Navê pirtûkê: TESRÎFA TEREMAXÎ
Navê nivîskar: Merdan Newayî
Cihê çapkirina pirtûkê: Istanbul
Navê çapxaneyê: Nûbihar
Sala çapê: 2018
[1]
• TESRÎFA TEREMAXÎ
(Yekemîn Gramera Kurdiya Kurmancî Sedsala 16-17)
• Mela Eliyê Teremaxî
• Metn û Analîz: Merdan Newayî
Ev Berhema Tesrîfê, 400 sed sal berê ji hêla Elî Teremaxî ve hatiye nivîsandin.
Yekemîn gramer, hem yekemîn pexşana Kurdiya Kurmancî ye jî.
Di wê de, qaîdeyên gramera Kurdiya Kurmancî bi zimanê Erebî û Farisî re hatine muqayesekirin.
Merdan Newayî, di vê xebata xwe ya li ser vê kitêbê de, xwestiye ku bide zanîn ka rastiya nav û bernavê nivîskarê vê berhemê çi ye, teybetmendiyên wê çi ne, xwediyê çi xweseriyan e, Kurdiya ku di berhemê de hatiye bikaranîn bi kîjan şêwe û devokê ye..?
Hem wî digel lêkolîn û transkrîbekirina teksta orjînal, ew tekst adapteyî Kurmanciya nûjen jî kiriye.
• Rûpel: 160, Ebat: 13,5x21, isbn: 978-605-9413-41-1
• NAVEROKA KITÊBÊ:
PÊŞGOTIN / 13
DESTPÊK / 19
1. Armanc û Çarcove / 19
2. Rêbaz û çavkanî / 20
3. Tesrîf, naverok û cureyên wan / 22
3. 1. Serf û tesrîf / 22
3. 1. 1. Danerê serfa Erebî / 23
3. 1. 2. Mijarên naveroka tesrîfan / 24
3. 1. 3. Tesrîf, haşiye û wergerên wê di zimanên cûrbecûr de / 24
3. 1. 3. 1. Hinek tesrîfên Erebî / 24
3. 1. 3. 2. Hinek tesrîfên Tirkî / 25
3. 1. 3. 3. Hinek tesrîfên Kurdî / 26
BEŞA YEKEM
MEDRESE Û DÎROKÇEYA WAN/31
1. Kevneşopiya medreseyan û medreseyên Bakurê Kurdistanê / 31
1. 1. Medrese di desthilatdarî û xanedanên Kurdan de / 33
1. 2. Jiyan û debara feqiyên medreseyan / 37
1. 3. Ilm û pirtûkên li Medreseyên Kurdan dihatin/tên
xwendin ango “kitêbên rêzê” / 40
1. 3. 1. Ilmên li Medreseyên Kurdan dihatin/tên xwendin / 41
1. 3. 2. Pirtûkên li Medreseyên Kurdan dihatin/tên xwendin, ango “kitêbên rêzê” / 41
Serdema suxtetiyê / 41
Serdema feqetiyê / 42
Serdema talibiyê / 44
BEŞA DUYEM
JIYAN Û BERHEMÊN ELIYÊ TEREMAXÎ/47
1. Jiyana Eliyê Teremaxî / 50
1. 1. Navê wî / 50
1. 2. Gundê wî Teremax / 50
1. 3. Nasnameya wî / 51
1. 4. Şexsiyeta wî ya ilmî / 52
2. Tesrîfa Eliyê Teremaxî / 53
2. 1. Serencama Tesrîfa Teremaxî / 53
2. 1. 1. Navê berhema Teremaxî / 54
2. 1. 2. Şekl û şemala Destnivîsê / 56
2. 1. 3. Naveroka Tesrîfa Teremaxî / 57
4. Guftugoyên li ser Eliyê Teremaxî û berhema wî / 58
3. Berhemên Eliyê Teremaxî / 61
BEŞA SÊYEM
TAYBETMENDIYA ZIMANÎ YA TESRÎFA TEREMAXÎ/63
1. Tesrîfa Teremaxî ji hêla şêwe û şêwezariyê ve / 63
1. 1. Bikaranîna Erebî û Kurdî digel hev: / 65
1. 2. Term û têgihên alîkar ên vegotinê: / 65
1. 3. Teşe û qalibên vegotinê: / 66
1. 4. Ji bo Hînbûn û çavnasiyê bikaranîna term û tabîrên biyanî: / 66
2. Dahurandina Tesrîfa Teremaxî ji alî rêzimanî ve / 67
2. 1. Îsm/navdêr / 67
2. 1. 1. Navdêr li gorî mêjer, zayend û wesifandinê / 68
2. 2. Cînavk / 70
2. 2. 1. Cînavkên bi lêkera dema niha re tên bikaranîn / 71
2. 2. 2. Cînavkên nehazir / 72
2. 2. 3. Cînavkên hazir / 72
2. 2. 4. Cînavkên şanîdanê / 73
2. 3. Rewşa banglêkirinê ya baneşanan / 74
BEŞA ÇAREM
A- METNA TRANSKRÎBEKIRÎ YA TESRÎFA TEREMAXÎ/75
[Muqedîme] / 75
[Qismên/cûreyên lefzê] / 76
Îsmut-te‘rîf û beyana wê / 77
FEṢIL: Di behsa kunyeyê da ye. / 78
FEṢIL: Di beḥsa îsmu-cinsê da ye. / 79
FEṢIL: Di beḥsa îsmu-zemanî da ye. / 79
FEṢIL: Di beḥsa îsmu-mekanî da ye. / 80
FEṢIL: Di beḥsa îsmu-aletê da ye. / 80
FEṢIL: Di beḥsa fê‘lê da ye. / 80
FEṢIL: [Di behsa fê‘la mute‘eddî û fê‘la lazimî da ye] / 82
FEṢIL: [Di behsa sîġeyên/kişandina fê‘lan da ye] / 84
FEṢIL: [Di behsa îsmu-fa‘il da ye] / 85
FEṢIL: [Di behsa îsmu-mef‘ûl da ye] / 85
[Fê‘la salim û fê‘la mu‘tel] / 86
FEṢIL: Eve beḥsa fê‘la muḍari‘ dike / 87
[Behsa Emrê Ḥaḍir] / 87
[Behsa Nehya Ḥaḍir] / 88
FEṢIL: Di beḥsa edat û ‘elamatêd fê‘la muḍari‘ da ye. / 89
FEṢIL: [Di behsa ḍemîrên fê‘lan da ye] / 90
FEṢIL: Di beḥsa ḥerfê da ye. / 91
FEṢIL: Di beḥsa ṣerfa luġetê Farisî da ye. / 96
FEṢIL: Di beḥsa fê‘la maḍî da ye. / 96
FEṢIL: Di beḥsa fê‘la muḍari‘ da ye. / 97
FEṢIL: Di beḥsa emrê ḥaḍirî da ye. / 97
FEṢIL: Di beḥsa meṣderiyê da ye. / 98
FEṢIL: Di beḥsa îsmu-fa‘ilêd elfaẓêd Farisî ye. / 99
FEṢIL Di beḥsa îsmu-mef‘ûlêd elfaẓêd Farisî ye / 100
FEṢIL: Di beḥsa nehyê da ne / 101
FEṢIL: Di beḥsa ġayib da ne û ḍemayirêd wan da ye / 102
FEṢIL: Di beḥsa ḍemayirêd haḍîre ye / 102
FEṢIL: Di beḥsa îsma luġetê Farisî ye / 102
FEṢIL: [Di beḥsa esmau’l-îşaret da ye] / 102
FEṢIL: Di beḥsa nîda da ye / 103
FEṢIL: Di beḥsa îstifhamêd di lîsanê ‘Erebî da [ye] / 104
FEṢIL: Di beḥsa muḍaf û muḍafu-îleyh da ye / 104
FEṢIL: Eve jî mucered di beḥsa nisbetê [da ye] / 105
FEṢIL: Xetmu’l-kîtab / 105
B- METNA ROJANEKIRÎ
YA TESRÎFA TEREMAXÎ/107
[Qismên/cûreyên lefzê] / 110
Navdêrên diyar û beyana wan / 111
FEṢIL: Di behsa kunyeyê de ye. / 112
FEṢIL: Di beḥṡa hevenav de ye / 113
FEṢIL: Di beḥṡa hokera demî de ye / 113
FESIL: Di beḥṡa hokera cih de ye. / 113
FESIL: Di behsa navê alavan de ye. / 114
FESIL: Di behsa lêkerê de ye. / 114
FESIL: [Di behsa fê‘la mute‘eddî û fê‘la lazimî de ye] / 116
FESIL: [Di behsa sîġeyên/kişandina fê‘lan de ye] / 118
FESIL: [Di behsa Lêkernav de ye] / 118
FESIL: [Di behsa biresernav de ye] / 119
[Fê‘la salim û fê‘la mu‘tel] / 119
FESIL: Ev behsa lêkera dema niha dike. / 120
[Behsa Emrê Ḥaḍir] / 120
[Behsa Nehya Ḥaḍir] / 121
FESIL: Di behsa daçek û nîşaneyên lêkera dema niha de ye / 122
FESIL: [Di behsa cînavên fê‘lan de ye] / 123
FESIL: Di behsa herfê da ye / 124
FESIL: Di behsa serfa luxetê Farisî de ye / 128
FESIL: Di beḥṡa lêkera dema borî de ye / 128
FESIL: Di behsa lêkera dema niha de ye / 129
FESIL: Di behsa fermana hazir de ye / 129
FESIL: Di behsa raderê de ye / 130
FESIL: Di behsa kirdenavê gotinên Farisî de ye / 131
FESIL: Di behsa bireserên gotinên Farisî de ye / 131
FESIL: Di behsa neyîniyê de ye / 132
FESIL: Di beḥṡa nehazir û cînavkên wê de ye / 133
FESIL: Di beḥṡa cînavkên hazir de ye / 133
FESIL: Di behsa navên zimanê Farisî de ye / 133
FESIL: [Di beḥsa cînavên nîşanî de ye] / 134
FESIL: Di behsa baneşanê de ye / 134
FESIL: Di behsa pirsnîşanên di zimanên Erebî de [ye] / 135
FESIL: Di behsa raveber û ravekerê de ye / 135
FESIL: Ev jî mucered di behsa nisbetê de ye / 135
FESIL: Xetmu’l-kîtab / 136
ENCAM / 137
PÊVEK 1 / 141
PÊŞGOTINA MELE MAHMÛDÊ BAZÎDÎ YA TESRÎFA TEREMAXÎ / 141
PÊVEK 2 / 143
FOTOYÊN HINEK ÇAVKANIYAN / 143
ÇAVKANÎ / 155.