزوور#)ێ دگەهیتە دەڤ سۆپایێ ئیسلامێ، و ژ بەرى بهێنە ناڤ خاکا کوردستانێ ب نهێنى ژ فارسان چەند خالەکان مۆر دکەن، وەکو ماموستا (ئەمین زەکى) بەحس دکەت: (ل دەمێ دەرکەڤتنا ئیسلامەتیێ و هەر ل ئێکەم پەیوەندیا کوردان د گەل ئیسلامیان، دیتن و هزر کرنا وان ئەو بوو کو ئەڤ ئایینێ نوى ب تەمامى ب رازی بوونا سرو‌شت و وژدانا وانە، ژ بەر ڤێ چەندێ ب ساناهى قەبوول کرن). هەر وەکو ( سێرمارک سایکس) دبێژیت: (کوردان ب ساناهى و بەرە بەرە ئەڤ ئایینە وەرگرت).
هەر وەکو مێژوو نڤیسێن باوەرپێکرى یێن عەرەب دبێژن: (گەلێ کورد ل ساڵا (16ک) و پشتى فەتحا (حەلوان) و (تکریت) پەیوەندى دگەل ئیسلامێ گرێداینە، ب ڤێ چەندێ ئێکەم پەیوەندیا گەلێ کورد دگەل سۆپایێ ئیسلامێ هاتە گرێدان).
ئەڤ پەیوەندى و رێککەڤتنە بۆ ئەگەرێ بەرپاکرنا شۆڕەشەکێ ل (شارەزوور)ێ، کو گەلەک ژ مێژوو نڤیسان چاڤێ خۆ یێ لێ نەقاندى و بەحس لێ نا کەن، چونکى جهێ فەخر و شانازیا کوردانە، ب نێزیک بوونا سۆپایێ ئیسلامێ بۆ کوردستانێ ل سەر ڤێ رێکەڤتنێ، ل (شارەزوور) و (شار باژێڕ) و (هەورامان)ێ، ڕاپەرینەکا جەماوەرى ل دژى دام و دەزگەه و مەخفەر و سەربازگەهێن فارسان دهێتە بەرپاکرن، و وان هەر (3)ێ ناڤچەیان ژ دەست فارسان دستینن، ل وى دەمى کوردستان ژ (3)ێ هەرێمان پێک هاتبوو کو ئەو ژى ئەڤە بوون:-
1. هەرێما (چیا).
2. هەرێما (جزیر)ێ.
3. هەرێما (شارەزوور)ێ.
(ئەمین زەکى) و (ڕۆژبەیانى) ئەو ڕێککەڤتنە ب تەمامى تۆمار کریە، و (محەمەد مەردۆخى) و (ڕۆژبەیانى) بەحسێ ڕاپەرینا وان کریە، (ڕۆژبەیانى) دبێژیت: (وەسا دیارە هندەک ژ کوردان هاریکارى د گەل سۆپایێ ئیسلامێ کرینە). ل جهەکێ دى دا دبێژیت: (وەسا دیارە کو کورد ژ ستەما (ساسانیان) دڵتەنگ ب بوون، ژ بەر ڤێ چەندێ ئەو بوونە پشتەڤانێن سۆپایێ ئیسلامێ، و هەمى باژێڕێن خۆ بێ شەڕ و ب ئاشتى تەسلیم کرینە).
(مەسعوود محەمەد) دبێژیت: (کورد خۆشحال بووینە ب هاتنا ئیسلامێ، داکو دەستهەڵاتا (ڕۆم) و (فارس)ان ژ ناڤ بچیت). (سێرمارک سایکس) دبێژیت: (کورد وەسا ب ئیسلامێ ڤە هاتنە گرێدان، کو هیچ مللەتەکێ دى هۆسا ب ساناهى و ب ئازادى قەبوول نەکرینە). (محەمەد مەردۆخى) دبێژیت: (کوردان ب ڕەزامەندیا خۆ ئایینێ ئیسلامێ پەسەند کر و موسڵمان بوون).
ماموستا (هەژار) دبێژیت: (ئایینێ پاقژ و بێ گەرد یێ ئیسلامەتیێ کو دەمێ ل دەستپێکێ پەیدابوویى، تیشکا برایەتى و یەکسانیێ ئێخستە چیایێن کوردستانێ، تاریاتى و ئاگر پەرستى ل سەر مە ڕەڤاند، و چاک و پاکێن ئیسلامێ ل دەستپێکێ ئەم تێگەهاندین کو موسڵمان هەمى پێکڤە برانە، و جیاوازى د ناڤبەرا یێ ڕەش و سپى دا نینە، ئەگەر ژ بەرى نوکە بێ کەس بوون لێ نوکە ب سایا ڤى ئایینێ نوى بوونە گەلەک، و کەس زۆڕیێ ل وان ناکەت). هەروەسان دبێژیت: (گەلەک جاران کوردێن موسڵمان لەشکەرەکێ مەزن بەرهەڤ دکر، و دژى (فارس و ڕۆم و عەرەب)ێن ژ ڤێ ڕێکێ ڤەدەر شەڕ کرینە، چەندین دەولەت و ئیماڕاتێن سەربەخۆ دورست کرینە، و شەریعەتا خودێ تێدا بەرپا کریە، و سەر ب دەولەتا مەزن یا ئیسلامێ ڤە بوون).
(گاڤانێ کوردى)
(جابانێ کوردى) یان ژی (کابانێ کوردی)، کو وەسا دیارە ناڤێ وى یێ ڕەسەن و دورست (گاڤانێ کوردى)یە، ب ئێک ژ هەڤالێن پێغەمبەرى (س.خ) دهێتە هژمارتن، و بۆ ماوەیەکێ دگەل پێغەمبەرى (س.خ) بوویە، بەلگە ژى ئەوە کو ڕاستەوخۆ چەندین فەرموودە ژ زاردەڤێ پێغەمبەرى (س.خ) بۆ (مەئموون)ێ کوڕێ خۆ ڤەگێراینە، (گاڤانێ کوردى) مرۆڤەکێ ڕاستگۆ و دەستپاک و باوەردار بوو، و هەر دەم دگوتە (مەئموون)ێ کوڕێ خۆ ئەز نەوێرم ژ بەر فەرموودەیێن پێغەمبەرى (س.خ) باخڤم، چونکى نەکو ئەز فەرموودەیێن وى ب زێدەهى یان ژى ب کێمى ڤەگێڕم، (17) فەرموودەیێن پێغەمبەرى (س.خ) هاتینە دەستنیشان کرن کو ژ (گاڤانێ کوردى) هاتینە ڤەگێڕان.
(ئەبو یەحیا) مەهدیێ کوڕێ مەئموونێ کورێ (گاڤانێ کوردی)، ئێک بوو ژ زانا و پارێزەرێن گوتنێن پێغەمبەرى (س.خ)، هاتیە کوردستانێ و ل ساڵا (172ک) چوویە بەر دلۆڤانیا خودێ.
(مەڕحۆم ئالۆس ئەفەندى) د تەفسیرا (روح المعانی) دا و د ناڤ (ئەصحابێن کیرام دا)، بەحسێ (گاڤانێ کوردى) یێ مەئموونى دکەت و دبێژیت: (گاڤانێ کوردی نوینەرێ (ئەبو بێیرە)ى بوو، و ئێکە ژ وان (3)ێ دلسۆزێن باوەرپێکرى یێن پێغەمبەرى (س.خ)، (بیلالێ حەبەشى، یاسرێ کوڕێ عەممارى، و سەمییە) کو ب (مەئموونى) ناڤکرى بوون، و دبیت ژ بلى (گاڤانێ کوردی) هندەک ئەصحابێن دى یێن کورد هەبوون).
ژێدەر:-
1- د. زڕار سەدیق توفیق، کورد و کوردستان لە ڕۆژگارى خیلافەى ئیسلامیدا، چاپی سێیەم چاپخانەی ڕۆژهەڵات - #هەولێر# (2013)، لە بڵاوکڕاوەکانى خانەى ئاوێر بۆ چاپ و بڵاوکردنەوە، ژمارە (84)، لاپەڕە (68).
2- حەسەن مەحموود حەمە کەریم، کوردستان لە بەردەم فتوحاتى ئیسلامى دا، چاپى چوارەم، چاپخانەى کۆمپانیاى چاپ و پەخشى نووسەر- هەولێر (2006)، لە بڵاوکڕاوەکانى پڕۆژەى تیشک، ژمارە (9) لاپەڕە (39 - 40 - 41 - 42).
3- نورى کەریم، پانۆڕاماى دیرۆکى دێرین و نوێى کورد (4000 پ. ز- 1975 ز)، بەرگى یەکەم، چاپى یەکەم، چاپخانەى چوار چرا - سلێمانى (2016)، لاپەڕە (109).
4- سەلام ناوخۆش، کورد لە نێوان بە ئیسلام کردن و ئیسلام بووندا، چاپى دووەم، چاپخانەى تەفسیر- هەولێر (2012)، لە بڵاوکڕاوەکانی نووسینگەی (تەفسیر) بۆ بڵاوکردنەوە و ڕاگەیاندن، لاپەڕە (45).
#03-05-2020#