د. نەسرەدین ئیبراهیم گۆلى*
هەکەر پراگماتیزم د زانستێن فەلسەفە و پاشی سایکۆلۆژیایێ دا ڕامانا ڕەسەناتیا کاری و ڕەفتارەکێ هەبیتن، د زمانێ سیاسەتێ دا پترتر زاراڤە و ئایدیۆمەک ل دۆر کەتواریبوون و هەلپەرەستیێ دزڤڕیتن. ئاشکرایە وەک بنیات ئەڤ ڕێبازە ل وەڵاتێ ئەمریکایێ سەرێ هەلدای و بەرهەمێ هزری و مێنتالیتەیا چەندین نڤش و سەدان هزار کۆچبەرێن ڤی وەلاتیە کە پشتی ماندیبوونەکا مەزن و ژ کار و بزاڤ و خۆها ناڤ چاڤێن خەلکێ وێ و ب دەست و باسک و مێشکێ خۆ شیایین ب سەر ڤی کیشوەرێ نوی دا زال ببن و بۆ ژیارا خۆ و دگەل سروشتێ وێ بکەڤنە ململانێ و دەستەویەخە ببن تاکۆ پاریەکێ نانی بدەسخۆڤە بینن. بۆرینا نێزیکی پتر ژ دوو سەد سێسەد سالان دەلیڤەیەک ڕەخساند دا ژناڤ مێشک و هزرا تاکێ ئەمریکی بنیاتێ فەلسەفەیا پراگماتیزمێ پەیدا ببیتن. ئەوان ئەڤ ڕێبازە د هەمی بوارێن ژیانێ و نەخاسمە ژی سیاسەتێدا جێبەجێ کرن. ئەڤرۆکە ئەڤ کیشوەرێ نوی ب خێرا وێ یا بوویە ئێک ژ جەمسەرێن بهێزێن ئابووری و لەشگەری و زانستی ل جیهانێ، چونکی ب باوەرا سیاسەتوانێ پراگماتیک پێدڤیە لدویڤ ڕۆژێ و گاڤێ دا پێنگاڤێن سیاسی بهێنە هاڤێتن و ئەڤ چەندە سەر بیروباوەرێن مرۆڤیدایە. ئانکۆ دبیتن بۆ گەهشتن ب مژار و مەبەستێن سیاسی مرۆڤ هندەک یێ نەرم و ڤەکری بیتن و تشتی ب هشکی وەرنەگریتن و بزەحمەت نەئێخیتن دا بشێتن د کارێ خۆ دا یێ سەرکەفتی بیتن.
ئەم هەتا نۆکە ژی گازندەیا ژ سەرکردەیێن مەزنێن کوردێن بەرێ دکەین کە بۆ چی د سیاسەتا خۆ دا پراگماتی نەبووینە و نەشیایە بۆ بەرژەوەندییا نەتەوەیێ خۆ هندەک نەرماتیێ بکەن و بۆ هندێ وێ بگەهیننە کەنارێن ئارامیێ و بەختەوەریێ هندەک لایەنێ نەتەوەیی و بەرژەوندیێن دگاڤێدا ژی ب هەند وەربگرن؟
ئەڤرۆکە و ئەزموونا دیرۆکییا نەتەوەییا کوردی ئەم یێن گەهاندینە ئاستەکێ مێنتالی کە ئەم ژی وەک گەلەک نەتەوەیێن دیتر پراگماتی بین و بۆ مەبەستێ گەهشتن ب ئارمانجێن نەتەوەیی و پاراستنا خۆ، و دگەل هندێ کە گەلەک بهایێن جڤاکی و مرۆڤایەتی و کەلتووری بپارێزین، تا ڕادەیەکێ ژی هەلپەرەست و بەرژەوەندیخواز و پراگماتیک بین. ئەم د ڤێ چەندێ دا دێ گەلەک ژ خەلکەکێ، کە بناڤێ ئایین و مەزهەب و ناڤ و نیشانێن بریقەدار و بۆ گەهشتن ب دەستهەڵاتێ ژ دڕندەترین تاوانێن دژی مرۆڤایەتیێ ژی خۆ نادەنە پاش، باشتر و مرۆڤدۆستتر بین و ئەزموونا دوور و درێژا دیرۆکا کوردستانێ ئەڤ چەندە یا تێدا، تنێ دمینیتن کە سیاسەتا مە بڤی ڕەنگێ نۆکە یێ دیپلۆماتیک ، تا ڕادەیەکێ پترتر ئاراستەیەکا پراگماتیکی بخۆڤە بگریتن. بگۆتنەک دیتر ئەم ژی فێر ببین مفای ژ گەلەک دەلیڤە و مژارا و ئالاڤا وەربگرین و هەلپەرستیێ بکەینە هێڤێنێ سیاسەتا خۆ بۆ گەهشتن ب ئارمانجێن مەزن و بەرژوەندیێن تایبەت و نەخاسمە ئەم یێ کاری دکەین و تاکێ کوردی سایکۆلۆژیەن ئامادەی ئاییندەیەکا گەش و پرشنگدار و مەزن دکەین تاکۆ دەمێ گەهشتن ب گاڤا ڕێفراندۆم و هەمەپرسیێ بۆ بڕیاردان لسەر مافێ چارەنڤیسا خۆ وەک ئێک ژ ڕێک و شێوازێن دیمۆکراسیانە و سەردەمیانە و یاسایی بۆ بوون ب دەولەتەکا سەربخۆ وەکی هەر دەولەتەک دیتر کە ب قۆناغێن دیرۆکی پێگەهشتی،و بشێین ب هەمی هۆشیاری و باوەر و ڤیانێ ڤە، بڕیارەکا دروست بدەین لسەر ڤێ چەندێ. هەکەر دۆهی ئەم د بەرسنگێ بەعسیان دا نەشکەستین و مە خۆ گەهاندە ڕۆژەکا وەکی ئەڤرۆکە، ئەڤرۆکە ژی ئەم پێدڤی ب هندێ نە بۆ دەربازبوون ژ ڤان قەیرانێن دەستکرد و ئالۆزی و تەنگاڤییا دگەل چەند لایەنێن وەکی ململانێ دگەل نەحەزان ل هکومەتا بەغدا و نەیارێن دەرەکی و نافخۆیی و دەولەتا تیرۆریستییا ئیسلامیا داعشێ، بنەمایێن فەلسەفەیا پراگماتیکی بکەینە هێڤێنێ ڕێکا ڕزگارییا خۆ. ئەڤ چەندە دخوازیتن سەرکرداتیا کوردستانێ وەک بنەمایەکێ پراگماتی مفای ژ هەر هەل و دەلیڤەیەکێ وەربگریتن و خۆ ب هندەک سنوورێن بەرتەنگکەرێن دیرۆکی و جڤاکی و کەلتووری و سایکۆلۆژی ڤە گرێنەدەتن و وان سنووران ببڕیتن.
*بسپۆرێ پێداگۆگی و سایکۆلۆژیایێ/ زانینگەها زاخۆ.[1]