Îsmaîl Ebul Îz Bin Rezzaz El Cizîrî ku di sala 1153 'an de li taxa Tor a #Cizîrê# ji dayik bû û weke dehayê herî mezin ê qada sîbernetîk tê dîtin, di sala 1233'an de li Cizîrê jiyana xwe ji dest da.
Îsmaîl xwendina xwe ya li Medreseya Kurdî Camiya qedandiye, giraniya xwe daye ser fizîk û sîbernetîkê û bi dehan îcadên ku heta niha tên bikaranîn û ji wan derbas nebûne kirine.
Ebul Îzê ku di bin desthilatdariya Zengîniyên Kurd de dijiya, piştî demekê li ser vexwendina Artukogulları çû Amedê. Li vir wî pirtûkek îcadên bi navê Kitáb fí ma'rifat al-hiyal al-handasiyya (Pirtûka Aqilmendiya Bi Têkelkirina Xeyalê û Teknîkê) nivîsî. Wî nusxeyek pirtûka xwe diyarî Mîrê Ebbasiyan Ebul Ehmed û nusxeyek din jî pêşkêşî Mîrê Artukoglû Mahmud bin Muhammed kir. Pirtûka wî ya ku şandibû Bexdayê, piştî êrîşa Mongolan winda bû.
Her çend tê gotin ku pirtûka wî ya li Diyarbekirê ji qesrê hatiye dizîn jî, gelek îcadên wî bi nusxeya hin beşên berhema wî ya Muhammed Bin Yusuf inb Osman ji Hesenkêfê heta îro mane. Ev pirtûka ku li Koşka Topkapiyê nusxeyek wê heye, li cîhanê bi giştî 16 nusxeyên wê hene. Abul Iz, ku li cîhana rojava bi navê El-Jazari tê naskirin, ji gelek fîzîknasên ku berî sedsalan piştî wî hatine, wek Norbert Wiener, Andé Mari Ampère, James Clerk Maxwell û Szolem Mandelbrojt, bûye îlham û mamoste. Ji îcadên El Cizîrî ev in: cureyên saetê, deriyên otomotîk, termos, sifreyên otomatîk, xwînrijandin, amûrên berhevkirina xwînê û pîvandina tansiyonê, kaniyên, makîneyên firoştina muzîkê, hewzên ku nayên rijandin, pergalên pomp û pompê, kilîdên hevedudanî. tap., hilkêş û alavên avakirinê. Di nav van de ya herî balkêş robotê avdanê yê otomatîk bû, ku tenê di dawiya sedsala 20-an de li ser fêkiyan hate adaptekirin.Vê robotê dema ku destek di binê çîtikê de digihaşt, bixwe bi çolê av dirijand. Ebul Iz, ku di heman demê de dahênerê hesabkirina matrixê ye ku bi navê '0101' tê zanîn, bavê ramanên Komputera îroyîn a domdar tê hesibandin.
(Wêne: Berhema Îsmaîl Ebul Iz Bin Rezzaz El Cizîrî ya bi sernavê fêlbaziya avê. Ev robot dide zanîn ku yek ji kepçeyên serê terazûyê tê dagirtin û ya din jî di navberên rêkûpêk de tê valakirin û bi vî awayî rê dide her du alî ku di navberên wekhev de avê wergirin. bi rêza demkî ya li pey hev. Vê dahênanê bû sedema şoreşa pîşesazî. Wî mantiqa sereke ya mekanîzmayên ku dihêle makîneyên kargehê di hin navberan de rawestin û makîneyek din bixebitînin, ku dikare bi rijandina neftê ya pêşkeftî karekî giran û hilberîna girseyî pêk bîne[1].