نوسینی : سەلاح جەلال
(دیمەنی یەکەم)
دەنگێک دێت لە موروی ئاوداری بوونەوە، زەنگۆڵەی هەتاییە، یان بانگەشەی یاخی بوونی فیرعەونییە. کەوتنە خوارەوەی گەردونە یان تەقینەوەی فۆتۆناتەو هەرەسهێنانی بوونە. زمان لە هەرەسهێنان و کەوتنەخوارەوەدا دەتوایەوە، بوون بە شەپۆل و تەوژمە سروشتی و ئەفسانەییەکانەوە ڕەنگی بێ ڕەنگی هەڵگرتبوو، ڕۆحەکان لە زەمەنی تێکەڵاودا ئاوێتەی بون و نەبوون دەبوونەوە:
کچی سێی پاکیزەیی: ئای چی سەرسامییەکە؟!! من بۆ مەرگ هەڵبژیردراوم؟!
(لەخۆی دەڕوانێت، توێژاڵکی مەرگ دەگرێت)
راهیبی سەرپەشتکار: تۆ دەبیتە قوربانی خواوەندە ئینتی، لەگەڵ ئەودا نەمر دەبێت.
رۆحی کچی سێی پاکیزەیی: هەموو شتێک بەدەم تۆفانی گەردوونەوە کۆتایی هاتووە.
کوڕی دووی قوربانی: چی کارەساتێکە؟!! من و مەرگ؟!(لەخۆی دەڕوانیت) من نامەوێت بمرم. دەمەوێت ببمە پاڵەوانی ڕۆژگار و جێگەی باوکم بگرمەوە.
راهیبی سەرپەرشتکار: نەریتی هۆزی ئینکا پەیڕەو دەکەیت، لەگەل خواوەندە ئینتیدا دەمێنێتەوە بەنەمری.
رۆحی کوڕی دووی قوربانی: بوون سڕاوەتەوەو لە نەبوندا نیشتەجێ کراوین.
کچی یەکی پاکیزەیی: زۆر لەمەرگ دەترسم زۆر، نامەوێت بمرم.
راهیبی سەرپەرشتکار: لەبەر ئەوە نەریتی کەشی کاباکوشای هوزی ئینکایە خواوەندە ئینتی تۆی هەڵبژاردووە هەتا بەنەمری لەگەڵیا بمێنیتەوە.
رۆحی کچی یەکی پاکیزەیی: زەمەن لەمەرگی منا وەستاوە.
راهیب سێ شەربەتی گەڵای کۆکەیان دەداتی و دواتر گەڵاکە دەکات بەدەمیانەوە:
بەزمانتان بیجون ڕۆحتان لەگەل َ ڕۆحی خواوەندە ئینتیدا یەک دەگرێتەوە.
(دیمەنی دووەم)
گەردوون کەوتبووە سەر پشو، بومەلەرزەیەکی خواوەندی بون ڕادەژەنێت، مۆسیقایەکی ناوەختە فەزا دەگرێتەوە، تۆفان و وەیشمەی سروشتی بەهێزێکی نادیارەوە هەڵدەکات و تێکەڵ بەتەقینەوەی گڕی بورکانەکە دەبێت، زمان لە گەردەلولێکدا دەسڕێتەوە،
سەهۆڵ بەندان فەزای پۆشی بوو، بیرو هۆش و هەست و نەست ببونە کلۆ بەفر، هەموو ڕەنگێک لە سپێتی بەفردا توابوەوە.
ڕوانین کوژایەوە، سیلیندەرێکی ئەکلیرکی لولەیی سێ تەرمی تیادا بوو، سێ چینی پارچە شوشە جیای دەکردنەوە لە یەکتری، بەبەرگ و کاڵای ڕازاوەوە مۆمیا ببون وەک لەئامادەییدابن بۆ تەقینەوەی ناخی خەففەبویان، هەتا وەک بورکانێک بتەقنەوەو یەکەم گفتوگۆی بون و بونەوەر بکەن، بەو جۆرە تازەو زیندو دەردەکەوتن، بەتەوژمی تۆفانەکەو تیشکی ئەو لایتە بەهێزەی خرابویە سەریان، کەشێکی ناشێوەیی سازابوو، زمانێکی ئەفسانەیی گەردونی داهێنابوو، زمانێک وشەی لەبیر دەبردەوە، خۆکرد زمانێکی سیمۆتیکی لەناو سیلیندەرەکەوە بەزمانی سیمۆتیکی سێ قوربانییە مۆمیاکە سەهۆڵبەندانی بڕی:
لەمەرگە مۆمیای گەردونیدا بووم
ڕاچڵەکیم بەدەم خورپەی دنیاوە
کێ بوو کلیلی قافی کردە زووم
مۆمیابوین بەدەم نەفخی خوداوە
رۆحی کچی یەکی پاکیزەیی: کێیە هاتۆتە پەرێزی مەرگەوە؟
کێن ئەوانەی لەم خەوە چەند سەدەییەماندا ڕاماندەچڵەکێنن؟ّ
ڕۆحی کوڕی دووی قوربانی: چی فوویەکی نەفخییە دێتە گوێ؟.
ئای چی ساتێکی ئاوێتەیە؟
رۆحی کچی سێی پاکیزەیی: گەردون بەبایەک دەبێتە شەختە؟.
چیە ئەم ئەفسانە گەردونییە؟
رۆحی هەر سێ قوربانییەکە: مۆسیقای پێنج سەد ساڵی خەواڵوییمان دەبێتە هەڵم
لەفرمێسکێکا دەتوێتەوە.
رۆحی کچی یەکی پاکیزەیی: ئێرە کوێیە؟ ئێستا چی زەمەنێکە؟!
رۆحی کوڕی دووی قوربانی: نیشانەکان نەزانراون، ئێستا تامی ژەهرە شەرابەکە دەکەم.
رۆحی کچی سێی پاکیزەیی: زانیم ئەو ژەهرە شەرابە ژەهرەی مەرگە.
رۆحی کوڕی دووی قوربانی: گوتیان شەرابی نەمرییە.
رۆحی کچی یەکی پاکیزەیی: دایکم ماچی گریانی کردم، وشەکانی خواردەوە زانیم بۆ مەرگە.
رۆحی کچی سێی پاکیزەیی: خواردمەوە یەکسەر سەرم گێژی خوارد، هەتا کەوتمە ئەم خەوە ئەزەلییەوە.
رۆحی سێ قوربانیەکە: کوا نیگاو جوانیمان؟
رۆحی کچی یەکی پاکیزەیی: ئێوە من دەبینن؟
رۆحی کوری دووی قوربانی و کچی سێی پاکیزەیی: نەخێر تۆیش ئێمە نابینیت.
وێنەیەک لە فەزا (دیمەنی سێیەم)
لەفوی خواوەندیەوە ئاگرێک ڕوخساری بونی گرتەوە، کاتَێک گیانم دا بەدەم لەرزەوە لەئاسمانێکدا نیشتەجێ کرا:
رۆحی کوری دووی قوربانی و کچی سێی پاکیزەیی هەمان دایەلۆژیان گوتەوە.
دیمەنی چوارەم
بەرو شاخێکی سەخت بەشی کوزوکو بەر لە گەیشتن بە لوتکەی زنجیرە چیای ئەندێز ئاپورەی خەڵک تێکەڵە لە پیاوو ژن و گەنج، بەرەو چیاکە سەر دەکەون، هەموو دڵخۆشن، تەنها سێ قوربانییەکە لەناخەوە کڵپەی بورکانی دەدەن، کچی سێی پاکیزەیی چیرۆکی ئەو قوربانییەی بیستبوو، داپیرەی بۆی گێڕابوەوە، بەو بیرەوە وەک بورکان لەناخەوە تەقیەوە:
ئای لەو تۆفانەی بەربۆتە گەردون
مەمەک لەدەمی ساوا پچڕاوە
بانگەشەیەک دێت هاوارە بۆ بوون
زەمەن بەناوکی کورپە وەستاوە
کچی یەکی پاکیزەیی: نەنکم دەیگوت: قوربانی بۆ خواوەند لەزۆر لەئاینەکاندا هەیە.
کوڕی دووی قوربانی: باوکم کچەکانی نیلی دەگێڕایەوە، ساڵانە جوانترین نەوبوکیان فڕێ دراوەتە ناو دەریای نیلەوە.
کچی سێی پاکیزەیی: بەڵێ هەتا سەردەمی عومەری کوڕی خەتاب نامە دەنێرێت و ئەو تاوانە ئەفسانەییەیان پێ ڕادەگرێت.
رۆحی کوڕی قوربانی: ئێمە هەڵبژاردە شۆخەکانین.
رۆحی کچی یەکی پاکیزەیی: بزانن کەسمان زەردەخەنە دەزانین، من بیرم چۆتەوە.
رۆحی کچی سێی پاکیزەیی: مەبەستت چیە؟
رۆحی کوڕی دووی قوربانی: من ئەو وشەیەم نەبیستووە.
دیمەنی پێنجەم
(ژوری پەرستگایە، زۆپایەک دەگرێت، پیاوە ئاینییەکان نوێژ دەکەن، دوایی ڕاهیبەکە پیرۆزی ئاینی ئینکا باس دەکات، هەرسێ قوربانیەکە بەبەرگی ڕازاوەوە دانیشتون، چەند ژنێک ئارایشتیان بۆ دەکەن، قژیان بۆ شانە دەکەن دەیانڕازێننەوە، پیاوە ئاینییەکان لە نوێژەکانیان بونەوە، هاتنە لای سێ قوربانییەکە، ڕاهیبەکە کەوتە پاڕانەوەو نزای قوربانی بۆ کردن).
(کچی یەکی پاکیزەیی گەڵایەکی کوکە دەجوێت و مەست بووە، بەموچڕکەیەکەوە زمان دەکاتەوە)
کچی یەکی پاکیزەیی: دەبینە قوربانی خواوەند، ئای لەم سزای مەرگە، دەبێت ڕۆحمان بۆ کوێ بفڕێت؟ لەچی کیشوەرێکا بنیشێتەوە.
کچی سێی پاکیزەیی: هەست دەکەم زمان و هۆشم لەدەست داوە.(پەرداخێک شەرابی کوکەی دەدەنی دەیخواتەوە) نا نا پێدەچێت بەرەو نەمری هەتایی بچم.
کوڕی دووی قوربانی پەرداخە شەرابەکە دەخواتەوە: ئای لەم بێ هۆشییە؟! لەم زیندەخەوە؟ من قسەم بیر چۆتەوە، ناوو نیشانم نازانم. سەرمەست کراوم بەعیشقی خواوەندەوە.
هەر سێ قوربانییەکە پێکەوە:
سەرمەست کراوین؟!!
(دیمەنی شەشەم)
بەرەو شاخێکی سەخت ئەندێز، لەو ناوچەیەی هەمیشە بومەلەرزە لێی دەدات بەفر بەگەردەلولەوە دەبارێت، ئەسپ و عەرەبانە و گالیسکە بەدوای یەکا بەسەر بەفرەوە ڕێ دەکەن، سێ قوربانی بۆ خواوەند لەگالیسکەیەکدان، بۆمەرگ دەبرێن، لەروخساری یەکتری دەڕوانن:
مەرگ مەرگ مەرگ،
لەناخەوە وەک تێزابی ئاڵتون دەتوێنەوە، چەند ژنێکی ئاینی لەگەڵیانن، دڵخۆشیان دەدەنەوە:
ژنە ئاینییەکان: ئێوە نامرن سێ قوربانییە جوانەکانی ئەرجەنتین، ئێوە نەمر دەکرێن، گەورەترین شەرەف لەم نیشتمانە بەئێوە دراوە. خۆزگەمان بە ئێوە. ئاینی ئینکا پیرۆز دەکەن، بەختەوەری و شکۆ بۆ خواوەند دەگێڕنەوە.
راهیب و چەند یاوەرێکی پیاوو ژنێکی ئاینی سێ پەرداخ شەرابی کۆکەیان بۆ تێدەکەن:
سێ قوربانییەکە لە ناخەوە دەتوانەوە، فرمێسکی خوێناویان دێتە خوارەوە.
دیمەنی حەوتەم
شاخی ئەندیز، ژووری پەرستگا، ئاهەنگی قوربانی دەستی پێکرد، سێ قوربانییەکە گەڵای کوکەیان دەجوی، ژنان بەدەمیانەوە دەکردن، سات بەسات گێژ دەبوون، ڕاهیبەکە هاتە لایان یەک یەک دەستی گرتن و نیەتی قوربانی پێ خوێندن، نزای لای خواوەند ئینتی کرد، هەتا قوربانییەکان وەربگرێت، سێ پەرداخ شەرابیان ئامادە کرد بەشی مەرگ کحولیان تێکرد، کچێکی جوان خسننییە سەر سینیەک لەزیوو ئاڵتون دروست کرابوو، خستییە بەر دەمیان. قەشەو پیاوە ئاینییەکان پێکی خۆیان بەدەستەوە گرت:
ئەم شەرابە لە ڕۆنی گەنمە شامی دروست کراوە، شەرابی نەمرییە، دەبنە قوربانی خواوەند ئینتی و هەمیشە زیندوو دەبن و قەت نامرن.
سێ پەرداخە شەرابەکە لەبەردەمی سێ قوربانییەکەدا دانران.
کچی یەکی پاکیزەیی:
پزوی ئاسمانم بە ڕوانین کێڵا
تا تەورات بەبەفر بَیتە خوارەوە
موسایش ئەم شاخە بکات بەنیلا
دەزولەی مەرگی بوون بکاتەوە
کوری دووی قوربانی:
کوا مەسیح ئێستا ڕێی لێ هەڵە بێ و
ڕوانین لەعومری ڕابردوم بکات
وەکو ساوایی بانگەشەی پێ بێ و
جیهان لەمەرگم تارو مار بکات
کچی سێی پاکیزەیی
چی بکەم لەمەرگێک شوناسی بوونە
بوینە قوربانی بوونی ئەفسانە
هەمو فرمێسکێک تەبەقە خوێنە
مێژووی گەردونی کرد بە جۆلانە
بێدەنگی
ڕاهیبی ئاینی: ئێوە هەتا هەتایە نەمر دەبن، دەبنە قوربانی خواوەندە ئینتی، شەرەفێکە بەئێوە دراوە، سێ قوربانی ئەرجەنتین. (کەوتە نزا کردن)
شەرابەکەتان بخۆنەوە قوربانیانی خواوەند.
قوربانییەکان دەترسان پەرداخەکان لەسەر لێویان بوو، لەرزی مەرگ گرتبونییەوە، پیاوان و خانمان هەموو کۆرسێکیان پێکهێنا:
بخۆن شەرابی جەنگی ئەهریمەن
خواوەند شەیتانی بونی سڕییەوە
حەوت تکە خوێنی حەوت ساڵە زەمەن
میًژووی ئاینی ئینکای نوسییەوە
دیمەنی هەشتەم
کۆرس:
درود بۆ خواوەند، درود بۆ خوای عالەم، خواوەندە ئینتی کوڕی خواوەندە فیرا کۆشتا خواوەندی شارستانی، (دەستیان بەرزکردەوە)خواوەندەکان قوربانیەکانمان لێوەربگرن سێ هەڵبژاردەی وڵاتی ئەرجەنتینن.
پەلی کچی یەکی پاکیزەییان بەرز کردەوە:
کچێکی چوار ساڵان شۆخی ئەرجەنتین دەبێتە قوربانی بۆ خواوەندە ئینتی،
یەرداخەکەیان نابەلێوییەوە، تاڵ بوو، ترسا، پێیان هەڵقوڕاند.
دەستی کوری دووی قوربانیان بەرز کردەوە:
مێرد منداڵێکی جوان شەش ساڵان، قوربانی بۆ خواوەندە ئینتی.
گریان لەناخیدا وەک تێزاب دەتوایەوە، بەفرمێسکی چاوی دەبارییە بەر پێی، پەرداخەکەیان نا بەلێوییەوەو هەڵی قوڕاند.
دەستی کچی سێی پاکیزەییان بەرزکردەوە:
کۆرس: پاکیزەیەکی سیانزە ساڵان.
کچی سێی پاکیزەیی گریانی تەقییەوە، وەک تریشقەیەک دڵی هەمویانی گرت، کچی یەکی پاکیزەیی و کوڕی دووی قوربانیش بەدەم گێژ بون و بای سەرە مەرگەوە لە گریان و سڕینەوەی هۆشیاندا کوژانەوە.
کچی سێی پاکیزەیی:
جەستەم بانگەشەی مەرگی گەردونە
بون و نەبونیش شارای نهینی
ڕوانینم مۆمیای کۆتایی بونە
عومریش زەمەنی مەرگ نشینی
کۆرس: هەمویان پێکەوە: خوداوەندی مەزن ئەم سێ هەڵبژاردەیە قوربانین بۆ تۆ ڕۆحیان نەمر بکە، خوداوەندی مەزن.
سێ قوربانییەکە کەوتنە سەر شەرای مەرگ، سیمایان شێوا، ڕەنگیان گۆڕا، چاویان ئاوەژۆ دەبوو، کەوتبونە سەر سەرەمەرگی ڕۆحەوە،
کۆرس: نەمری.. نەمری بۆ سێ قوربانییەکەی ئەرجەنتین.
دیمەنی هەشتەم
بەو دروشمەوە قوربانییەکان لە پەلەقاژەکەوتن و گیانیان دا، پاشان مۆمیا کران و بەرگەکانیان کردنەوەبەر، هەموو کاڵاکانیان لە ئاوریشم و ئەو قوماشە گران بەهایانە بوو، بۆ زەمەنێکی درێژ دەمانەوە. خرانە سیلیندەرێکی لولەیی ئەکلیرک، سێ چینی پارچە شوشە جیای دەکردنەوە لە یەکتری. مەترو نیوێک لە ژێر زەویەوە نزیک لە بورکانی لۆلایاکۆ وەک قوربانی بۆ خواوەندە ئینتی نێردران.
کۆرسی ڕۆحی سێ قوربانییەکە:
شەختەی ئەندێزە دۆزەخی خواوەند
گڕی قوربانی ئاسک بۆ هەڵۆ
پروشەی ڕۆحی تۆفانی ڕێ بەند
گەردوونی ڕەنگ کرد لەگڕو بۆسۆ
سێ ڕۆح تێکەڵاوی نێرڤانا بوون، جیادەبونەوەو تێکەڵاو دەبوونەوە، زەمەن توابوەوە، لەنازەمەندا زەمەنێکی خۆکرد دروست ببوو، فەزایش تێکەڵاوی بێ ڕەنگی ببوو.
رۆحی کوڕی دووەمی قوربانی: هەلیکۆپتەر و فڕۆکە دەخولێنەوە دەنیشنەوە، وڕەی ئۆتۆمۆبیل دێت.
کوڕی دووەمی قوربانی: ئەم گالیسکەیە ماندوی کردوم، (گەڵای کوکەکە دەجوێت).
رۆحی کچی سێی پاکیزەیی: من ناوێرم سواری هەلیکۆپتەر ببم.
کچی سیێەمی پاکیزەیی: نامەوێت بمرم(لەدڵی خۆیەوە) خۆشەویستەکەم پەیمانم بەتۆدا ئەی سەرکردەی بوێری ئەرجەنتین، دایاگۆ ویستم تۆ ببیتە سەرداری جیهان، تازە مەرگ ڕێی لێگرتم.
رۆحی کچی یەکی پاکیزەیی: زمانم سڕایەوە
کچی یەکی پاکیزەیی: هەست ناکەم هەرگیز زمانم بوبێت؟!
فڕۆکەیەکی هەلیکۆپتەری سەمتی نیشتەوە، چەند فڕۆکەیەک بەئاسمانەوە دەنگیان تەقاندەوە، گڕکانەکە تەقییەوە، فەزا بێدەنگی گرت، لیژنەی پشکنینی شوێنەوار لاڵ ببون، لە گڕی بورکانەکەوە دەنگێک هات، موروی ئاوداری ئەفسانەکانی بوون کەوتنە زەنگۆڵەی کۆتایی،
هەموو دەنگ و ڕەنگ و ڕوانینێک تێکەڵاو دەبوون، مێشک بە زەنگی نەبینەوە لەبیرکردنەوە دەپچڕان، دەپچڕان، وەک لەرزی گەردوونی بەفۆتۆناتەوە تێکەڵاو دەبون و ڕەنگی تەقینەوەی گەردونیان دەکێشا.
. 12/9/2021 #سلێمانی# 2
لەژمارە 8478 لە 7/10/2021ی پاشکۆی ئەدەب و هونەری ڕۆژنامەی کوردستانی نوێ دا بڵاوبۆتەوە 8478