هۆرامان جە گېجاوەو تاریخینە
یری مسلی فرە تاکو کم مهمی جە سرە ڕاو تاریخو هۆرامانینە هنی کە ظاهرن کس ویش نمەدو توخنشا.
1- پیچی شرفخانی بدلیسی، به هیچ عنوانیه، نامیەش جه هۆرامانی و سلاطینی هۆرامانی نوردینە؟
2- ژیرلاو مری، ولی سلاطینی هۆرامانی بیینی یا جه دورەو سلاطینی؟
3- زوانی هۆرامی - گورانی جه چی تاریخیه، دگر دیسی ئامان ملشره که زوانی ادبی خلکه کەی، چنی زوانی محاورەییش توفیرش هن و کسانیه پیسه و ماموسایان صیدی، بیسارانی، ولی دیوانەی، میرزا اولقادری و... ڕعایتو مڎکر و مونث جه دلی ئاثاریشانه، ڕنگش ندانوهو به طبع تمامو گورانیەکاچ چی حوضەنه، سرو ای ادبېیاتیوه مرزیاینیره نەک جه وتو واچو خلکەکەی؟ ای ڕوته چی تاریخیەنه، دسش پنه کردن؟
سرو هر کامو ای مطلباوه یاگی قصەو باسی فرینه. پی پرسەو اولی:
شرفنامه، تاریخو اردلانیش تادوره و هلو خان و خان احمد خانیش ئاوردن، تا ئا دوره چنده کسی جه سلاطینو هۆرامانی، حکم ڕانیشا کردن وخان احمد خان، چنده وختی دوروقلاو هه ورامانیش دان وئاخرش به حیله قلاکیش گیرتینه و چا وخته ای شیعری واچیاینه:
نه بیک مامون نه تیمور لنگ
هیچ کس هه ورامان نگرتن به جنگ
غیر جه خان احمد بگلر خانان
ئادیش به حیله گرتن هه ورامان
شرفنامه حتی نامی قتل وعام قلاکی ومحاصره کەیچش نوردینە. یاگی پرسینه تاریخو ملاعبدالا قاضی ومیژو هۆرامانی دکتر هورامانی وباقی تاریخەکاو هۆرامانی سرو ای مسلی نلواینی وباسیەشا نکردن.
جه بابتو ژیرلاو مریوه هم تاریخ باسیەش نکردن که ئایا ولی سلاطینی بیی نی یا جه دوره و سلاطینی؟ ظاهرن نمتاو زمانەو سلاطینی بیی با چوون حاکم چازمانه تک ڕای بین وایجازەشا به کسی ندان اظهار نظر کرو
ودیارن وختو دسلاتو حاکما، حتا ژیرله باری منفیش بین واینه نیشانه مدو سلاطینی وهواداری ئادیشا، گالتەشا کردن به ژیرلا وبریه چا گالتاچه تاکو ایسه هر دلی خلکینه منینی واینه نیشانه مدو به سر هورداو سلاطینی، دسلاتو خلکی پووچیانوه وکەوتن ورو تانەو تشری .
جه بارو زوانیچوه، بریه کسی پا جوره ویری مکراوه که ای زوانه ادبېیاتی هزار سالەش هن چی ولاتوه لوان وجه زاگروس پرەش سانان
دیارن ادبیات جه زوانو قصه کرەکاشوه سرچمه مگیرو دی چنی ای ادبېیاته که به گوران موسومن ڕعایتو ڕازوان (دستور زبان) و ای خلکیشه نکردن.
اینانه وبریه مسلی تری وازو که سرشاه پی جویی کریو که تاریخو ای ولاتیه گنوه سرو مسیرو ویش .
حەمه شەریف عەلیڕەمائی.[1]