در اواخر حکومت هخامنشیها، دین زەردشتی بە کاملی تغیر کرد و دچار پراکندگی شد و میتوان گفت در ان زمان دین #زردشت#ی پیشرفت انچنانی نداشت، حتی در شکل فورمهای مختلف، کسان بلند مرتبەی زردشتی پس از مدتی ادعای پیامبری میکردند و برای بزرگتر نشان دادن خودشان و رهبری کردن بقیەی مردم و جلب اطمینان مردم اسم پیامبر را برای خودشان انتخاب میکردند، کە البتە این انتخاب و ادعای پیامبری با اساس و اموزەهای دین زردشتی کاملا دور است و بر ضد ان است.
پس از فاجعه ای که #اسکندر مقدونی# بر دین زرتشتی مرتکب شد، اولین کسی بود که اقدام به تدوین #اوستا# کرد (اولخش اول 51_78ی میلادی) پادشاه اشکانی بود کە یکی از اشخاص باوردار و معتقد دین زردشتی بود کە تلاش کرد تکستە نوشتە شدەهای این کتاب مقدس را جمع اوری کند.
در زمان همین پادشاه بود کە تغیرات بعد از اسکندر شروع شدند و از مهمترین کارها این بود کە نقش پادشاهان ایران از روی سکەها حذف شد و بە جای ان نقشهای یونانی و اسکندر مقدونی جایگزین انها شدند.
دین زردشتی در زمان #ساسانیها#
(اردشیر بابکان کورد)، موسس سلسلەی ساسانیها، اولین پادشاه ایرانی بود کە در تاسیس دولت. دین و سیاست را ادغام کردە و دین زردشتی را بە عنوان دین رسمی دولت ساسانیها اعلان کرد و حتی اساس و دستورات دولت را هم بر مبنای اموزەها و قوانین دین زردشتی بنیات گذاری کرد.
رسمی کردن این دین در شرایطی بود کە دینهای دیگری در نقاط مختلف دنیا منتشر شدە بودند و مغهای زردشتی هم در اقصی نقاط در حال تبلیغات دیدنی بودند، برای همین اردشیر بابکان در تلاش بود برای رازی کردن ریش سفیدها و بزرگان ساسانی برای انتخاب یک دین متحد برای بە رسمیت شناختنش در دولت جدیدش، کە قدمی مهم برای اثبات قدرت و اتحاد این دولت بود و همچنین این انتخاب دلیلی محکم بود برای حفظ دین زردشتی از تحریف و از بین رفتن.
بە جز اینها. در باب جمع اوری اوستا کە از طرف چدن پادشاه گذشتە انجام شدە بود، اردشیر بابکان نقش حائز اهمیتی داشت و تلاش پر ثمری انجام داد. اردشیر دستور داد کە از ابتدا شروع بە نوشتن و ثبت کردن این کتاب بشود و این مهم را بە تنسر کە رهبر دینی زردشتیها بود سپرد کە در بیشتر کارهای حکومت مشاور اردشیر بود، بحد از جمع اوری این نوشتە، اوستای جمح اوری شدەی جدید بە (زند اوستا) شناختە شد.
$زند اوستا، تفسیر و ثبت قدیمی کتاب اوستا است کە بە زبان پهلوی انجام شدە است$
دین زردشتی تقریبا 400 سال دین رسمی پارسیان بە رهبری ساسانیها بود، لە سال دوم حکمداری (یزدگرد سوم 651-632 کە سی و چهارمین و اخرین پادشاه ساسانیها بود)، اولین جنگ مرزی در میان عربها و ساسانیها انجام گرفت کە لشکریان ایران در این جنگ شکست خوردند، اما یک سال بعد از این واقعە ایرانیها توانستند در (جنگ پل) لشکر اعراب را شکست دهند.
در سال 635 میلادی، گروهی از نمایندەی خلیفەی مسلمانان (عمر بن خطاب) بە دیدار یزدگرد سوم امدند و از او خواستند تا دست از این خود برداشتە و بە دین اسلام ایمان بیاورد و بە عنوان دین رسمی پادشاهی و مملک پارسیان اعلانش کند، اما پادشاه ساسانی بە این کار راضی نشد و حتی با مقایسەی هر دو دین و اجتماع و بیان کردن تفاوت دینی و اجتماعی جامعەی عرب و ایرانی اعتقاد ا احترامش را بە دین زردشتی دو چندان نشان داد.
در سال 636 میلادی جنگ #قادسیە# بین اعراب مسلمان و پارسیان زردشتی رخ داد و در نتیجەی این جنگ ساسانیها شکست خوردند و در نتیجەی خیاتن زیر دستهای پادشاە، یزدگرد اسیر و کشتە شد.
عربها این جنگ ها را بە منظور مسلمان کردن مناطق نزدیک عربستان انجام میدادند، و با از بین رفتن سلسلەی ساسانیها، مردم کوردستان مخصوصا شرق کوردستان کنونی را مجبور کردند بە دین اسلام بپیوندند یا سالانە باج و خراج پرداخت کنند، بە همین دلیل و همچنین بە دیلی مبلغان دین اسلام کە در تمام مناطق فعالیت داشتند، پیروان این دین کم شدند.
[1]