Pirtûkxane Pirtûkxane
Lêgerîn

Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!


Vebijêrkên Lêgerînê





Lêgerîna pêşketî      Kilaviya


Lêgerîn
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina babetê
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Alav
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
Ziman
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Hesabê min
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
Lêgerîn Tomarkirina babetê Alav Ziman Hesabê min
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 Em kî ne
 Babeta têkilhev!
 Mercên Bikaranînê
 Arşîvnasên Kurdipedia
 Nêrîna we
 Berhevokên bikarhêner
 Kronolojiya bûyeran
 Çalakî - Kurdipedia
 Alîkarî
Babetên nû
Jiyaname
Mela Kaka Hemê
13-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Mihemed Cezaêr
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Mistefa Elî Şan Nebo
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nîroz Malik
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Ebdo Mihemed
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Elî Şemdîn
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Ehmed Xeyrî
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Mihemedsalih Qadirî
08-07-2024
Burhan Sönmez
Wêne û şirove
Dibistana Sor li Cizîra Botan
29-06-2024
Aras Hiso
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
27-06-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet 522,737
Wêne 105,762
Pirtûk PDF 19,696
Faylên peywendîdar 98,601
Video 1,420
Kurtelêkolîn
Nirxandinek li ser Kurteçîr...
Kurtelêkolîn
Serpêhatiya tabloya kurdekî...
Jiyaname
Elî Şemdîn
Wêne û şirove
Bajarê Mêrdînê di sala 1911...
Wêne û şirove
Di sala 1955an de dîlaneke ...
مملكة أورارتو الكردية
Daneyên taybet ên Kurdîpêdiya ji bo girtina biryarên civakî, siyasî û neteweyî alîkariyek bêhempa ye... Dane ew xwedî biryarder e!
Pol, Kom: Kurtelêkolîn | Zimanê babetî: عربي
Par-kirin
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Nirxandina Gotarê
Bêkêmasî
Gelek başe
Navîn
Xirap nîne
Xirap
Li Koleksîyana min zêde bike
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Dîroka babetê
Metadata
RSS
Li googlê li wêneyan girêdayî bigere!
Li ser babeta hilbijartî li Google bigerin!
کوردیی ناوەڕاست0
Kurmancî - Kurdîy Serû1
English0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

مملكة أورارتو الكردية

مملكة أورارتو الكردية
موقع/ تاريخ الكرد و حضارة كردستان[1]
(أورارتو) هو اسم يدل على مملكة كردية كانت تقع في باكور كردستان (جنوب شرق البحر الأسود وإلى الجنوب الغربي من بحر قزوين). وسُميت أحياناً «نائيري» في حين سمى الأورارتيون بلادهم «بياينيلي»، كما ورد اسم هذه الدولة الكردية في التناخ على شكل «آرارات».
قامت مملكة أورارتو الكردية إبان القرنين التاسع والسابع قبل الميلاد، بجبال كردستان الشمالية حول بحيرة وان، وكانت عاصمتها مدينة وان الحالية (باكور كردستان).
ضمت المملكة قلعة يتوضع مدخلها بجبل صخري وعلى واجهة مدخلها لوحة صخرية منقوش عليها رسومات سجلت حروبهم مع الآشوريين جيرانهم، وكانوا يصنعون التماثيل المجنحة والمشغولات البرونزية، وقد حكم الآشوريون باكور كردستان أوائل القرن الثالث ق.م – وكانت ثقافة الكرد الأورارتيين متأثرة بشرق وشمال الهلال الخصيب وكما كتبوا بالكتابة المسمارية، والمعابد تشبه المعابد الإغريقية، وهناك اليوم في جبل آرارات الذي وجدت به بقايا سفينة نوح.
يرد أول ذكر لهذه الدولة الكردية في النصوص الآشورية إلى عهد الملك «شولمانو- اشارئد» الأول (1234- 1263 ق.م)، حيث يرد في حولياته أنه حارب ثماني دول أو مدن في بلاد «أوواتري». فلم تكن في هذه المنطقة دولة موحدة في هذه المرحلة، وإنما مجموعة من دويلات المدن. وبلاد أورارتو منطقة جبلية منيعة. وفيها الكثير من المواد الخام وخصوصاً الحديد، ما مكنها من أن تصبح واحدة من القوى الكبرى في عالم الشرق القديم. ولم تختلف طبيعة النظام الذي ساد فيها عما كان سائداً في باقي دول الشرق القديم الأخرى مع الإشارة إلى أن الكرد الأورارتيين طبقوا النظم الإدارية الآشورية في دولتهم. كما أدخلوا النظم العسكرية الآشورية على قواتهم.
نشوء الدولة:
تبدأ النصوص الآشورية مع منتصف القرن التاسع ق.م، بالإشارة إلى وجود دولة أورارتية موحدة، بعاصمتها «أرزاسكون» ويحكمها شخص اسمه «أرامي». وقد هاجم الملك الآشوري «شولمانو- اشارئد» الثالث (858- 824 ق.م) «أورارتوا» في حملته عام 856 ق.م، ونجح في احتلال عاصمتها «أرزاسكون» وتدميرها. ويبدو أن نصره في هذه الحملة لم يكن حاسماً. فقام بحملة ثانية عام 832 ق.م، لم يحقق فيها نجاحاً يذكر.
استغل الكرد الأورارتيون الضعف الذي حل بالدولة الآشورية نتيجة الحرب الأهلية فيها أواخر سني حكم «شولمانو- اشارئد» الثالث، ليعيدوا بناء ما دمرته الحروب مع آشور، ولينطلقوا متوسعين خارج حدودهم.
قوة الدولة:
بدأت بوادر قوة دولة أورارتو الكردية بالظهور في عهد الملك «ساردوري» الأول الذي اتخذ من مدينة «توشبا» في موقع مدينة وان الحالية عاصمة له. وله أيضاً تعود أولى الكتابات الأورارتية (أي الملك سردوري الاول)، وهي كتابة قصيرة مكتوبة باللغة الآشورية عُثر عليها في “توشبا”، وتذكر ألقاب «ساردوري» الأول «الملك العظيم، الملك القوي، الملك المحارب، ملك نايري (ربما أصل الاسم سردار ففي الكردية اسم سردار يعني الزعيم او الوالي وكلمة “سَر- بفتح السين” بالكردية تعني الرأس أو الرئيس) وهي الألقاب نفسها التي حملها الملوك الآشوريون. في عهد خلفاء «ساردوري» الأول، توضحت معالم الدولة الأورارتية، فحكم ابنه «إشبويني» بين عامي 825- 815 ق.م. وأشرك معه ابنه «مينوا» الذي استمر في الحكم إلى نحو عام 780ق.م. وقد وسع «مينوا» حدود الدولة، فوصلت حدودها الجنوبية الشرقية إلى الضفاف الغربية والجنوبية لبحيرة أرومية (باكور كردستان) وامتدت شمالاً بين بحيرة وان ونهر «أراكس».
هاجم مينوا البلاد الواقعة إلى الجنوب من بحيرة أرومية التي شكلت الجناح الشرقي للدولة الآشورية. واتجه بقواته غرباً نحو الشمال السوري حتى بلغ مناطق «كوموخ» و«ميليد». وفرض سيادته شمالاً على أعالي نهري «كورا» و«أراكس» وبحيرة «سيفان». في عام 760ق.م أصبح «ساردوري» الثاني ملكاً واستمر في توجيه الحملات نحو الجبهات التقليدية. فوصلت قواته جنوباً إلى حوض نهر ديالى. ووجه حملتين نحو بلاد الشام كان هدفهما توطيد نفوذه في المناطق التي سبق وخضعت لأورارتو.
نهاية الدولة:
مع بداية حكم «توكولتي- ابيل- إشارا » الثالث (745- 727ق.م) للدولة الآشورية بَدأ التراجع في أحوال أورارتو. ففي عام 743ق.م تمكن «توكولتي- ابيل- إشارا » الثالث من هزيمة قوات «ساردوري» الثاني وحلفائه في سورية، مثل «كوموخ» و«ميليد» و«بيت أغوشي» وغيرهم، وذلك في المعركة التي جرت على أراضي دولة «كوموخ». وفي عام 735ق.م هاجم «توكولتي- ابيل- إشارا» الثالث عمق الأراضي الكردية الأورارتية، ووصل إلى العاصمة «توشبا».
بعد سقوط الدولة الآشورية نحو عام 612 ق.م على يد الكرد الميديين خضعت مملكة أورارتو الكردية لمملكة ميديا (ماد) الكردية التي أبقت على أورارتو دويلة كردية تابعة لها حتى الأعوام 593- 591ق.م حين انصهرت دويلة أورارتو الكردية نهائياً داخل إمبراطورية ميديا (ماد) الكردية. ومنذ نهاية القرن السادس ق.م، بدأت القبائل الأرمنية بالدخول إلى باكور كردستان (بلاد أورارتو)، قادمة من الأناضول لتعطي المنطقة اسم أرمينيا.
سكان أورارتو وأصلهم ولغتهم:
سمت الكتابات الملكية الخليط السكاني من الأحرار لمجتمع بلاد اورارتو «شوريلي». فالمجتمع الأورارتي كباقي المجتمعات ليس متجانساً من الناحية العرقية. فإلى جانب الكرد الأورارتيين الأصليين، قد تواجد في المنطقة الحثيون ومجموعة أخرى من القبائل ذات الأصول القوقازية. وكان للعبيد دور محدود في المجتمع الأورارتي. ومصدرهم الأساسي أسرى الحروب.
اللغة الكردية الأورارتية كانت من اللغات الإلصاقية. مثلها في ذلك مثل اللغة الكردية السومرية واللغة الكردية الحورية (أي الكرد الهوريين حيث أن الكرد الأورارتيين هم اصلاً كانوا من أحفاد الكرد الهوريين الذين أسسوا فيما مضى مملكة ميتان) وبعض اللغات القوقازية اليوم. وقد دوَّن ملوك أورارتو بلغتهم الكردية مجموعة كبيرة من النصوص التي تساعد في كتابة تاريخ هذه الدولة من مختلف النواحي. واستخدم الكرد الأورارتيون الكتابة المسمارية لكتابة هذه النصوص وفي أحيانٍ قليلة لجأوا إلى استخدام الهيروغليفية الحيثية.
ازدهار العمارة والاهتمام بها:
أولى الملوك الكرد الأورارتيين أهمية كبيرة لمسألة بناء المدن والحصون وخاصة في المناطق الحدودية. ومن أهم المدن التي بُنيت في حقبة ازدهار أورارتو مدينة «إيربوني» في المكان الحالي لعاصمة ارمينيا (يريفان)، ومدينة «تيشي بايني» موقع «كارمير بلور» اليوم.
وهذه بنيت في عهد الملك «روسا» الثاني بالقرب من مدينة يريفان الأرمينية. وإلى جانب القلعة الأساسية للمدينة وجدت الأحياء السكنية، وكانت البيوت مؤلفة من غرفتين أو ثلاث غرف. وقد شق ملوك أورارتو الكثير من قنوات جر المياه لاستخدامها في الأعمال الزراعية أو للشرب، وبعض هذه القنوات ما تزال تستخدم حتى اليوم مثل قناة «مينوا». وقد عثر الأثريون على عدد كبير من الأعمال الفنيّة التي حملت في البداية خصائص الفنون الآشورية. ثم بدأت تظهر ملامح مميزة للفنون الكردية الأورارتية، وتنوعت هذه الفنون ما بين النحت واللوحات الجدارية والنقش على المعدن.
878
Ev babet bi zimana (عربي) hatiye nvîsandin, klîk li aykona bike ji bu vekirina vî babetî bi vî zimana ku pî hatiye nvîsandin!
دون هذا السجل بلغة (عربي)، انقر علی ايقونة لفتح السجل باللغة المدونة!
Ev babet 868 car hatiye dîtin
Haştag
Çavkanî - Jêder
[1] Mallper | کوردیی ناوەڕاست | ronahi.net
Gotarên Girêdayî: 2
Pol, Kom: Kurtelêkolîn
Zimanê babetî: عربي
Dîroka weşanê: 08-01-2020 (4 Sal)
Cureya belgeyê: Zimanî yekem
Kategorîya Naverokê: Dîrok
Ziman - Şêwezar: Erebî
Meta daneya teknîkî
Kalîteya babetê: 96%
96%
Ev babet ji aliyê: ( Hejar Kamela ) li: 01-06-2022 hatiye tomarkirin
Ev gotar ji hêla ( ئاراس ئیلنجاغی ) ve li ser 01-06-2022 hate nirxandin û weşandin
Ev gotar vê dawiyê ji hêla ( ئاراس ئیلنجاغی ) ve li ser 01-06-2022 hate nûve kirin
Navnîşana babetê
Ev babet li gorî Standardya Kurdîpêdiya bi dawî nebûye, pêwîstiya babetê bi lêvegereke dariştinî û rêzimanî heye!
Ev babet 868 car hatiye dîtin
Pelên pêvekirî - Versiyon
Cûre Versiyon Navê afirîner
Dosya wêneyê 1.0.1153 KB 01-06-2022 Hejar KamelaH.K.
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Wêne û şirove
Serokên çend eşîrên kurdan, 1898
Kurtelêkolîn
Kurd û Eskîlstuna, xîçek dîrok
Jiyaname
Mihemedsalih Qadirî
Kurtelêkolîn
Bîranînek ji jiyana Ûsiv Beg
Pirtûkxane
Çand û Civak
Jiyaname
TAHARÊ BRO
Jiyaname
KUBRA XUDO
Pirtûkxane
Derûniya ciaknasiyê
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
Kurtelêkolîn
Hevgirtina dagirkeran û belavbûna kurdan
Jiyaname
Elî Paksirişt (Azad Makûyî)
Jiyaname
AYNUR ARAS
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Kurtelêkolîn
Rastîhevhatina du waniyan: Feqiyê Teyran û Yaşar Kemal
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Wêne û şirove
Endamên Yekitiya Jinên Kurd a El-tealî 1919
Jiyaname
EZÎZÊ ÎSKO
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Kurtelêkolîn
Zaro Axa di çapemeniya Swêdî de
Jiyaname
Dîlan Yeşilgöz-Zegerius
Cihên arkeolojîk
Temteman
Pirtûkxane
Dîroka mesopotamya
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Wêne û şirove
MEDRESEYA QUBAHAN
Jiyaname
Ferhad Merdê
Pirtûkxane
Zanista Civakê
Wêne û şirove
KURDÊN GURCISTANÊ di salê de 1971
Pirtûkxane
Civaknasiy perwerdeyê

Rast
Kurtelêkolîn
Nirxandinek li ser Kurteçîroka Xezal a Sîma Semend
05-07-2024
Sara Kamela
Nirxandinek li ser Kurteçîroka Xezal a Sîma Semend
Kurtelêkolîn
Serpêhatiya tabloya kurdekî (1850)
05-07-2024
Sara Kamela
Serpêhatiya tabloya kurdekî (1850)
Jiyaname
Elî Şemdîn
09-07-2024
Aras Hiso
Elî Şemdîn
Wêne û şirove
Bajarê Mêrdînê di sala 1911an de
13-07-2024
Aras Hiso
Bajarê Mêrdînê di sala 1911an de
Wêne û şirove
Di sala 1955an de dîlaneke Kurdên Azerbaycanê
13-07-2024
Aras Hiso
Di sala 1955an de dîlaneke Kurdên Azerbaycanê
Babetên nû
Jiyaname
Mela Kaka Hemê
13-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Mihemed Cezaêr
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Mistefa Elî Şan Nebo
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nîroz Malik
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Ebdo Mihemed
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Elî Şemdîn
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Ehmed Xeyrî
09-07-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Mihemedsalih Qadirî
08-07-2024
Burhan Sönmez
Wêne û şirove
Dibistana Sor li Cizîra Botan
29-06-2024
Aras Hiso
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
27-06-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet 522,737
Wêne 105,762
Pirtûk PDF 19,696
Faylên peywendîdar 98,601
Video 1,420
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Wêne û şirove
Serokên çend eşîrên kurdan, 1898
Kurtelêkolîn
Kurd û Eskîlstuna, xîçek dîrok
Jiyaname
Mihemedsalih Qadirî
Kurtelêkolîn
Bîranînek ji jiyana Ûsiv Beg
Pirtûkxane
Çand û Civak
Jiyaname
TAHARÊ BRO
Jiyaname
KUBRA XUDO
Pirtûkxane
Derûniya ciaknasiyê
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
Kurtelêkolîn
Hevgirtina dagirkeran û belavbûna kurdan
Jiyaname
Elî Paksirişt (Azad Makûyî)
Jiyaname
AYNUR ARAS
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Kurtelêkolîn
Rastîhevhatina du waniyan: Feqiyê Teyran û Yaşar Kemal
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Wêne û şirove
Endamên Yekitiya Jinên Kurd a El-tealî 1919
Jiyaname
EZÎZÊ ÎSKO
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Kurtelêkolîn
Zaro Axa di çapemeniya Swêdî de
Jiyaname
Dîlan Yeşilgöz-Zegerius
Cihên arkeolojîk
Temteman
Pirtûkxane
Dîroka mesopotamya
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Wêne û şirove
MEDRESEYA QUBAHAN
Jiyaname
Ferhad Merdê
Pirtûkxane
Zanista Civakê
Wêne û şirove
KURDÊN GURCISTANÊ di salê de 1971
Pirtûkxane
Civaknasiy perwerdeyê
Dosya
Pend û gotin - Welat- Herêm - Bakûrê Kurdistan Pend û gotin - Welat- Herêm - Rojawa Kurdistan Şehîdan - Partî - YPG Şehîdan - Cureyên Kes - Mexdûrê DAIŞ Şehîdan - Zayend - Nêr Şehîdan - Ziman - Şêwezar - Kurmanciya Bakur Şehîdan - Cihê jidayikbûnê - Colemêrg, Hekarî Şehîdan - Netewe - Kurd Şehîdan - Welatê jidayikbûnê - Bakûrê Kurdistan Enfalkirî - Cihê jidayikbûnê - Mêrgesûr

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.67
| Peywendî | CSS3 | HTML5

| Dema çêkirina rûpelê: 0.609 çirke!