Kultur yek ji form rengê jiyanê ye û tevgerek civakî ye ku di civakên mirovî de bingeha wê heye.
Kultur di antropolojiyê de têgehek bingehîn e û qada fenomenê ya ku bi têgihiştina civakî ve girêda ye,
Ev di civakên mirovî de xwe di serdema îro de veguheztiye qunaxek din,
Hin aliyên şêwe û şêwazên mirovî, pêkanînên civakî yên mîna çand, formên derbirînê yên wekî huner, muzîk, dîlan, û teknîkên wekî karanîna amûreyan, çêkirina xwarin, stargeh, û kinc, ew bi xwe zaningeh û fakulteyên çandî ne,
Ev di hemî civakên pêşketî de têne dîtin. Têgîna çanda materyal vegotinên fîzîkî yên çandê ne , yên wekî teknolojî, mîmarî û bê guman hunerê jî digire nav xwe,
di heman demê de aliyên ne maddî yên çand ên wekî prensîbên rêxistina civakî (di nav de jî kiryarên rêxistina siyasî û saziyên civakî), mîtolojî, felsefe, wêje (hem bi nivîskî û hem bi devkî) wek ku hin aliyên wê vedgerin dîroka Kurdan a zargotinê.
Zanist ji mîrateya çandî ye .ev ji nava rengê civakê pêk tê.
Di zanistên zanistî de, hesta çandê wekî taybetmendiyek takekes ew asta ku ew çandine asta pêşketinê ye di huner, zanist, û perwerdehiya etîk de çêdike.
Asta pêşketina çandî carinan wekî şaristaniyên ji civakên kêm tevlihev tê dîtin.
Di heman demê de li ser çandê jî nêrînên cuda di navbeyna çîna di navbera çanda bilind a elîta civakî û çanda nizm de peyda dibe,
çanda populer an çanda gelêrî ya çînên jêrîn de, bi karakterê gihîştina qada kapîtalîzma çandî heye.
Di zimanê hevpar de, çand bi gelemperî tête kirin ku bi taybetî nîşanên sembolîk ên ku ji hêla komên etnîkî ve têne bikar anîn da ku bi eşkere xwe ji hevûdu wekî cil û berg û hin tiştên veqetin.
Di civakên girseyî de şêwazên girseyî û hilberîna agahdar a çanda gelên pêşketî ku di sedsala bîst-an de derketiye holê û ji bo piraniya civak û gelan bûye serdemek zêrîn.
Hin dibistanên felsefê, wek Marksizim di teoriya rexneyî de îdîa dikin ku çanda bi gelemperî ji hêla elîtan ve wekî amûrek ji bo elîtan tê bikar anîn,
da ku meriv bi çînên xwer û manipul bike û hişmendiya derewîn biafirîne, û ev perspektîf di lêkolînên çandî de hevpar in.
Di zanistên civakî yên berbiçav de, perspektîfa teorîk a materyalîzma çandî digire ku çanda sembolîk a mirovî ji mercên madî yên jiyana mirov derdikeve,
li ku derê mirov şertên ji bo zindîbûna laşî diafirîne, û ku bingeha çandê di pêşveçûna tevgerên biyolojîk de tê dîtin û wê were dîtin.
Gava ku wekî navê civakê tête bikar anîn, “çand” komek adet, kevneşop û nirxên civakê bi xwe ye, wek grûbek etnîkî an netewe. ew zanebûna ku bi demê re hatî bidestxistin ,
Di vê wateyê de, pirrengîparêzî di nav çandên cûda yên ku li heman jîngehê de dijîn, bihevrejiyana aşitîxwaz û rûmetek hevbeş nirx dike em dikarin rewşa Rojavayê Kurdidtanê mînak bigrin ku di qunaxekê re derbas dibe ku hemî alî û pêkhatên deverê dikarin ji van pernsîpan sûdekê werbigrin bi vê yekê re pirr pêwiste ku civakek hevbeş û bi hêz ava bibe.
Ev çand jî ji bo danasîna hin pirensîpa zanist di navbeyek komên civakan de wê nikaribe tucaran dijberî jî bike,
Di çarçoweya antropolojiya çandî de, bîrdozî û pozîsyona analîtîk a relativîzma çandî îdîa dikin ku çand nikare bi hêsanî bê fêr kirin an nirxandin ji ber ku nirxandinek bi domdarî di nav pergalek nirxdar de ew bi xwe di nav çandek taybet de ye..
Civaka Kurd li Rojavayê Kurdistan bibtqybet(Reweşenbîr)bi ezmûnên xwe dikarin pir sûdê ji civakên pêşevtî de werbigrin û li ser bingeha antropolojiya vê serdemê dikirin xwe bi pêş ve bibin.[1]