ناڤێ وی حەسەن ئەرتۆشییەو ناسناڤێ وی و د هۆزانێن خوەدە ب مەلای باتێ دهێت نیاسین .
هۆزانڤان و نڤیسەرێ کورد مەلای باتێ یان حەسەن ئەرتۆشی، ساڵا 1417 لیا گوندێ باتێ یێ سەر ب #جۆلەمێرگ#ا باکوورێ کوردستانێ ژدایک بوویە و ساڵا 1491 وەغەرا داویی کرییە و هەر ل گوندێ خوە هاتییە بخاک سپاردن.
هەرچەندە ناڤێ مەلای باتێ، مەلا حەسەنێ باتێیە، لێ ناڤێ وی ل پەرتوکا ئینسایکلۆپیدیایا ئیسلامیدە ب ئەحمەد هاتییە. هەروەسا نڤیسەر و ڤەکولەر د. بەلیک شێرکۆ، محەممەد ئەمین زەکی و عەلائەدین سەجادیش ئەڤی ناڤەی پشتڕاست دکەن. هەروەسا عەبدولڕەقیب یووسف ل دیوانا کورمانجیدا دبێژیت کو ناڤێ وی حوسێنە.
ناڤێ وی یێ درستی حەسەن ئەرتۆشییە. چونکی ل هندەک شیعر و نڤیسیناندە ناسناڤێ مەلای باتێ بکار ئینایە، بڤی ناڤەی دهێت نیاسین. زۆربەیا نڤیسینێن مەلای باتێ ب زمانێ کوردی بووینە.
مەلای باتێ ل موسڵ، #دهوک#، #هەڤلێر# و دەڤەرێن مکس ل نزیک #وان# و هەروەسا ل زوربەی مەدرەسەیان خوەندییە. ل گرنگترین زانایێن سەردەمێ خوە وانە وەرگرتینە. ل زانایێ مەزنێ وی سەردەمەی، وەلی میر حەسەن، وانە خوەندینە و لهەمان دەمدە هەڤاڵینیەکە نزیک دگەل میر مکس هەبوویە و ل هۆزانێن خوەدە ئەڤە یا گوتی.
مەلای باتێ، وەکە ئێک ل باشترین کەسان دهێت پێناسە کرن کو زمانێ کوردی بکار ئینایە و گەیشتییە ئاستەکێ بڵند ل ئەدەبێ دە.
ل پەروەردە کرنا نڤشی نی یێ بەردەوام بوو و گرینگییەکا زور بڤی بابەتەی دایە. ب درێژاهییا ژیانا خوە ژبەر هندێ کوو زاروک و لاوان پەروەردەیەکا باش هەبیت، زورێ ماندی بووی.
مەلای باتێ ب هۆزانڤان و کەسەکێ ئایینی دهات نیاسین. پەروەردەیا خوە لسەر ئەدەب و بابەتێ ئایینی دانابوو.
$بەرهەمەکانی مەلای باتێ:$
مەلای باتێ سێ بەرهەمێن گرینگ هەنە کو گەهشتینە سەردەمێ مە.
- مەولوودا کوردی
- دیوان (تەڤایا هۆزانێن وی ل ئێک دیوانێدە هاتینە کۆم کرن)
- چیروکا زەمبیل فرۆش
مەولوودا کوردی:
گرنگترین بەرهەمێ مەلای باتێ، مەولوودا کوردییە. ل هەمان دەمدا گرنگترین مەسنەوییە کو ل ئەدەبیاتا کلاسیکا کوردیدە هاتییە نڤیسین.
پشتی قورئانێ، مەولوودا مەلایێ باتێ ل مەدرەسەیێن کوردستانێ زورترین خوینەری هەنە.
$بەشەکە مەولوودا مەلایێ باتێ بڤی ئالیەیە:$
حەمدێ بێحەد بۆ خودایێ عالەمین
ئەو خودایێ دایە مە دینێ موبین
ئەم کرینە ئوممەتا خەیرولبەشەر
تابعێ وی موقتەدایێ ناموەر
ئەو خودایێ مالکێ مولکێ عەزیم
دایە مە میراسا قورعانا کەریم
دینێ مە کر کامل و نیعمەت تەمام
یەعنی دا مە ئەحمەد و داروسسەلام
ئەو خودایێ بێنەزیر و زولجەلال
بێ میسال و بێ هەڤال و بێ زەوال
ڕازقێ بێ دەست و پا و مار و موور
عالمێ سڕا نەگۆتی دەر سودوور
کاریسازێ بەندە و سولتانی جان
ڕاحیم و رەحمان، لەتیف و میهرەبان
ئاسمانێ بێستوون وی کر پەدید
سوورەتێ با خال و خەت وی ئافەرید
هێڤیدارن ئەم ژ تە شاهێ کەریم
ئیهدینا یا رەب سیراتەل موستەقیم
نێ ژ مە سووچ و خەتا تێن و سیتەم
لێ ژ تە ئیحسان و غوفران و کەرەم
یا رەب ئیمانێ دخوازین ئەم مودام
ژێرێ ئالایا موحەممەد وەسسەلام
گەر دڤێتن هوون ژ نارێ بن نەجات
ب عشق و شەوقەک هوون ببێژن ئەسسەلات
بەر تو بادا هەر زەمان و ئان و هین
ئەی موحەممەد سەد هەزاران ئافەرین
ئەی شەفیعێ داروویێ هەر عیڵەتێ
دیدە و بیناهیا ڤێ ئوممەتێ
[1]