ناونیشانی بابەت: هیچ ڕێگەیەکی کوورت بۆ درووستبوونی کوردستانی سەربەخۆ لە ئێراق نییە
ئامادەکردن: #مایکڵ ڕۆبن#
زۆرێک لە کوردەکانی ئێراق بە شێوەیەکی پۆزەتیڤانە کاردانەوەیان هەبو بەرانبەر کۆبوونەوەی سەرۆکی هەرێمی کوردستان #نێچیرڤان بارزانی# لەگەڵ سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دۆناڵد ترەمپ لە کۆڕبەندی ئابووریی داڤۆس، بەتایبەتی بەوپێیەی ئاڵای کوردستانی ئێراق لەتەک ئاڵای ئەمریکا لە شوێنی کۆبوونەوە دانرابو. زۆرێک لە کوردەکان پێیانوایە کە ئەم کۆبوونەوەیە شانبەشانی چەندان ڕووداوی دیکە کە لەئێستادا بوونیان هەیە، نموونەش وەک -سەردانی یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریکا داڤید شینکەر بۆ #هەولێر#_ توڕەبوونی دەسەڵاتدارانی بەغدا لەو ڕووداوانەی لەو دوایییانەدا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ڕویانداوە، ناسەقامگیریی سیاسیی لە بەغدا، هاوکات تەواونەبوونی ڕێژەی یاسایی ئەندامانی پارلەمانی ئێراق بۆ دەنگدان لەسەر یاسای دەرکردنی هێزەکانی ئەمریکا- هەموو ئەمانە پێشنیازی ئەوە دەخەنە پێش کە واشنتۆن پیاچونەوە بە ڕوانینەکانی بکات لەبەرانبەر ڕۆڵی هەرێمی کوردستان لە ئێراقدا و بیریش لە داهاتوی کوردستان بکەنەوە ئەگەر ببێتە وڵاتێکی سەربەخۆ.
لە ڕاستیدا، زۆرێک لە کوردەکانی ئێراق بێهیوابوون لە ئەمریکا بەوەی لە ڕیفراندۆمی سێپتێمبەری 2017 پشتگیریی کوردیان نەکرد. زۆرێک لە کوردەکان هێشتا دەیانەوێ لەوە تێبگەن لەوەی بۆچی ئەمریکا پشتگیریی لە دوژمنەکانی دەکات بە نموونە ئێران، هاوکات بۆچی لە پشت سوپای ئێراقیی و هێزە میلیشیایە شیعییەکان وەستا کە ناوچەیەکی یەکجار فراوانیان داگیرکرد کە پێشتر لەژێر کۆنترۆڵی هەرێمی کوردستاندا بو.
ڕاستییەکە زۆر لەوە ئاڵۆزترە لەوەی کە (باس نیوز و کوردستان 24) ەکەی مەسڕوڕ بارزانی باسیان لێوە کردووە. بۆ هەریەک لە واشنتۆن و بەغدا، ئەو بابەتە کەمتر پەیوەندیی بە ڕیفراندۆمەوە هەیە، بەڵکوو زیاتر پەیوەستە بە کاریگەریی ئەو ناوچانەی کێشەیان لەسەرە. ئەگەر ڕیفراندۆم تەنیا پەیوەستکرابوایە بە پارێزگاکانی هەولێر، #دهۆک# و سلێیمانیی، ئەوا لە ئەمڕۆدا ڕەنگە کورد خاوەن دەوڵەتی سەربەخۆیی بوایە. پێش ئەنجامدانی ڕیفراندۆم، دەستەڵاتە سیاسییەکانی ئەمریکا- نموونەش وەک کۆشکی سپیی، وەزارەتی دەرەوە، پێنتاگۆن، هەروەها دەزگاکانی هەواڵگری- ئاگاداری حکومەتی هەرێمی کوردستانیان کردەوە لەوەی ڕیفراندۆم ئەنجامنەدات و لەم بارەیەوە هەنگاو نەنێ. هەرچۆنێک بێ، بنەماڵەی بارزانی، تەنیا گوێیان لەو کەسانە گرت کە هەمان ڕەئی ئەوانیان هەبو و سووربوون لەسەر ئەنجامدانی ڕیفراندۆم- نموونەش گوێیان لە کەسانی وەک زەلمانی خەلیلزاد و پیتەر گالبرێس گرت-. بارزانییەکان دۆستایەتییان لەگەڵ ویستێک کە خۆیان دەویست لە گوێیان لێبێت تێکەڵ کرد.
لە پشت پەردەی ڕووداوەکان، نێردەی تایبەتیی ئەمریکا برێت مەکگۆرگ پشتگیریی ڕیفراندۆمی دەکرد بەڵام بەو مەرجەی گەر دو ساڵ دوابخرابوایە، بەڵام مەسڕوڕ و #مەسعود بارزانی#ی باوکی، وەک ئامادەکارانی کاتی ئەنجامدانی ڕیفراندۆم، لەسەر بڕیاری خۆیان سووربوون و نەدەکرا باسی گۆڕانکارییان لەگەڵدا بکرێ. بابەتەکە پەیوەست نەبو بەوەی مەکگۆرگ دژی کورد و لایەنگری شیعەکان بو. لە مێژوودا، پشتگوێخستنی نەیارەکان بەتایبەتی ئەوانەی دژی کورد بوونە، خزمەتی چاکی بە کوردەکان نەکردووە. بەڵکو، کێشەکە ئەوەبو کە دداننان بەو سەربەخۆیییە پێدەچو کوردستان بەرەو مەترسییەکی گەورە ببات. هەروەک خۆم پێشتر لە پەڕتووکێکم ئاماژەم پێکردووە کە لەلایەن هەریەک لە ڤێرا ئیسکاریۆس کێللی و مایکل گونتەر پیاچونەوە و کۆکردنەوەی بۆ کراوە، لەوێدا دەڵێم دەکرا تورکیا پشتگیریی سەربەخۆیی کوردستان بکات، بەڵام دەبو کوردستانێک بێت هاوشێوەی ئەوەی کە دەوڵەتێکی تورکمان هەبێ لە باکووری قوبرس. ئەمە ئەوە دەگەیەنێت کە پێویست بو بارزانی سەودایەک لەگەڵ تورکیا بکات بە جۆرێک ئامادەبێت کوردستانی ئێراق بکاتە ناوچەیەکی داگیرکراو بۆ ئابووریی تورکیا. بەڵام کێشەی گەورەتر بریتیبو لە ئێران. ئێران دەترسا لەوەی ئەم سەربەخۆیییە ڕێژەیییەی کوردستان کاربکاتە سەر دەستەڵاتەکەی، بۆیە هێزەکانی سەربە سوپای شۆڕشی ئیسلامیی باشترین هەوڵی خۆیان دا بۆ لەناوبردنی ئەو هەوڵە و خەریکبو کوردستانی ئێراقیش داگیربکەن. پێشمەرگە، کە ئەم هەموو شکۆمەندیی و گەورەیییەی لەنێو کۆمەڵگەی کوردیدا هەیە، بەبێ یارمەتیی بەردەوامی سەربازیی ئەمریکا، نەیانتوانی زاڵبن بەسەر ئەو هێزەی ئێران. ئەمریکییەکان لەوانەیە هاوسۆز بوبن لەگەڵ کوردەکان، بەڵام هەولێر بەقوڵیی خوێندنەوەیەکی هەڵەی بۆ ئەمریکا کردبو گەر پێیانوابوبێ ئەوا هیچ ئامادەیییەک لەلایەن ئەمریکاوە نەبووە بۆ شەڕکردن لە دژی ئێران لەسەر بابەتی سەربەخۆیی کوردستان. (ئەگەر کۆماری ئیسلامی ئێران سەرەتا خۆی دوچاری تێکشکان بهاتبوایە، ئەوکاتە پێگەی ئەمریکا گۆڕانکاریی بەسەردادەهات و بە بەرژەوەندیی سەربەخۆیی کوردستان دەشکایەوە) . زۆرجار، پشتگیریکارانی کورد ئەولەویەت دەدەن بە سۆز و عاتیفە لە مەسەلەی سەربەخۆیی بەبێ ئەوەی گوێبدەن بەوەی بەربەستەکان چین و دەبێتەهۆی نیگەرانبوونی کام لە دیپلۆماتکارەکان.
بێگومان، ترسان لە هەوڵەکانی ئێران بۆ لەباربردنی سەربەخۆیی کوردستان یەکێک لەو کێشانەی کە ئەو کەسانەی داکۆکی لە سەربەخۆیی کوردستان دەکەن، هەیانە. کوردەکان دەیانەوێ بە شێوەیەک لە ئێراق جیاببەنەوە هاوشێوەی ئەوەی کە کۆماری چیک لە سلۆڤاکیا جیابویەوە. لەڕوی سیاسیی و ئابوورییەوە، ڕەوشەکە زیاتر لە سوودان و باشووری سوودان دەچێ. سامانی نەوت و تموحی سیاسیی تێکەڵ بە دابەشبوونی هۆزگەرایی و سیاسیی بووە کە لەنێو چینی فەرمانڕەوای باشووری سوودان هەیە و وایکردووە وڵاتەکە شکست بێنێت. کاتێک سنوورەکان بە ڕوی وڵاتێک دادەخرێن و وڵاتانی دراوسێی لەڕوی ئابوورییەوە بەزەییان بۆی نییە، ئەوکاتە کێشەکە زۆر لەوە گەورەترە نەوەک تەنیا پەیوەست بێ بە سامانی نەوتەوە.
دەستەڵاتدارانی کورد قسەیەکیان هەیە ئامادەن بە هەر کەسێکی بڵێن کە گوێیان بۆ بگرێت، ئەویش ئەوەیە کە ئەوان کێشەیان لەگەڵ سەرۆک وەزیران عادل عەبدولمەهدی نییە -ناوبراو چەند گرێبەستی نەگونجاوی لەگەڵ هەرێم کردووە و بەشە بودجەی هەرێمی کوردستان بۆ سیاسەتمەدارە کوردەکات دەنێرێت- بەڵکوو کێشەیان لەگەڵ سیستەمەکەی بەغدا هەیە. نێچیرڤان، مەسڕوڕ، بارزانی و هۆشیار زێباری خاڵیان داوای جیابوونەوە دەکەن لەنێوان هەولێر و بەغدا، بەرپرسانی هەولێر پەیوەندییەکی باشیان لەگەڵ هەرێمی سوننەکان هەیە، بەڵام بەرپرسانی هەولێر ڕونکردنەوەیان بەوەی گەر بەغدا ڕادەستی پیاوانی میلیشیا بکرێ و بە هانای داواکەی ئێرانەوە بچن، ئەوا چۆن کوردستانی ئێراق پارێزراو دەبێ، هاوکات ئەم ڕەوشە ڕێگە بە بەغدایش نادات دەستبەرداری بانگەشەکانی بێت کە لەسەر ناوچە کێشەلەسەرەکان دەیکات. ئەمە مانای ئەوە نییە کە هەولێر بۆ هەتاهەتایە هاوسەرگیرییەک لەگەڵ بەغدا بکات کە پێی دڵخۆش نییە، بەڵام بەدڵنایییەوە ئاساییشی هەرێمی کوردستان دەوەستێتە سەر ئەوەی کوردەکان وەک هێزێکی میانڕەو لە بەغدا مامەڵ بکەن لەبڕی ئەوەی ململانێی سیاسیی بەکاربێنن بەو مەبەستەی وا لە ئەمریکا بکەن کە هاوپەیمانیکردن لەگەڵ کوردەکان تاکە بژاردەی ڕاستەقینە بێت.
دواجار، کێشە ئابوورییەکانی نێوان هەردولا بابەتێکی دیکەیە. هەروەک کوردەکان خۆیان باش ئەمە دەزانن، زۆرێک لەو پارەی بۆ مووچەیان تەرخانکردووە، ئەوا لەلایەن بەغداوە دابیندەکرێ، کاتێکیش بەغدا ئەو پارەیە نەدات، زەحمەتی و کێشە درووستدەبێ. ئەمە ئەوە دەگەیەنێت کە نەوت بەتەنیا ناتوانێت داخوازیی هەرێمی کوردستان جێبەجێبکات و بەرگەی کێشەکان بگرێت. هەمان ڕەوش لەسەر پارێزگاکانی ئەنبار و سەڵاحەدین و نەینەوا جیبەجێدەبێت کە بۆ مووچەکانیان تەواو پشت بە بەغدا دەبەستن. جیابوونەوەی کورد و درووستبوونی حکومەتێکی هەرێمیی سوننی لەوانەیە شتێکی سەرنجڕاکێش بێ بۆ هەموو ئەوانەی ئەزموونیان هەیە لەوەی کە ئێراق پشت بە یەک پێکهاتەی سەرەکیی یان لۆبیکارەکانیان دەبەستێ، بەڵام هۆکارێک هەیە بەوەی بۆچی فۆرمولە سیحراوییەکان زۆر کەم کاری خۆیان دەکەن.
لێرەدا هەندێ خاڵی دیکە هەن: بەرپرسانی کورد دەتوانن ئاماژەبکەن بەوەی ڕەوشەکە لە بەغدا جێگیر نییە و بڵێن ئەم بارودۆخە جیابوونەوەی کوردستان خێراتر دەکات. بەڵام خەجت ناکەنە سەر ئەوەی کە هەمان شوێنەواری هەوڵەکان لە دژی گەندەڵی و نابەرپرسیاریەتی حکومەت دەکرێ هەمان ڕەوشی نالەبار بۆ کوردستان درووستبکات بەبێ زیادوکەم، ئەوکاتە ئەم ناسەقامگیرییە کوردستانیش دەگرێتەوە. بەڵام تا ئەوکاتەی هەولێر کێشە و دابەشبوونە سیاسییە نێوخۆیییەکانی چارەسەر نەکات- بۆ نموونە مەسڕوڕ بارزانی لەگەڵ لاهور تاڵەبانی، مەسڕوڕ بارزانی لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی، تا ئەو کاتەی کوردستان نەتوانێ وەڵامی ئەوە بداتەوە کە گەر سەربەخۆ بو چۆن وەڵامی مەترسییەکانی ئێران دەداتەوە، تا ئەوکاتەی لەڕوی ئابوورییەوە لەسەر پێی خۆی نەوەستێ، هاوکات ژیانکردن لەتەک ئێراق بەبێ ئەو ناوچانەی کێشەیان لەسەرە وادەکات ڕەوشەکە بەرەو ململانێی سەربازیی ببات- هەموو ئەمانە وادەکەن هەوڵەکان بۆ سەربەخۆبوونی کوردستان بێبەرهەم و نەزۆک بن، ئەگەر لەنێو کوردەکان خۆیشیان نەبێ، ئەوا لەنێو ئەو لایەنانەی کە دەیانەوێ قەناعەتیان بێت، هەر شکستدەهێنێت. هاوکات، دەستەوارەکان بۆ درووستکردنی بنکەی نوێیی ئەمریکا لە کوردستانی ئێراق واناکات گۆڕانکاری لە ڕەوشەکە درووستبکات.
ئێستا، کاتی ئەوەیە نێچیرڤان و مەسڕوڕ لەوە تێبگەن کە مام و باوکیان ئەنجامیدا: هیچ ڕێگەیەکی کوورت لەبەر دەستدا نییە بۆ درووستبوونی کوردستانی سەربەخۆ و بەدەستهێنانی ئامانجەکانی، بەڵکوو سەرەتا پێویستە نێوماڵی خۆیان ڕێکبخەنەوە. [1]