پەرتوکخانە پەرتوکخانە
لێ گەڕیان

کوردیپیدیا بەرفرەهترین ژێدەرێ زانیاریێن کوردییە!


گەریانا دەست نیشانکری





لێ گەڕیانا هویر      کیبورد


لێ گەڕیان
لێ گەڕیانا هویر
پەرتوکخانە
ناونامە بو زاروکێن کورد
کرونولوژیا ڕویدانا
ژێدەر
پاش
کومکری
چالاکی
چەوا لێ بگەڕهم؟
بەلاڤوکێن کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
دارشتنا پولا
بابەت ب هەلکەفتێ
ڤڕێکرن
ڤڕێکرنا بابەتی
ڤرێکرنا وێنەی
ڕاپرسی
بوچوونێن هەوە
پەیوەندی
کوردیپیدیا پێدڤی ب چ زانیاریانە!
ستاندارد
رێسایێن بکار ئینانێ
کوالیتیا ڤی بابەتی
ئامراز
دەربارێ مە
ئەرشیڤ ڤانێن کوردیپێدیا
دەربارەی مە چ گوتیە؟
کوردیپیدیایێ بکە د مالپەرێ خودا
تومارکرن / ڤەمراندنا ئیمێلی
ئامارێن مێهڤانا
ئامارا بابەتا
وەرگێرێ فونتا
گهوڕینا دیرۆکان
کۆنترلکرنا ڕاست نڤیسینێ
زمان و شێوەزارێ لاپەرا
کیبورد
لینکێت پێدڤی
ئێکستێنشنا کوردیپێدیا بو گوگڵ کروم
کوکیز
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami)
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)
هەورامی - Kurdish Hawrami
Zazakî - Kurdish Zazaki
English
Français - French
Deutsch - German
عربي - Arabic
فارسی - Farsi
Türkçe - Turkish
Nederlands - Dutch
Svenska - Swedish
Español - Spanish
Italiano - Italian
עברית - Hebrew
Pусский - Russian
Fins - Finnish
Norsk - Norwegian
日本人 - Japanese
中国的 - Chinese
Հայերեն - Armenian
Ελληνική - Greek
لەکی - Kurdish Laki
Azərbaycanca - Azerbaijani
هژمارا من
چوونا ژوور
دێ بمە هەڤکارێ هەوە
پەیڤا نهێنە تە ژبیر کریە!
لێ گەڕیان ڤڕێکرن ئامراز زمان هژمارا من
لێ گەڕیانا هویر
پەرتوکخانە
ناونامە بو زاروکێن کورد
کرونولوژیا ڕویدانا
ژێدەر
پاش
کومکری
چالاکی
چەوا لێ بگەڕهم؟
بەلاڤوکێن کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
دارشتنا پولا
بابەت ب هەلکەفتێ
ڤڕێکرنا بابەتی
ڤرێکرنا وێنەی
ڕاپرسی
بوچوونێن هەوە
پەیوەندی
کوردیپیدیا پێدڤی ب چ زانیاریانە!
ستاندارد
رێسایێن بکار ئینانێ
کوالیتیا ڤی بابەتی
دەربارێ مە
ئەرشیڤ ڤانێن کوردیپێدیا
دەربارەی مە چ گوتیە؟
کوردیپیدیایێ بکە د مالپەرێ خودا
تومارکرن / ڤەمراندنا ئیمێلی
ئامارێن مێهڤانا
ئامارا بابەتا
وەرگێرێ فونتا
گهوڕینا دیرۆکان
کۆنترلکرنا ڕاست نڤیسینێ
زمان و شێوەزارێ لاپەرا
کیبورد
لینکێت پێدڤی
ئێکستێنشنا کوردیپێدیا بو گوگڵ کروم
کوکیز
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami)
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)
هەورامی - Kurdish Hawrami
Zazakî - Kurdish Zazaki
English
Français - French
Deutsch - German
عربي - Arabic
فارسی - Farsi
Türkçe - Turkish
Nederlands - Dutch
Svenska - Swedish
Español - Spanish
Italiano - Italian
עברית - Hebrew
Pусский - Russian
Fins - Finnish
Norsk - Norwegian
日本人 - Japanese
中国的 - Chinese
Հայերեն - Armenian
Ελληνική - Greek
لەکی - Kurdish Laki
Azərbaycanca - Azerbaijani
چوونا ژوور
دێ بمە هەڤکارێ هەوە
پەیڤا نهێنە تە ژبیر کریە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 دەربارێ مە
 بابەت ب هەلکەفتێ
 رێسایێن بکار ئینانێ
 ئەرشیڤ ڤانێن کوردیپێدیا
 بوچوونێن هەوە
 کومکری
 کرونولوژیا ڕویدانا
 چالاکی - کوردیپێدیا
 هاریکاری
بابەتێ نوی
کەسایەتی
ئاریان عەلی
22-08-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
نوری دەرسیمی
22-08-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
ئارام خەلیل سەرگەتی
21-08-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
ئەحمەد بامەڕنی
21-08-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
محێدین زەنگنە
21-08-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
یوسف محەمەد سادق
20-08-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
گۆڤار ئەنوەر
20-08-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
ماریا سام
18-08-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
ڕۆژان ئیدریس عومەر کەورینی
18-08-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
مەليحە ساڵح عەباس
18-08-2024
کاروان م. ئاکرەیی
ئامار
بابەت
  533,261
وێنە
  108,077
پەرتوک PDF
  20,053
فایلێن پەیوەندیدار
  101,690
ڤیدیۆ
  1,482
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
304,112
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
89,346
هەورامی - Kurdish Hawrami 
65,874
عربي - Arabic 
29,542
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
17,298
فارسی - Farsi 
9,063
English 
7,439
Türkçe - Turkish 
3,626
لوڕی - Kurdish Luri 
1,691
Deutsch - German 
1,556
Pусский - Russian 
1,134
Français - French 
339
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
90
Svenska - Swedish 
63
Հայերեն - Armenian 
50
Español - Spanish 
48
Italiano - Italian 
46
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
24
日本人 - Japanese 
21
Polski - Polish 
19
中国的 - Chinese 
18
Ελληνική - Greek 
14
עברית - Hebrew 
14
Norsk - Norwegian 
14
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
5
Ozbek - Uzbek 
5
Esperanto 
5
Тоҷикӣ - Tajik 
5
ქართველი - Georgian 
3
Catalana 
2
Čeština - Czech 
2
Hrvatski - Croatian 
2
Kiswahili سَوَاحِلي 
2
Srpski - Serbian 
2
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Lietuvių - Lithuanian 
1
Cebuano 
1
балгарская - Bulgarian 
1
हिन्दी - Hindi 
1
پول
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami)
ئەنفالکری 
5,449
کەسایەتی 
4,639
شەهیدان 
2,534
پەڕتووکخانە 
1,291
وشە و دەستەواژە 
914
کورتەباس 
848
جهـ 
585
وێنە و پێناس 
370
هۆزان 
237
ئامار و راپرسیا 
161
بەلگەنامە 
65
بەلاڤوک (گوڤار، روژنامە و ...) 
38
شوینوار و جهێن کەڤنار 
32
نڤیسێن ئایینی 
29
پارت و رێکخراو 
28
موزەخانە 
19
ڤیدیۆ 
13
پەند و ئیدیۆم 
10
ناڤێن کوردی 
8
كلتوور - پێکەنین 
7
کارا هونەری 
7
رێکەوت و رووداو 
4
نەخشە 
3
هەمەجۆرە 
3
لێنانگەها کوردی 
1
ژینگەها کوردستانێ 
1
هوز - تیرە - بنەماڵ 
1
گیانلبەرێن کوردستانێ 
1
MP3 
323
PDF 
30,659
MP4 
2,410
IMG 
197,440
∑   رێژە 
230,832
کەسایەتی
سەبریا هەکاری
کەسایەتی
ئەڤریم ئالاتاش
کەسایەتی
خالد بەگێ جبری
جهـ
ڕەمبوسی
کەسایەتی
ئیبراهیم ئەمین باڵدار
گەلێ کورد دناڤبەرا پرس و دۆئالیزما زمان و رۆشنگەریێ دا
بەرهەمێن خوە ب ڕێنووسەکە پوخت ژبو کوردیپێدیا بنێرن. ئەم ژبۆ وە دێ ئەرشیڤ کەین و بو هەتاهەتا ل بەرزە بوونێ دپارێزن!
پول: کورتەباس | زمانێ بابەتی: کرمانجی - Upper Kurdish (Arami)
هەڤپشکی کرن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
هەلسەنگاندنا بابەتی
نایاب
گەلەك باشە
ناڤنجی
خراب نینە
خراب
بو ناڤ لیستا کومکریا
ڕایا خو دەربارەی ڤی بابەی بنڤێسە!
گهوڕنکاریێن بابەتی!
Metadata
RSS
گووگلا وێنا بو بابەتێ هەلبژارتی!
گوگل دەربارەی بابەتێ هەلبژارتی!
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish0
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)0
English0
هەورامی - Kurdish Hawrami0
لوڕی - Kurdish Luri0
لەکی - Kurdish Laki0
Zazakî - Kurdish Zazaki0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana0
Cebuano0
Čeština - Czech0
Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Kiswahili سَوَاحِلي0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
ترکمانی - Turkman (Arami Script)0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

گەلێ کورد دناڤبەرا پرس و دۆئالیزما زمان و رۆشنگەریێ دا

گەلێ کورد دناڤبەرا پرس و دۆئالیزما زمان و رۆشنگەریێ دا
ناڤێ بابەت: گەلێ کورد دناڤبەرا پرس و دۆئالیزما زمان و رۆشنگەریێ دا
ناڤێ نڤیسەر: #جوان عیزەت#

ئه و پەیوەندیا دناڤبەرا بوونا مرۆڤى وەکو ماف، زمان و روشنگەریێ دا پەیوەندیەکا بهێز و چالاکی یا ئەقلانى یە‌. پەیڤ وشەیەکا فەرهەنگى یە. زمان ب خوە ژى وەک دۆنیایا دەرڤەى مرۆڤى، ئانکو جیهان بینینێ دیتنەکا تایبەت یا گەردوونى و لێگەریانێ هەیە. هەر چ ئالاڤەکێ هەبیت جهێ هزرکرنێ یە. هزر ب خوە ژى ئه و پێکهاتە یە ئەوا کو مە بەر ب نێرینا زمانى دبەت. زمان هندێ ب هێزە هندى د گەل بزاڤا رۆشنگەریێ خوە ئیفادە دکەت. بێنرە دەولەتەکا وەکو ئەلمان ب فەرهەنگا خوە یا زمانى پالپشتیێ ل سەر بوونا زمانێ خوە دکەت و زمانێ خوە ب هێزا پێشکەڤتن و پیشەیا فەرهەنگا خوە زورتر بەرەڤ جیهانا رۆشنگەریێ دبەت. ئانکو، زمانێ بێ دیالۆگ و هەڤبەشى چ واتەیێن خوە نین، هەروەکو هایدیگەر د پەرتووکا “بوون و کات” دا دبێژیت: “ئەم مرۆڤ ب خوە دیالۆگین و زمان مالا بوونێ یە”. سەرەراى ڤێ باوەریێ دڤێت ئەم وەک تاک و مرۆڤ بزانین کو مرۆڤ و هزرێ ب رێگا زمانى بەردەوام وەرار کریە. ئەگەر زمان نەهاتبا بەرهەم، شارستانیەت ژى نە دهاتنە بەرهەم و بوونا مرۆڤى ژى وەکو جھ و فەلسەفە و دەم و جۆگرافى زوو ب زوو ئاشکەرا نەدبوو. ئانکۆ زمان دگەل مرۆڤى پەیوەندیەکا زیندى یە، بەلێ ب زمانێ تۆرە و تۆندیێ راستیێن ژیانێ ئاشکەرا نابن. نەمازە ئەگەر دیرۆکا مرۆڤى دیرۆکا پارچە و بەلاڤ بیت!
بەرى ئەم ل سەر پەیوەندیا دروست بوونا رۆشنگەریێ راوەستین پێدڤییە ل سەر زمانى راوەستین، چونکۆ زمان ب خوە بەرهەمێ دروست بوونا دیالۆگ و رۆشنگەریێ یە. ئەگەر زمان و دەنگ و رەنگ و هزر وەک گۆهەرین نەبیت، دیالۆگ و رۆشنگەرى ژى نابیت. ب ڤێ تێگەهاندن و هزرکرنێ مرۆڤ دشێت بێژیت زمان ب رێکا پەیڤان دبیتە رستە/ هەڤۆک و ل سەر وێ هەڤۆکێ وێنە درۆست دبن و ب وان وێنەیان هزر و ئازادى چێدبن. ئها ل ڤێرێ پێدڤییە ئەم گوتنا فیلۆسوف هولدەرین ژبیرنەکەین دەمێ گۆتى: “ئەم ب هەموو هێمایەکێ نەخوێندەوارین، چۆنکو د نیشتیمانەکێ بێگانە دا مە زمانێ خوە ژ بیرکریە”. واتە، مەبەستا هۆلدەرین نە زمانێ ئاخفتن و گۆتنێ یە، بەلکۆ زمانێ پاراستنا هزر و بها و پرەنسیپ و دادپەروەریا تاک و جڤاک و دەولەتێ یە. ل ڤێرێ پرسیارەک خوە ئاراستە دکەت، گەلۆ ئەم کورد هەتا نها د نیشتمانێ خوە دا شیاینە زمانێ خوە بکەینە زمانێ پاراستنا مافێن خوە یێن مرۆڤى و نەتەوەى و فەرهەنگى؟ هەروەها ئەم شیاینە زمانێ خوە بکەینە زمانێ بوونا زمانێ من بوونا زمانێ جیهانێ یە؟
دیارە هەتا نها گەلێ کورد وەکو پارچە و وەکو ناوچە و وەکو زاراڤ دابران دناڤبەرا بوون وەکو زمان هەیە! ئەڤ دابرانە نەبتنێ ئاراستەیێ گەلێ کورد ئالۆز و بەلاڤە کریە، بەلکو هزر و زمانێ تاکێ کورد بەرەڤ فەرهەنگا دوئالیزما زمانى ڤە بریە هەر پارچەیەک د هوشمەندیا خوە دا زاراڤێ خوە گرنگتر دبینیت، بێ کو هزرا هوشمەندیا زمانێ هاوبەش و نێزیکبوونا فەرهەنگا کوردى ل سەر بوونا وى زمانى دابیتە خواندن و جێ جێکرن. د ڤێ پاشخانێ دا پێدڤییە ئەم بزانین، کو زمان پەیوەندیەکا گەهاندن و وێنەکرنێ یە دناڤبەرا “من و تە و یێ دى دا”. هەروەها ژبلى کو زمان، پەیڤ و گەهاندن و وێنە بیت زانستێ رۆشنگەریێ یە ژى. هەتاکو ئەم بزانین رۆشنگەرى چىیە؟ دڤێت بەرى هێنگێ بزانین زمان چىیە؟ لەورا د پێکهاتا ڤان بەشان دا مافێ مە وەکو کورد هەیە پرسیارا سەدێ هەڤدێ و هەژدێ “رۆشنگەرى چىیە؟/کانت”، بدانینە بەر تێهزرکرنا داڤە و راڤەکرنێ. رۆشنگەرى ئانکو، رۆناک بینین و ئەقل و پاراستنا پرەنسپێن مرۆڤى بەرامبەر قۆناغێن کەڤن یێن کەلتوورێ دۆگمایى و تێنەگەهشتى د لۆتکەیا لاوازیا ئەقلى دا. ئانکۆ دقوناغا دۆگمایێ دا مرۆڤ نەشێت ئەقل و تێگەهشتنا خوە دگەل کەسانێن بەرامبەرى خوە بکاربینیت و ببیتە کارێکتەرەکێ رەسەن بۆ بەرهەمهێنانەکا ژێرخانەى. ئەگەرێ بکارنەئینان و نەتێگەهشتن و لاوازیا ئەقلێ مرۆڤى دگەل درۆست بوونا پرسا رۆشنگەریێ، ئەگەرێ نەفام کرنا مرۆڤى نینە، بەلکو ئەگەرێ ترس و بێ ئیرادەیى ژێردەستیا ئەقلێ مرۆڤى یە د راسپاردا سیستەم و کەلتوورێن سیستەمکرى دا.
د رۆشنگەریێ دا، “ئەقلێ خوە بکاربینینە و دلێربە/ کانت” ئەڤ درۆشمە ئێخستە ژێر بارێ بەرپرسیاریا ئاوروپا و دیرۆکا مرۆڤایەتیێ. ئەڤ درۆشمێ پێش بزاڤا رۆشنگەریێ (یێ دى) چاڤدێریا من دکەت و هەروەها ئەنجامێ سەقامگیریا من بەرهەمێ سەرپەرشتیا کەسانێن دى یە، دیسان مادەم پەرتوۆک هەیە دەرقەتا تێگەهشتنا مەژیێ من ددەت و پێش من ڤە هزردکەت و بابەک هەیە من برێڤە دبەت و بزیشکەک هەیە دەرمان و خوارنا من ل سەر من دابەش دکەت، ئێدى من پێدڤى ب چ نینە و پێدڤى ناکەت خوە ماندوو بکەم، ئەڤ درۆشمە و چەندین درۆشمێن دى بوونە دەرئەنجامێ رازیکرنا ئەقلێ زورینەیا تاکان. لەورا ب ڤێ بەرنامە و سیستەمکرنێ تاک بەرەڤ کارەساتێن بندەستى و نەزانین و کۆلەداریێ هات. ژبلى ڤێ چەندێ تاک د ڤێ بێ هەلویستیا خوە دا کەڤتە ژێر بارێ سەپاندنا هێزا گۆهى و ژ هێزا هزرا ئەقلى هاتە دابران کو هزر بکەت و ڤێ پرسیارێ ئاراستەى خوە یێ تاک بکەت، گەلۆ هەموو ئه و سنۆرێن ئازادیا من تەنگ دکەن، دشێن نەبنە ئاستەنگ ل بەرامبەر رێکا من یا زمانێ رۆشنگەریێ؟
گرنگترین فەلسەفا کو تاک و گەلێ کورد تێدا دەرباز دبیت ئەوە کو هزر بکەت، زمان ب سێ پێکهاتێن سەرەکى درۆست دبیت، ئه و ژى “کریارا پەیڤێ، بەرپرسیارەتیا پەیڤێ و هێز و مەبەستا پەیڤێ” هەتا کو تو وەکو تاکەکەس خوەدان زمانێ خوە یێ رۆشەنبیرى و رۆشنگەریێ تو پێدڤى ب ئەرگۆمنتێن هزر و ئەقلى. ئەگەر زمان نە بوو دامەزرێنەرێ تەکنیکا هۆنەر و ئەخلاقى، واتە هینگێ دیاردبیت کو لاوازیا زمانى ژ ئەنجامێ لاوازیا نە تێهزرکرن و نە بەرگریکرن و نە بەرپرسیاریێ یە. هایدیگەر ئەگەرێ ڤى جورە زمانى بۆ “نەرەسەنبوونا مرۆڤ/ تاکى” دزفرینیت. لەورا دیاردکەت کو ئەڤرۆ هاڤیبوونا مرۆڤى/ نە هۆشیاریا مرۆڤى گەهشتیە ئاستێ سەردەمێ مۆدێرن و تەکنۆلۆژیایێ. دیارە زمانێ ئەڤرۆ کەفتیە د قۆناغەکا باربەرا ئالۆزى و گوهەرینێ دا، ژبەرکو ئەڤرۆ مرۆڤ ب رێکا تەکنۆلۆژیایێ دشێت ببیتە بەرهەمێ زمانەکى نوى، نەمازە ئەوا نها کەڤتیە سەر زمان بسپۆریا پیشەیێ یە. ئێدى ئەقلێ بازرگانى و ئابوورى و سیاسى و دیپلۆماسى رۆلێ خوە سەرهەڤ دکەن. ب ڤێ دامەزراندنێ زمانى وەک تێگەھ بیاڤەکێ مەزن د بوارێ سیاسى دا وەرگرتیە. چونکۆ بزاڤێن سیاسەتێ ژ بزاڤێن زمانى دەردکەڤن و ب ڤێ رێکێ ئه و بزاڤ دەربازى درۆست بوونا زمانێ جیهانى دبن.
ل سەر ڤێ تێگەهشتنێ ئەگەر ئەم بزڤرینە تێکستا بەرى نها “زمان مالا بوونێ یە” ئەگەر بکەینە “ئەزم زمانێ خوە” پێدڤییە بەرى ریفۆرمێ دپرسێن خوە یێن نەتەوەى، سیاسى، جڤاکى و ئابوورى دا بکەین ریفۆرمێ زمانێ نە کاریکتەرکرنا خوه وەکو تاکێ کورد و ناڤنیشانێ کورد‌ دا بکەین. ژبەرکو هەتا زمانێ کارێکتەرا مرۆڤى نەهێتە پاککرن ئەقلێ نەتەوەى، سیاسى، جڤاکى و ئابوورى ژى خوە پاک ناکەت. مەبەستا من ل ڤێرێ زمان وەک ئاراستەیێ لەش و هزرى. مادەم کو هەست و داخوازیێن مە ژ زمانى دەردکەڤن یا گرنگە رەخنەیێن مەژى رەخنەیێن بەرهەمهێنانا مرۆڤ و تێکستێن ژیانێ بن. ئەڤێ چەندێ وەکر، کو رۆشنگەرى ل سەر ئاڤابوونا زمان و ناسناما جێاوازیێ بهێتە ئاڤاکرن. کا چاوان زمان و ئازادى ژ ناڤ دچن وەسان مرۆڤ و ناسنامە ژى ژناڤ دچن، لەورا ئەوا کو مە دکەتە کارێکتەرێن رەسەن/ ب مانا هایدیگەر، زمانێ فەلسەفە و پرسیارکرن و ئاستێ واتەیێن رامان و بوونێ یە. هەروەکو بارت گوتى، “زمان سازیا جڤاکى و سیستەمێ بهایا نە”. ئها ب ڤى شێوازى چێکرنا ڤى زمانى ژى ئەرکێ مە مرۆڤا یە.
هەر دیرۆکەکا ئاڤا بەرهەمێ ئەقل و هوشمەندیێن ئاڤابوویە، هەر دیرۆکەکا نە ئاڤا بەرهەمێ ئەقل و هوشمەندیێن نە ئاڤابوویە. ئه و شۆرەشێن پێشکەفتین، ژ ئاشکەراکرنا جھ و تێگەهێن جۆتیار و سرۆشتى و چاڤدێریا سەرهلدانێن گۆندان بەرەڤ رێک و تایبەتمەندیێن رۆشنگەرى و شارستانى و مەژیێ مەدەنیبوونێ چووینە. د کەڤن دا “ئاگر، چاندن، ئاڤ و هەوا” نێشانێن هزرکرن و سەردەمێن پێشکەفتنا مرۆڤ و مللەتان بوون. نەمازە پشتى دەرکەفتنا ئەفسانا ئێدى مللەت بۆ مللەتى هەولدا هزر و بیرێن خوە ل سەر تێگەهێن پەرستن و پیرۆزیا نۆى بکەن. پشتى شرۆڤەکرن و وێنەکرن ل سەر بەرهەمێ ئەردى و پیشە و دەروونێ مرۆڤى هاتیە ئەنجامدان مرۆڤ شیا ب رێکا هێزا ئەقلى زالى ئەفسانە و هزر و بیرێن کەڤنار ببیت. ئەڤێ هەوێ شارستانیەتا مللەتان بلەز ئێخست و مرۆڤ شیا ببیتە کارێکتەرەکێ ئەقلانى و دوزا خوە وەکو نیشتمان و جۆگرافى بپارێزیت. بەلێ بەرى ئەقلانیەت سەرهلدەت زمانى رێکێن خوە یێن بنجینەیى درۆست کرن. نەمازە زمانێ رەها پشتى تێزا دیکارت بوو زمانێ رێژەى زمان د پێشڤەچوونا گۆمانێ دا د مانا جۆگرافى و نەتەوەیان دا بوو بەشەکێ سەرەکى یێ پێشڤەچوونا دیرۆکا رۆشنگەریێ. ب ڤێ واتەیێ زمانى دەرگەهێ رێکخستنێ بۆ رامانا زاراڤێ (رۆشنگەرى چىیە/ کانت) ڤەکر. زاراڤێ رۆشنگەریێ ژى ب واتەیا خوە یا زمانى و هزرى و فەلسەفى ڤە، بوو دەرکەڤتەیەک ژ گەلەک دەرکەفەتێن تەڤگەران. وان تەڤگەرێن مرۆڤ شێت بێژیت هەر جارەکێ خوە ل سەر دیرۆکەکێ دامەزراند مینا رۆشنگەریا شۆرەشگێرى، رۆشنگەریا فەلسەفى و رۆشنگەریا هزر و ئازادیا ئەقلى، کو زاراڤەکە ژ زمانێ ئەلمانى هاتیە وەرگرتن. ب تایبەتى پشتى دەرکەفتنا فەیلۆسۆفێن ئەلمانى ڤى زاراڤى بەرسڤێن خوە ژ پرسیار رۆشنگەرى چى یە؟ ل سەر هزرا کانت وەرگرت. سەرەراى وێ چەندێ زاراڤێ رۆشنگەرى چىیە ئه و زەمینە ل بەر سنۆرێن رێنیساسێ، سەدێ پازدێ و شازدێ ڤەکرن، کو تەڤگەرا هیۆمانیزمێ سەرهلدەت و گوهەرین د زمانێ نەریت و باوەریێن ئۆلى و کەسى دا درۆست ببن. ب ڤى سیستەمى زمان و رۆشنگەرى ژ لایێ دیرۆکا ئەورۆپا ڤە بوونە پاشخانەکا هەرا بلند بۆ دووبارە نوویبوونا ئەقل و هزرێن پێشکەفتى یێن وى سەردەمى. ئەڤێ چەندێ پالپیشتیەکا مەزن ل سەرگەشەپێدانا دەربەگ و جۆتیارێن وى دەمى درۆست کر و هزرێن ئەفسانە و دیرۆک و ئۆلى ژى وەک بنگەهێن گۆهەرینێ و ئالاڤێن بەرهەمهێنانێ بوونە زانستێن وى سەردەمى، لەورا زانست و دیرۆک کەڤتنە د هەڤرکیەکا بەردەواما پێشکەفتنێ دا.
هەتا زمان ل سەر ئاستێ فەرهەنگێ گەهشتە وێ تێگەهشتنێ کو ل مللەتێن پێشکەفتى پەیڤ ب واتەیەکا دەروونى و جڤاکى و سیاسى بهێتە ئاراستەکرن ‌. بەلێ ل مللەتێن پاشکەفتى پەیڤ پێچەوانەى وێ واتەیێ ب دەرونەکێ نەسەقامگیر و هاڤى و دوورى بەرپرسیاریا جڤاکى و سیاسى هاتە ئاراستەکرن‌. ژبەرهندێ گرنگە ئەم وەکو مللەتێ کورد بزانین پێشکەفتنا زمان و رۆشنگەریێ ل ئاورۆپا بەرهەمێ تێهزرکرنا ئەقلێ “تۆما ئەکوینى” ل قۆناغێن چەرخێن ناڤین، “دانتى” نوینەرێ شورەشا زەمینەسازییا رێنیساسێ و “دیکارت” هزرێن ئەقلانى و فەلسەفا جوانناسیێ و…، بوو کو گەلەک بیروباوەرێن دى کەڤتنە د ناڤ قۆناغێن راستیا بوونا مرۆڤ و بوونا ژیانێ دا.
بەرى سەرهلدانا رۆشنگەریێ تەڤگەرا ئەقلى ل ئاوروپا د زەمینەسازیێ دا بوو، بەلێ پشتى بزاڤا رۆشنگەریێ تەڤگەرا ئەقلى ژ فۆرمێ تایبەت بۆ فۆرمێ گشتى گەشەکر، کو بزاڤا ئەقلى بوونەکا راستا یا مرۆڤى و پێشڤەچوونا ئێکگرتنا جڤاکى یە. تەڤگەرا رۆشنگەریێ ئه و زەمینە د ناڤ مللەتێن پێشکەفتى دا درۆست کر کو د نرخ و بها و تایبەتمەندیا کەنسیێ بگەهن، چۆنکو بزاڤا رۆشنگەریێ بزاڤا تێگەهشتنا ئازادیێ بوو. هەتا هەر ژ یۆنانا کەڤن و هەتا دگەهیتە ڤێ قۆناغێ زمانى کار ل سەر گوهەرینا جڤاکى کر و ب هاریکاریا زمان و هزرێ فەیلۆسوف و کارێکتەرێن نوى چێبوون. ب ڤێ بیرۆباوەرێ رۆشنگەرى بۆ تەڤگەرەکا بەردەوام د خواندن و زانستێن مرۆڤى و جڤاکى و جیهانى دا. “رۆسل” ڤێ تەڤگەرێ ڤەدگەرینتە بزاڤا ئەزمونى یا بەریتانیا کو ژ تولێرانس و ئاشتیێ دەست پێ کر. ژ دەرئەنجامێ ڤى ئەقلى دیاربوو کو گوهەرین کریارەکا دیرۆکى یە. پرۆژێ گوهەرینێ بێ رۆشنگەرى ناهێتە کرن. ژ لایەکى دى ڤە مرۆڤ نەشێت دەربارەى هەر قۆناغەکێ بێ پێشکەفتن و تێگەهشتنا هزرى شرۆڤەیێن بابەتى بدەت، چۆنکو گوهەرین خوە ل دەرڤەى هزرێ نابینیت و دگەل ڤێ چەندێ مرۆڤ نەشێت بێ قۆناغێن هوشیاریێ ل سەر قۆناغێن رۆشنگەریێ دەربازببیت، ژبەرکو بەرهەمێ رۆشنگەریێ بەرهەمێ هزرا دەولەتێن رۆژئاڤا بوو. پشتى ریفۆرما دیرۆکى و ئۆلى و جڤاکى رێفورما پیشەسازى دەست پێ کر. دگەل چێبوونا ئەقلى پیشەسازى زمانێ تاک و جڤاکى زورتر گەشەکر هەروەها پیشەسازى بخوە ژى بوو ئه و سەنتەرە ئەوێ کو دەرگەهێ دیالۆگ و هزرکرن و شرۆڤەکرنێ ل بەر کێشەیێن تاک و جڤاکى ڤەکرین. بەلێ بەرى زەمینەسازیا پێشەسازى و دیالۆگ و فەلسەفێ، زانستێ هزرى ب رێکا زانستێ رەخنەى زانستێ ئەخلاقى دروست کر و ب ڤى رەنگى مرۆڤێ کەڤنار هەولدا گوهەرین و نویبوونێ د زمان و ئاستێ خوە یێ گەهشتن د ئازادیێ دا بەرهەم بینیت. ل ڤێرێ چەند پرسیارەکێن جەوهەرى خوە بەیان دکەن، بۆچى کورد نەگەهشتە وى ئاستى زمانێ خوە د ئاستێ رۆشنگەریێ دا ئاراستە کەن؟ ئەرێ کوردان ئاستەنگ هەبوونە یان کێشە هەبوونە؟ ئەرێ کورد وەکو مللەت شیاینە بگەهنە وێ قوناغێ، کو خوە ل ئاستێ روشنگەریێ ببینین؟ خالەکادى گەلۆ ما کوردا هزر کریە کو تولێرانس/ لێبوورین و ئاشتى گرنگترە ژ هزرا دەماگیرى و توندوتیژى و نە قەبوولکرنا هەڤدوو؟ تشتێ ژ هەموویان گرنگتر ئەوە هەر ویستگەهەک ب ناڤێ وەرگرتنا ماف و ئازادیێ گەهشتنە ب مەمەلەکەتەکا بلند، لەورا مرۆڤ دشێت پرسیارێ ئاسانتر لێ بکەت و بێژیت گەلۆ کورد ئەگەر ب زمانێ خوە هەول نەدەن خوە بگەهینە کاروانێ روشنگەریا جیهانێ ئەرێ ب چ پاشخانەیەکا دى دکارن خوە بگەهینە ڤى کاروانى؟. [1]
ئەڤ بابەتە 1 جار هاتیە دیتن
ڕایا خو دەربارەی ڤی بابەی بنڤێسە!
هاشتاگ
ژێدەر
[1] ماڵپەڕ | کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) | ماڵپەڕێ سەکۆ - 18-08-2024
بابەتێن پەیوەستکری: 2
رێکەوت و رووداو
کەسایەتی
روژا تمام کرنێ: 09-11-2023 (1 سال)
جوڕێ دۆکومێنتێ: زمانی یەکەم
جوڕێ وەشانێ: دیجیتاڵ
زمان - شێوەزار: ک. باکوور
وەڵات - هەرێم: باشوورێ کوردستانێ
کاتەگۆریا ناڤەڕۆکێ: دوزا کورد
کاتەگۆریا ناڤەڕۆکێ: رامیاری
تایبەتمەندی یێن تەکنیکی
خودانێ ڤی بابەتی مافا وەشانێ بابەتی دانە کوردیپێدیا، سوپاس!
کوالیتیا ڤی بابەتی: 99%
99%
ئەڤ بابەتە ژ لایێ: ( ڕۆژگار کەرکووکی ) ل: 18-08-2024 هاتیە تومارکرن
ئەڤ بابەتە ژ ئالێ: ( ئەمیر سراجەدین ) ل : 22-08-2024 پێداچوون ژبوو هاتییە کرن و ڕەها بوویە
ئەڤ بابەتە بو دویماهیک جار ژ لایێ: ( ئەمیر سراجەدین )ڤە: 18-08-2024 هاتیە ڕاست ڤەکرن
ناڤ و نیشانێن بابەتی
ئەڤ بابەتە ب ستانداردی کوردیپێدیا هێشتا نە دروستە و پێدڤی ب داڕشتنەکا بابەتی و زمانی هەیە!
ئەڤ بابەتە 1 جار هاتیە دیتن
کوردیپیدیا بەرفرەهترین ژێدەرێ زانیاریێن کوردییە!
وێنە و پێناس
کۆمەڵەکا دانعەمرێن ئێزدی ل لالش، ساڵا 1976
کەسایەتی
نادیە موراد پسی تەها
کورتەباس
سونێتاتێت رەسول حەمزاتوف دەنگێ ڤینێ و مرۆڤایەتی یێ
کەسایەتی
فایزا دربۆ حسێن
شوینوار و جهێن کەڤنار
شکەفتا گوندێ گوندکی ل ئاکرێ
کورتەباس
رەوشا هەر زمانەکی سڤکی یە
کەسایەتی
عومەر مەسلەحەتی بیلوکە
کەسایەتی
شێخ عەلی
شوینوار و جهێن کەڤنار
کەلها کوردا
پەڕتووکخانە
گوڕلیس; شەمهەرۆزێ ئەجنە
وێنە و پێناس
نەورۆزا ساڵا 1972
شوینوار و جهێن کەڤنار
کەلها سارتکە
وێنە و پێناس
مستەفا بارزانی ل دەمێ پێشکێشکرنا گۆتارەکێ ل کۆیە، ساڵا 1963
کەسایەتی
سەید عەبدولواحید بەرزنجی
کورتەباس
سترانێت ئادا
کەسایەتی
بلند محەمەد
پەڕتووکخانە
پەرکانێ و گوستیرا عەفریتی (شانۆنامە)
کەسایەتی
عەیشان هەسن دەروێش حەمۆ
پەڕتووکخانە
تاڤگە; (لێگەڕیان ل رۆناهییا پرا جینۆتێ)
پەڕتووکخانە
ئیڤلین; یان (زڤڕینا ئەشتارێ)
وێنە و پێناس
لالش ل ساڵا 1976
کەسایەتی
سەبریا هەکاری
پەڕتووکخانە
ئەڤینی د فیشەکا بی کەی سی یێ دا
کورتەباس
طاووس گێڕان
وێنە و پێناس
زەلامێن کورد ل دەمێ یاریا تاولێ ل باژێڕۆکێ کۆیە، ساڵا 1963
کەسایەتی
فادیا فێسەڵ ڕەڤۆ حسێن
کەسایەتی
داود موراد خەتاری
کورتەباس
بەلێ عەلی تەرەماخی یەکەمین رێزمان نڤیسێ کوردە
شوینوار و جهێن کەڤنار
پرا دەلال

روژەڤ
کەسایەتی
سەبریا هەکاری
21-02-2024
زریان سەرچناری
سەبریا هەکاری
کەسایەتی
ئەڤریم ئالاتاش
14-04-2024
کاروان م. ئاکرەیی
ئەڤریم ئالاتاش
کەسایەتی
خالد بەگێ جبری
14-04-2024
کاروان م. ئاکرەیی
خالد بەگێ جبری
جهـ
ڕەمبوسی
24-04-2024
ڤەژەن کشتۆ
ڕەمبوسی
کەسایەتی
ئیبراهیم ئەمین باڵدار
12-07-2024
کاروان م. ئاکرەیی
ئیبراهیم ئەمین باڵدار
بابەتێ نوی
کەسایەتی
ئاریان عەلی
22-08-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
نوری دەرسیمی
22-08-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
ئارام خەلیل سەرگەتی
21-08-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
ئەحمەد بامەڕنی
21-08-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
محێدین زەنگنە
21-08-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
یوسف محەمەد سادق
20-08-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
گۆڤار ئەنوەر
20-08-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
ماریا سام
18-08-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
ڕۆژان ئیدریس عومەر کەورینی
18-08-2024
کاروان م. ئاکرەیی
کەسایەتی
مەليحە ساڵح عەباس
18-08-2024
کاروان م. ئاکرەیی
ئامار
بابەت
  533,261
وێنە
  108,077
پەرتوک PDF
  20,053
فایلێن پەیوەندیدار
  101,690
ڤیدیۆ
  1,482
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
304,112
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
89,346
هەورامی - Kurdish Hawrami 
65,874
عربي - Arabic 
29,542
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
17,298
فارسی - Farsi 
9,063
English 
7,439
Türkçe - Turkish 
3,626
لوڕی - Kurdish Luri 
1,691
Deutsch - German 
1,556
Pусский - Russian 
1,134
Français - French 
339
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
90
Svenska - Swedish 
63
Հայերեն - Armenian 
50
Español - Spanish 
48
Italiano - Italian 
46
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
24
日本人 - Japanese 
21
Polski - Polish 
19
中国的 - Chinese 
18
Ελληνική - Greek 
14
עברית - Hebrew 
14
Norsk - Norwegian 
14
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
5
Ozbek - Uzbek 
5
Esperanto 
5
Тоҷикӣ - Tajik 
5
ქართველი - Georgian 
3
Catalana 
2
Čeština - Czech 
2
Hrvatski - Croatian 
2
Kiswahili سَوَاحِلي 
2
Srpski - Serbian 
2
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Lietuvių - Lithuanian 
1
Cebuano 
1
балгарская - Bulgarian 
1
हिन्दी - Hindi 
1
پول
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami)
ئەنفالکری 
5,449
کەسایەتی 
4,639
شەهیدان 
2,534
پەڕتووکخانە 
1,291
وشە و دەستەواژە 
914
کورتەباس 
848
جهـ 
585
وێنە و پێناس 
370
هۆزان 
237
ئامار و راپرسیا 
161
بەلگەنامە 
65
بەلاڤوک (گوڤار، روژنامە و ...) 
38
شوینوار و جهێن کەڤنار 
32
نڤیسێن ئایینی 
29
پارت و رێکخراو 
28
موزەخانە 
19
ڤیدیۆ 
13
پەند و ئیدیۆم 
10
ناڤێن کوردی 
8
كلتوور - پێکەنین 
7
کارا هونەری 
7
رێکەوت و رووداو 
4
نەخشە 
3
هەمەجۆرە 
3
لێنانگەها کوردی 
1
ژینگەها کوردستانێ 
1
هوز - تیرە - بنەماڵ 
1
گیانلبەرێن کوردستانێ 
1
MP3 
323
PDF 
30,659
MP4 
2,410
IMG 
197,440
∑   رێژە 
230,832
کوردیپیدیا بەرفرەهترین ژێدەرێ زانیاریێن کوردییە!
وێنە و پێناس
کۆمەڵەکا دانعەمرێن ئێزدی ل لالش، ساڵا 1976
کەسایەتی
نادیە موراد پسی تەها
کورتەباس
سونێتاتێت رەسول حەمزاتوف دەنگێ ڤینێ و مرۆڤایەتی یێ
کەسایەتی
فایزا دربۆ حسێن
شوینوار و جهێن کەڤنار
شکەفتا گوندێ گوندکی ل ئاکرێ
کورتەباس
رەوشا هەر زمانەکی سڤکی یە
کەسایەتی
عومەر مەسلەحەتی بیلوکە
کەسایەتی
شێخ عەلی
شوینوار و جهێن کەڤنار
کەلها کوردا
پەڕتووکخانە
گوڕلیس; شەمهەرۆزێ ئەجنە
وێنە و پێناس
نەورۆزا ساڵا 1972
شوینوار و جهێن کەڤنار
کەلها سارتکە
وێنە و پێناس
مستەفا بارزانی ل دەمێ پێشکێشکرنا گۆتارەکێ ل کۆیە، ساڵا 1963
کەسایەتی
سەید عەبدولواحید بەرزنجی
کورتەباس
سترانێت ئادا
کەسایەتی
بلند محەمەد
پەڕتووکخانە
پەرکانێ و گوستیرا عەفریتی (شانۆنامە)
کەسایەتی
عەیشان هەسن دەروێش حەمۆ
پەڕتووکخانە
تاڤگە; (لێگەڕیان ل رۆناهییا پرا جینۆتێ)
پەڕتووکخانە
ئیڤلین; یان (زڤڕینا ئەشتارێ)
وێنە و پێناس
لالش ل ساڵا 1976
کەسایەتی
سەبریا هەکاری
پەڕتووکخانە
ئەڤینی د فیشەکا بی کەی سی یێ دا
کورتەباس
طاووس گێڕان
وێنە و پێناس
زەلامێن کورد ل دەمێ یاریا تاولێ ل باژێڕۆکێ کۆیە، ساڵا 1963
کەسایەتی
فادیا فێسەڵ ڕەڤۆ حسێن
کەسایەتی
داود موراد خەتاری
کورتەباس
بەلێ عەلی تەرەماخی یەکەمین رێزمان نڤیسێ کوردە
شوینوار و جهێن کەڤنار
پرا دەلال
فۆڵدەر
پەڕتووکخانە - PDF - بەلێ پەڕتووکخانە - کاتەگۆریا ناڤەڕۆکێ - هەڵبەست پەڕتووکخانە - جوڕێ دۆکومێنتێ - زمانی یەکەم پەڕتووکخانە - جوڕێ وەشانێ - چاپکری پەڕتووکخانە - زمان - شێوەزار - ک. باکوور پەڕتووکخانە - باژێر و باژارۆک - زاخۆ پەڕتووکخانە - وەڵات - هەرێم - باکووری کوردستان کەسایەتی - ئۆل و ئایین - ئێزدی کەسایەتی - جوڕێ کەسی - قوربانیێ شەڕێ دەولەتا ئیسلامی - داعش کەسایەتی - زمان - شێوەزار - ک. باکوور

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.75
| پەیوەندی | CSS3 | HTML5

| دروستکرنا لاپەری 0.563 چرکە!