د. نەسرەدین ئیبراهیم گۆلى*
ریفراندوم وەک ڕێیەک و ئالاڤەک بۆ چارەسەرکرنا ئاریشەیێن ئالۆزێن سیاسی و بۆ گۆهۆڕینا سیستەمێ دەستهەلاتێ و یانژی بۆ پەسندکرن یان ڕەتکرنا پرۆژە یاسایەک و نەخاسمە ژی پشتی جەنگێ جیهانیێ دوویێ چەندەها جاران یا ل وەلاتێن جودا هاتیە پیادەکرن و بۆ ڤێ مەرەمێ ڕاستەوخوە پەنا یا هاتیە برن بەر ب زانینا بیروباوەرێن خەلکێ و ئەڤ چەندە یا بوویە دەلیڤەیەک بۆ چارەسەرکرنا گەلەک ئاریشەیێن جیهانی یێن هەڤچەرخ و دبیت ل هندەک جهان ژی هندەک ئالۆزی دروست کربن.
ل ناڤەراستا سالا بۆری و پشتی داگیرکرنا گەلەک جهێن جۆگرافیایی و دەڤەرێن ڤەقەتیای ژ کوردستانێ ژ ئالیێ تیرۆریستێن داعشێ ڤە دەنگۆیا دەولەتا کوردی گەلەک ژ جاران بهێزتر لێهات. هەر چەندە ئەڤە نە بیرۆکەیەک نوویە، لێ پشتی کاودانێن شنگارێ یا مەزنتر بووی و کارێ گەهشتیە هندێ دبیت خوە د پرۆسێسا ڕیفراندومەکێدا ببینیت کو ئەڤ چەندە دبیتە وەرچەرخانەک دیرۆکی و سیاسی و جۆگرافی و دیمۆگرافی ژی ل دەڤەرێ پەیدا بکەت.
ئەوا جهێ گرنگی و دگەل هندێ دا ژی مەترسیێ یە ئەوە کو ژبلی گۆنجینا سەقایێ سیاسیێ دەڤەرێ و جیهانێ وەک فاکتەرەک مەزن بۆ سەرکەفتنا ڤێ پرۆسێسێ هند ژی سەرکەفتنا وێ گرێدایە ب وێ ئێکێ کۆ مێنتالیتە و ئەقلیەتێ هزریێ سەرکرداتیا کوردستانی ب گشتی و یا تاکێ کوردی نەخاسمە بگەهیتە ئاستەکێ پێدڤی و نیمچە ستاندەرد دا ڤێ ڕاستیێ قەبوول بکەت و ب هندێ ڕازی بیت کو نەتەوا کوردی و کوردستانی پێدڤی ب ڕیفراندومەکێنە. چونکی چەند فەرە کو ئاستێ هزری و تێگەهشتن و مێنتالیتەیا تاکێ کوردی بگەهیتە ئاستەکێ هەستیار هەتا بزانیت “ب دەولەتبوون” مفایا بۆ وی هەی، هند ژی یا فەرە کۆ بزانیت و ئەڤ هزرە ل نک وی گەشێ بکەت کو یێن هەین کەسان و لایەن کو بۆ بەرژەوەندیێن تایبەت یان لاوازیا هەستا نەتەواتی و نزمبوونا هوشیاریێ و سەرپێبوون و ژێیاتیا نەتەوەیی دژی ڤێ پرۆسێسێ کاردکەن یان ژی هندەک وەلات و دوژمنێن دێرینێن مە، کو بەردەوام بزاڤێ دکەن ل سەر هندێ ئەڤ پرۆسە سەرنەگریتن و نموونە ژی ئه و پووتەپێدان بوویە یا هندەک دەولەتێن دەڤەرێ پێشکەشی داعشێ کرین و ب خەیالا خاڤا خوە ڤیای کوردستانێ ژ بن بهاڤێژن، بەلێ پشتی دیتی کو پیلانا وان دەولەت سەرێ سەرکرداتیا کوردستانێ و نەخاسمە سەرۆک بارزانی و پێشمەرگەهێن گیانفیدا سەرنەگرت ژنوو بەزین و هاتن و خوە شرین کرن. ئەڤ دوژمن و نەیارە بەردەوام یێن د کێشانا پیلانا دژی کوردستانیان. لەوما یا فەرە د ناخ و دەروونێ ستراکچەرێ کوردستانیان تۆڤێ هندێ بهێتە چاندن کۆ ئەم پێدڤی ب ” ب دەولەتبوونێ ” نە. ئەڤ ڕاستیە هینگی بۆ مە خوەیا دبیت کۆ ئەم دبینین جاران بزاڤێن بۆ ڤێ مەبەستێ سەرناگرن و ئارمانجێن خوە بدەستڤە نائینن و نێزیکترینی ڤێ نموونە ئەزموونا سکۆتلەندایە کو بێ ئەنجام دەرکەفت.
ئەڤ ئانکو ئەزموونا کوردستانیان د دیارکرنا ئاییندا خوە ژبلی ئێکڕێزیا مالێ و تەبایی و برایەتیێ و گۆریکرنا بەرژەوەندیێن تایبەت د ڕاست بەرژەوەندیێن گشتیدا، هند ژی پێدڤی ب وێ چەندێیە کۆ ئاستێ هزری و مێنتالیتەیا وی هەست ب هندێ بکەت کو بۆچی و ژپێخەمەت کیژ ئارمانج و مەرەمێ یە کو پێدڤیە کوردستانیان ژی ببنە خودان دەستهەلات و وەلاتەک سەربخوە. ئەڤەیە ئارمانجا سەرەکیا ڕیفراندومێ بۆ وان.
کارکرن ل سەر ڤی لایەنێ کەساتیا تاکێ کوردستانێ گەلەک گرنگە. بەلاڤکرنا ڕەوشنبیریا هزری و زانینی یا وی و ل بیرا وی ئینانا هەمی ئه و نەخۆشی و تەحلی و سەختیێن ب درێژاهیا دیرۆکێ و نەخاسمە ڤان چەند دەه سالێن بۆریدا، پێدڤیە ل دەزگەهێن ڕاگەهاندنێ ببنە هێڤێنێ کار و چالاکیێن هشیارکرنا مێشک و هزرا تاکێ کوردستانی بێی جیاوازییا ئاینی و نەتەوەیی و عەشایری و مەزهەبی، ژ پێخەمەت تێگەهاندنا وی ژ پێدڤیاتیێ بۆ ڕیفراندومەکێ، کو ببیتە پەرژان و سنۆرەک بۆ هەمی ئه و زۆرداری و ستەما ل ڤی تاکی و ل بن ناڤونیشانێن جوداجودا دا دهێتەکرن.
*بسپۆری پێداگۆگیا و سایکۆلۆژی/ بەشی دەروونزانی/ زانستگەی زاخۆ.[1]