Celal Talabani (Kürtçe: جەلال تاڵەبانی Celal Tallebanî, Arapça: جلال طالباني Jalāl Ṭālabānī) (d. 12 Kasım 1933, Süleymaniye - ö. 3 Ekim 2017, Berlin), Iraklı Kürt siyasetçi ve 2005-2014 yılları arası Irak cumhurbaşkanı olarak görev aldı.
Bağdat Üniversitesi Hukuk Bölümü mezunu olan Celal Talabani, Kuzey Irak'taki Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin (KYB) lideri. Parti, genel olarak desteğini şehirli nüfustan ve Kürt toplumundaki radikallerden alıyor. Rakip Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) ise, kuzey ve batı bölgelerde etkili.[1]
Siyasi kariyeri
Talabani hem siyasetçi, hem de gerilla lideriydi.[kaynak belirtilmeli] 1933 yılında doğan Celal Talabani, siyasi kariyerine KDP'ye bağlı Kürdistan Öğrenci Birliğinin kurucu üyesi ve lideri olarak 1950'li yılların başında başladı. KDP'nin üst düzey üyelerinden biri hâline geldi. 1961 yılında, Abdülkerim Kasım hükûmetine karşı Kürt ayaklanmasına katıldı. Kasım'ı iktidardan uzaklaştıran darbenin ardından, 1963 yılında Cumhurbaşkanı Abdüsselam Arif'in hükûmetiyle yürütülen görüşmelerde Kürt delegasyonunun liderliğini yaptı.
1975 yılında KDP lideri Mustafa Barzani'yle aralarında derin görüş ayrılıkları oluşmaya başladı ve KDP'den ayrılanların kurduğu ve gelecekte kayınpederi olacak olan İbrahim Ahmed'in önderliğindeki KDP Siyasi Bürosu'na katıldı. Grup, 1966 yılında merkezî hükûmetle bir ittifak kurdu ve KDP karşıtı askerî kampanyada yer aldı. 1970 yılının Mart ayında KDP ve hükûmet arasında bir barış anlaşması imzalandığında, grubun siyasi hayatına son verildi.
KYB-KDP mücadelesi
Talabani ve Barzani uzun yıllar birbirleriyle mücadele etti. Bunun üzerine Celal Talabani ve kendisini destekleyenler, 1975 yılında Kürdistan Yurtseverler Birliği'ni kurdu. Talabani, KYB'nin sosyalist bir parti olacağını ve KDP'nin aşiret çizgisinden uzak duracağını söyledi. Bir yıl sonra, merkezî hükûmete karşı silahlı kampanya başlattı. 1988 yılında Irak hükûmeti Kürtlere karşı kimyasal silahlar kullandığında (Halepçe Katliamı), KYB ağır bir darbe aldı. Türkiye bu dönemde Barzani'yi desteklemiştir, İran ise Talabani'nin tarafını tutup güç dengesi sağlamaya çalışmıştır. Bu yüzden Talabani de, Irak'ı terk edince İran'a sığınmak zorunda kalmıştır. Talabani-Barzani ya da diğer bir deyişle KYB-KDP mücadelesi, Kuzey Irak'taki Kürt siyasi hayatının yaklaşık son 30 yılına damgasını vurmuştur. Turgut Özal döneminde Türk pasaportu taşımıştır.
Talabani Bağdat'ta Condoleezza Rice, Donald Rumsfeld ve Zalmay Khalilzad ile, Nisan 2006
Körfez Savaşı sonrası
Saddam Hüseyin'in devrilmesi, Talabani'nin siyasi kariyerinde yeni bir dönem açtı. Talabani'nin siyasi hayatı, 1991 Körfez Savaşı'ndan ve kuzeydeki Kürtlerin Irak hükûmetine karşı ayaklanmasından sonra yeni bir döneme girdi. Batı ittifakının uçuşa kapalı bölge ilan etmesi KDP ile kısa süren bir balayı döneminin başlamasına yol açtı. Kuzey Irak'ta seçimler yapıldı ve 1992 yılında KYB-KDP ortak yönetimi kuruldu. İki parti arasındaki gerilim, 1994 yılında silahlı çatışmalara ve iç savaşa neden oldu. ABD ve kısmen İngiltere'nin çabalarıyla, iki parti heyetleri arasında yapılan çok sayıda toplantının ardından, Talabani ve KDP lideri Mesut Barzani 1998 yılında Washington'da bir barış anlaşması imzaladı.
Talabani, verdiği demeçlerde, 1993 yılında Süleyman Demirel-Erdal İnönü koalisyon hükûmeti kurulduktan sonra Turgut Özal'ın ölümüne kadar, Türkiye ile PKK arasında gizli arabuluculuk yaptığını da iddia etmiştir.
Anlaşma, 4 Ekim 2002'de iki partiden milletvekillerinin katılımıyla bölgesel parlamentonun toplanması sonucu bir kez daha pekişti. Parlamentonun bu oturumunda, Talabani Kürtler arasındaki çatışmaların yasaklanmasını öngören bir yasanın çıkarılmasını önerdi. ABD önderliğindeki güçlerin Irak'ı işgale başladığı 2003 yılının Mart ayı öncesinde iki parti, aralarındaki anlaşmazlıkları bir yana iterek Talabani-Barzani liderliğini oluşturdu. Her iki lider de daha sonra Irak Yönetim Konseyine atandı. Hem Talabani hem de Barzani, birleşik bir Irak içinde sadece özerklik talep edeceklerini belirtti. Irak savaşı her ikisine de kazanç sağladı.
Celal Talabani, ABD Başkanı Barack Obama'nın ziyareti sırasında Irak, 7 Nisan 2009.
Kişisel hayatı
Hero İbrahim Ahmed ile evli olan Celal Talabani'nin Pavel ve Kubat adında iki çocuğu bulunmaktadır.[2] Talabani'nin küçük oğlu Kubad, Kürdistan Bölgesel Hükümeti Başbakan yardımcısıdır.
Sağlığı ve ölümü
Celal Talabani 17 Aralık 2012 tarihinde başkent Bağdat'ta beyin kanaması geçirerek yoğun bakıma alındı. Bir gün sonra tedavi için ambulans uçakla Almanya'nın başkenti Berlin'e götürüldü. 18 ay süren tedavi sürecinin ardından 20 Temmuz 2014'te Süleymaniye'ye geri döndü. Talabani son olarak 12 Eylül 2017'de sağlık kontrolü için Berlin'e gitti.
3 Ekim 2017'de tedavi gördüğü Berlin'deki hastanede 83 yaşında öldü. Ölümü üzerine Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nde yedi gün, Irak genelinde ise üç gün ulusal yas ilan edildi. 6 Ekim 2017'de düzenlenen devlet cenaze töreninin ardından evinin yakınlarındaki Dabeşan Mezarlığında defnedildi.