دیدار، نیوار محەمەد سەلیم:
عەیشا شەوکەت، سەرۆکا لژنا ڕاگەهاندنێ ل تۆڕا پاراستنا زارۆیان، بەحس ل کار و چالاکیێن تۆڕا وان دکەت و ددەتە زانین کو ئەڤ تۆڕە ب خوە بۆ دهۆکێ دەستکەفتەکە کو 18 سازیێن جودا ل پارێزگەها دهۆکێ تێدا ئەندامن و کار ل سەر پاراستنا مافێن زارۆیی دکەن. ناڤەشێریت ژی کو پشتی سەرکەفتنا تۆڕا وان و ئەنجامێن وێ یێن گەلەک باش، وەزارەتا کار و کاروبارێن جڤاکی تۆڕەکا هەڤڕەنگێ وێ ل پارێزگەهێن هەولێر و سلێمانیێ ژی داناینە. بەحس ل وێ چەندێ ژی دکەت کو د ماوێ شەرێ داعش دا بۆ ماوەکی ژی بەر هاتنا زۆرا ئاواران و مژوولبوونا ئەندامێن ڤێ لژنێ ب ئەرکێن خوە یێن دی ڤە، کارێ وان هاتبوو ڕاوەستاندن.
ئەڤرۆ: دەستپێکا دامەزراندنا ڤێ تۆڕێ چاوان بوو؟
عەیشا شەوکەت: ل دەستپێکێ وەکو تیمەکێ بچووک بۆ دووڤچوونا زارۆیێن کار دکەن و ڤەگەراندنا وان بۆ خواندنێ ل سالا 2008ێ هاتبوو پێکئینان. هەر ئێک ژ ڕێڤەبەریێن پەروەردە، کار و دەستەبەریا جڤاکی و بنگەهێ زێوە و بنگەهێ پۆلیسێن سنێلان پێکهاتبوو. د ماوێ دو سالان دا گەلەک چالاکیێن بەرچاڤ ل سەر ئاستێ قەزا دهۆکێ ئەنجام دان.
ل سالا 2010ێ و ژ بەر زێدەبوونا ڕێژا کارکرنا زارۆیان ل پارێزگەها دهۆکێ و پتر ڕاوەستیان ل سەر ڤی بابەتی و زانینا ئەگەرێن ڤێ کێشێ و چارەسەریا وان، ئەڤ لژنەک ب سەرۆکاتیا جێگریێ پارێزگارێ دهۆکێ یێ بەرێ بەهزاد عەلی ئادەم هاتە زێدەکرن بۆ نوونەرێن 12 دەزگەهان.
ئەڤرۆ: دەستکەفتێن ڤێ لژنی بۆ زارۆیان و پارێزگەها دهۆکێ چنە؟
عەیشا شەوکەت: لژنە ب خوە دەستکەفتیەکێ گرنگە کو پێک دهێت ژ 12 نوونەران و شەش وەزارەتان و چەندین ڕێکخراوێن نەحکومی وەکو شیرەتکار کو پێشتر ژ پێنج ئەندامان پێک دهات.
پێکئینانا تیمەکی بۆ بۆ دووڤچوونا وان زارۆیێن ل سەنتەرێ باژێری ب شەڤ کار دکەن.
پشتی دامەزراندنا لژنێ ب ماوەکێ کێم ڕێژا کارکرنا زارۆیان ل دهۆکێ ب ڕێژا 47% کێم بوو، ئەڤە ب گۆرەیی ڕووپیڤا ڕێکخراوا مندالپارێزا کوردستانێ و وەزارەتا کار و کاروبارێن جڤاکی.
ژ بەر ڕۆلێ لژنێ یێ کارتێکەر و پێشچاڤ، وەزارەتا کار و کاروبارێن جڤاکی بڕیار دا ب دامەزراندنا هەمان لژنە ل پارێزگەهێن هەولێر و سلێمانیێ و لژنا دهۆکێ کرە نمۆنە بۆ کارێ وان.
هوشداری ب چەندین کۆمپانیان دایە ژ بەر کارپێکرنا وان ب زارۆیێن 16 سالی و شیاینە بابەتی چارە بکەین.
پشکداری ل گەل وەزارەتا کار و کاروبارێن جڤاکی بووینە د بەرهەڤکرنا ڕەشنڤیسێ قانوونا پاراستنا زارۆیی ل کوردستانێ.
ئەڤرۆ: کارێ هەوە یێ سەرەکی چ یە؟
عەیشا شەوکەت: کار دکەین بۆ دانا سیستەمەکێ ناڤخۆیی بۆ ڕێکخستنا کارێ لژنێ و دەستنیشانکرنا پێنگاڤێن پاشەرۆژێ بۆ پێشڤەبرنا ڕۆلێ ڤێ لژنێ نە ل تنێ ل سەر ئاستێ پارێزگەها دهۆکێ، بەلێ هەروەسان ل قەزا و ناحیێن سەر ب پارێزگەهێ ڤە.
ئەڤرۆ: بۆچی بۆ ماوەکی کارێ لژنێ ڕاوەستیا؟
عەیشا شەوکەت: پشتی کاودانێن تەباخا 2014ێ و داگیرکرنا باژێرێ مووسل ژ لایێ چەکدارێن داعش و هاتنا ب سەدان هزار کەسان بۆ پارێزگەها دهۆکێ وەکو ئاوارە و مژوولبوونا ئەندامێن لژنێ ب کارێ ئاواران ڤە، کۆمبوون و چالاکیێن ڤێ لژنێ هاتنە ڕاگرتن هەتا دەستپێکا نیڤا دویێ یا سالا 2019ێ.
پاشان ژی شیان پەیرەوەکێ ناڤخۆیی بۆ لژنێ دروست بکەین و پەسەند کەین، دیسان ژی دو پرۆژا ڕەوانە بکەین یێ ئێکێ بۆ پرۆگرامێ سەر ب ئێکەتیا ئورۆپا ڤە (MADAM) ژ بۆ پشتەڤانیا بجهئینانا مەرەمێن سەرەکی یێن لژنێ ئەوێن گرێدایی ب بەرفرەهکرنا لژنا ناڤبری ب ڕێیا دامەزراندنا لژنێن ل سەر ئاستێ قەزایان ژبۆ دووڤچوونا ڕەوشا پاراستنا زارۆیان ل ڤان دەڤەران و پشتەڤانیا دادپەروەرانە بۆ سنێلەیێن ڤاریبووین و ئەوێن ئاریشێن قانوونی هەین.
ئەڤرۆ: پشتی دەست ب کاربوونا هەوە چو چالاکیێن دی یێن جوری هاتنە کرن؟
عەیشا شەوکەت: پشکداریکرنا سەرۆکێ لژنێ ل گەل سێ ئەندامانان د ورکشوپا ئالوگوریا بۆچوونا ل دۆر ڕەشنڤیسێ قانوونا پاراستنا زارۆیی ل هەرێما کوردستانێ ئەوا ب پشتەڤانی و هاریکاریا ڕێکخراوا یونسێف و وەزارەتێن شولەژێ ب ڕێڤە دچیت.
پشتەڤانیا ئەکتیڤکرنا نڤیسینگەها خواندنێن کەسایەتی ب ڕێیا ڕاسپاردەکرنا هەردو ڕێڤەبەریێن گشتی یێن ساخلەمی و چاڤدێریا جڤاکی بۆ دەستنیشانکرنا نوونەرێن خوە یێن بەردەوام بۆ ڤێ نڤیسینگەهێ.
دروستکرنا دو ڕاپۆرتێن مەیدانی یێن تایبەت ب ڕێژا بجهئینانا قانوون و ڕێنمایێن گرێدایی ب زارۆیی ڤە و ب تایبەت (کارکرنا زارۆیان – خازوکیا زارۆیان) ل پارێزگەها دهۆکێ دگەل دەستنیشانکرنا پێشنیازان بۆ باشتر بجهئینانا وان کو ب ڕێیا SKL ڤە هاتبوونە پشتەڤانیکرن و ژ لایێ نڤیسینگەها مافێن مرۆڤی و ڕێڤەبەریا چاڤدێری و گەشەپێدانا جڤاکی هاتبوونە کرن و دادگەها سنێلا ئه و دو ڕاپۆرت پەسەندکرن.
ئەڤرۆ: تۆڕ هاتە بەرفرەهکرن و لژنێن زێدەتر هاتنە پێکئینان، مەرەم پێ چ بوو؟ دیسا بۆ مە بەحسا کارێ وان لژنا ژی بکە؟
عەیشا شەوکەت: وەکو مە ل پێشیێ بەحس ل دەسپێکێ تۆڕا پاراستنا زارۆیان لژنەک بوو و ژ چەند کەسان یێن سەر ب هندەک سازیان ڤە پێکهاتبوو، نها بوویە تۆڕ و گەلەک بەرفرەهبوویە و 18 سازیێن زارۆیان تێدا ئەندامن، شەمعون شلیمۆن جێگرێ پارێزگارێ دهۆکێ سەرپەرشتیا وێ دکەت بۆ دووڤچوونا کەیسێن زارۆیان. د ناڤ ڤێ تۆڕێ دا نها سێ لژنە یێن هەین لژنا دووڤچوونا قانوونی کو ئەڤ لژنە ژ ژمارەکا کەسانێن قانوونی پێک دهێت دووڤچوونا کارێن قانوونی یێن ل دادگەهێ دکەت دیسا دووڤچوونا ئەندامێن لژنێ ژی دکەت دا بزانن کارێ خوە ب دروستی دکەن یان نە، دیسا لژنا دووڤچوونا خازوکی و کارکرنا زارۆیان، ئەڤ لژنە ل سەر جاددا و کولانان دگەریێت کا زارۆ ل کیرێ کار دکەن، دووڤچوونا وان دکەت و هەمان لژنەیە کو ڕادبیت ب دەستەسەرکرنا زارۆیێن کار دکەن و خازۆکیێ دکەن و دبەتە دادگەها سنێلان و سۆزنامێ ل سەر خێزانێن وان چێدکەت و دانپێدانێ ژێ وەردگریت. لژنا ڕاگەهاندنێ ژی ب کارێ هەماهەنگیێ د ناڤبەرا دەزگەهێن ڕاگەهاندنێ و تۆڕێ دا دروست دکەت دا کو دەزگەهێن ڕاگەهاندنێ ژی ڕۆلێ خوە د هوشیارکرنا جڤاکی دا بگێرن، پێشتر ژی مە ئەڤ کارە کریە، بەلێ ل دەزگەهێن ڕاگەهاندنێ نەهاتیە بەلاڤکر.
مەرەم ژ بەلاڤکرنا بابەت و چالاکیێن ڤێ تۆڕێ ل ڤی سەرەدەمی ئەوە کو پتر گرنگی ب ڤان بابەتان بهێتە دان د هوشیار کرنا جڤاکی دا.
زێدەباری ڤێ چەندێ ژی ل سەر ئاستێ قەزایان ژی مە هندەک لژنێن لاوەکی هەنە کو بۆ هەمان مەرەم هاتینە پێکئینان، ئه و کارێ ئەم ل دهۆکێ بۆ زارۆیان دکەین ئه و ل قەزایان بۆ دکەن و ژ لایێ قایمقامان ڤە دهێنە سەرپەرشتیکرن.
ئەڤرۆ: ئەندامێن ڤێ تۆڕێ کیش ڕێڤەبەری نە؟
عەیشا شەوکەت: ب ڕەنگەکێ گشتی گوهۆڕین ب سەر ئەندامێن لژنێ دا دهێن، بەلێ د نها دا، ئەندامێن ڤێ تۆڕێ ژ پارێزگەها دهۆکێ، ڕێڤەبەریا گشتی یا چاڤدێری و گەشەپێدانا جڤاکی، دادگەها سنێلان، ڕێڤەبەریا گشتی یا پەروەردا پارێزگەها دهۆکێ، ڕێڤەبەریا گشتی یا ساخلەمیا پارێزگەها دهۆکێ، ڕێڤەبەریا گشتی یا ڕەوشەنبیری و هۆنەری ل دهۆکێ، ڕێڤەبەریا ئەوقافا پارێزگەها دهۆکێ، بنگەهێ پۆلیسێن سنێلان، ڕێڤەبەریا هاتنوچوونا دهۆکێ، ڕێڤەبەریا دەستەبەریا جڤاکی، چاکسازیا ژن و سنێلان، نڤیسینگەها مافێن مرۆڤی ل دهۆکێ، ڕێکخراوا هاریکار، دەزگەهێ SKL، ڕێکخراوا UNICEF، نڤیسینگەها بەرسینگگرتنا بازرگانیکرن ب مرۆڤان و ڕێکخراوا منالپارێزیا کوردستانێ.