Pirtûkxane Pirtûkxane
Lêgerîn

Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!


Vebijêrkên Lêgerînê





Lêgerîna pêşketî      Kilaviya


Lêgerîn
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina babetê
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Alav
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
Ziman
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Hesabê min
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
Lêgerîn Tomarkirina babetê Alav Ziman Hesabê min
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 Em kî ne
 Babeta têkilhev!
 Mercên Bikaranînê
 Arşîvnasên Kurdipedia
 Nêrîna we
 Berhevokên bikarhêner
 Kronolojiya bûyeran
 Çalakî - Kurdipedia
 Alîkarî
Babetên nû
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 46
28-10-2024
Sara Kamela
Jiyaname
Hayda Felah Hesen Omer
25-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Hawkar Felah Hesen Omer
25-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Haşim Xanim Ebas Xelef
25-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Niwêl Qasim Xidir
25-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nûrî Seîd Îsmaîl Elî
25-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nûrî Hemo Husên Lefo
25-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Newaf Abbas Xelef Qasim
25-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nîzar Emîn Îsmaîl Elî
25-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nedo Xelef Qasim
25-10-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet
  530,176
Wêne
  110,960
Pirtûk PDF
  20,352
Faylên peywendîdar
  105,419
Video
  1,578
Ziman
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
295,471
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,587
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,151
عربي - Arabic 
31,280
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,094
فارسی - Farsi 
10,469
English - English 
7,671
Türkçe - Turkish 
3,675
Deutsch - German 
1,785
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Pol, Kom
Kurmancî
Peyv & Hevok 
40,927
Pend û gotin 
24,978
Kurtelêkolîn 
5,212
Şehîdan 
4,247
Enfalkirî 
3,604
Pirtûkxane 
2,754
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,603
Jiyaname 
1,747
Cih 
1,164
Belgename 
291
Wêne û şirove 
184
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
28
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Nexşe 
3
Pêjgeha kurdî 
3
Karên hunerî 
2
Wekî din 
2
Ofîs 
1
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Hilanîna pelan
MP3 
324
PDF 
31,608
MP4 
2,599
IMG 
203,549
∑   Hemû bi hev re 
238,080
Lêgerîna naverokê
Jiyaname
Mîna Acer
Cih
Koço
Wêne û şirove
Li bajarê Rihayê dikaneke h...
Kurtelêkolîn
Kurtedîroka zimanê kurdî
Kurtelêkolîn
Feylî
ڕوانینێکی ڕەخنەگرانە بۆ وێنەسازیی ژنانی کورد 01
Kurdîpêdiya dîroka duh û îro ji bo nifşên siberojê arşîv dike!
Pol, Kom: Kurtelêkolîn | Zimanê babetî: کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish
Par-kirin
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Nirxandina Gotarê
Bêkêmasî
Gelek başe
Navîn
Xirap nîne
Xirap
Li Koleksîyana min zêde bike
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Dîroka babetê
Metadata
RSS
Li googlê li wêneyan girêdayî bigere!
Li ser babeta hilbijartî li Google bigerin!
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

سپێدە ساڵحی - نووسەر

سپێدە ساڵحی - نووسەر
ڕوانینێکی ڕەخنەگرانە بۆ وێنەسازیی ژنانی کورد 01
نووسینی سۆیلا شاریاری
وەرگێڕان: سپێدە ساڵحی

کەڵکەڵەی سەرەکیی نووسەر بۆ پەرژانەسەر وێنەی زەینیی ژنانی کورد، هەبوون و ئامادەیی وێنەگەلێکی کڵێشەیی و گشتاندنانێکی نادرووست لەبارەی نەتەوەی کورد بەشێوەی گشتی و ژنانی کورد بەشێوەی تایبەتییە. بە دەربڕینێکی دیکە وێنەسازیگەلێکی زیادەڕۆیانە و دوور لە ڕاستی سەبارەت بە پیاوسالاربوونی کۆمەڵگای کوردستان پێشکەش دەکرێت کە چ لە ئاستی ئیلیت و نوخبەی زانکۆکان و چ لە ئاستی خەڵکی ئاسایی و گشتیدا ئەم وێنەسازییە دەبینرێت. وێنەسازیگەلێک لە پیاوی کورد لەوانە تووندئاژۆبوون، دەسەڵاتخواز و زۆربێژ و…پێشکەش دەکرێت و دەخرێتە ڕوو و پەیوەست بەم وێنەسازیگەلە لەبارەی پیاوی کورد، ژنانی کوردیش وەکوو قوربانیانێکی کۆت و بەندکراو، ملکەچ، بێدەسەڵات و دەستبەتاڵ لە هەرجۆرە ئامرازێکی هێز و چەپۆکەخۆر و کڵێشەگەلێکی لەم بابەتانە وێنا دەکرێن.

ئەم نەناسینە و لە ئاستێکی کوشندەتردا ئەم ناسینە نادرووستە و ئەم گشتاندنە ناڕەوایانە، ئاماژەن بۆ نەبوونی تۆژینەوە و لێکدانەوەی پێویست و شیاو لەم بارەیەوە یان لانی کەم نەبوونی توێژینەوەگەلێک بە میتۆدێکی چۆنایەتییانەوە کە نیگا و ڕوانینێکی قووڵ و مووقڵیشانەیان لەبارەی دیاردەی توێژینەوەکە‌ هەبێت و لایەن و ڕەهەندە شاراوەکانی بابەت و مژاری توێژینەوەکە بخەنە ژێر تیشکی شیکاری و لێکدانەوەوە. ئەم نووسینە، ئەم کڵێشەسازییانە لە دوو ئاستدا ڕەخنە دەکات. لە ئاستێکدا؛ ڕوانگە جۆراوجۆرە فیمینیستییەکان کە ڕوانگەگەلێکی ئەورووپاتەوەرانەن، دەخاتە ژێر تیشکی ڕەخنە بە هۆکاری ئەوەی کە ناتوانن جیاوازییەکان ببینن و بیپێکن و هەموو ئەو بەها و ئەندێشانەی کە لە ئەزموونی تاکەکەسیی خۆیان لە گرووپ و دەستەی ئیتنیکیی سپی پێستی خۆیان بەدەستیان هێناوه، ‌ دەگشتێنن. ئەم جۆرە بیرکردنەوەیە سەرچەشن و نموونەگەلێک درووست دەکات کە تێیدا جێگا و مەودایەک بۆ نرخدانی ئەزموونەکانی ژنانی دیکە ناهێڵێتەوە. نموونەکەشی وێنەی ژنی ئاسیایی وەکوو بوونەوەرێکی (بێ دەسەڵات) و ناکارا کە لە بەردەم هەموو جۆرە مەترسی و ستەمێکی بنەماڵەیی و خێزانیدایە. ئادری لۆرد دەڵێت؛ بیرکردنەوەی ئەورووپاتەوەری تایبەتمەندیی زاڵی فیمینیزمی سپییە و دەست¬وپێ¬سپی بوونی فیمینیسمی سپی لە ناسینی جیاوازییەکان وەکوو هێزێکی یەکلاکەرەوە، لە ڕاستیدا دەگەڕیتەوە بۆ نەتوانین لە تێپەڕاندنی یەکەمین وێستگەی پیاوسالاری. لە لایەکی دیکەشەوە، شێوەی نواندنەوەی (ژنی جیهانی سێهەمیی ئاسایی) لە وتاری فیمینیسمی ڕۆژاوایی، نواندنەوەیەکە کە لەسەر هەواری دابەزاندن و کەمڕوانین دەگیرسێتەوە. چونکە لەم نواندنەوەیەدا ژنانی ڕۆژاوایی بە خوێنەوار، مۆدێڕن و کەسانێک پیشان دەدات کە کۆنترۆڵی لەسەر جەستە و هەست و سۆزی سێکسی خۆی هەیە و ئازادن لە بڕیاردان و هەڵبژاردن، لە حاڵێکدا ژنی جیهانیی سێهەمیی ئاسایی بەشێوەیەک پێناسە دەکات کە ژیانێکی لە جەوهەردا ئەنجنئەنجنکراوی بەهۆی ڕەگەزی مێینەی خۆی (لە ڕووی سێکسییەوە ئازاردەر) و جیهانی سێهەمی بوونی (نەزان، هەژار، نەخوێنەوار، نەریتخواز، خێزانخواز، قوربانی و…) هەیە و ئەزموونی دەکات و هەروەها ژنی جیهانی سێهەمی بە لاڵ، ناکارامە و وەرگر (بە شێوەیەکی پەنامەکی سوپاسگوزار) ی ئەندێشەکانی ڕۆژاوا وێنا دەکات و زۆربەی کات ئەو ستراتیژانەی کە ژنانی جیهانی سێهەم بۆ خەبات دژی سەرکوتی خۆیان بەرەبەرە گرتویانە بەر، پشتگوێ دەخرێت.

هەروەها کە دەبینین وێنەسازیی وتاری فیمینیسمی ڕۆژاوایی لە ژنە ڕۆژهەڵاتییەکان، وێنەسازییەکی ناکارامە و لەسەر بنەمای نزمدانانی ژنانی جیهانی سێیەمییە و ئەم بابەتە ئێمە پەلکێش دەکات بەرەو گەڵاڵەکردنی ئەم پرسیارە کە ئەزموونی ژینکراوی ژنانی ڕۆژهەڵاتی و ئێران بەگشتی و کورد بە تایبەتی وەکوو ژنانی جیهانی سێهەمی تا چ ڕادەیەک لەسەر بنەمای ئاوەها وێنەسازیگەلێکە؟ هەڵبەت نابێ ئەم خاڵە لەبەرچاو نەگرین کە باسکردن لە ئەزموونە جیاوازەکانی ژنان، بەڵگەیەک نییە بۆ پشتگوێخستنی هەندێک هاوشێوەیی و هاوبەشی لە دۆخ و ئەزموونگەلی ژینکراوی ژنان بەشێوەی گشتی. بە لەبەرچاوگرتنی ڕەهەندی جیاوازییەکان و هاوشێوەییەکان لە شیکاریی جێگە و پێگەی نزم و نەویی ژنان لە ڕوانگە و تێڕوانینە ناوبراوەکاندا، دەمانەوێت لە ڕیگەی لێکدانەوەی ڕوانگەکانی هەندێ لە ژنانی کورد بپەرژێینە سەر ئەم پرسیارە کە “ئایا ئەو وێنە زەینییەی کە لەسەر بنەمای نزم و نەویبوونی ژنان کە لەلایەن ڕوانگە فیمینیستییەکانەوە دەخرێتە ڕوو، لەسەر بنەمای هەمان وێنەیە کە ژنانی کورد لە خۆیان هەیانە؟” یان بە دەربڕینێکی دیکە ئایا ژنانی کورد خۆیان بە ژنانێکی نزم و پلە خوار و نەوی دەزانن؟

لە بنەڕەتدا پرسی ژنان و نزمبوونی پلە و پێگەیان لەلایەن شیکارانی جیاوازەوە و بە ڕوانگەگەلی جۆراوجۆرەوە کەوتۆتە بەر لێکدانەوە و هەڵسەنگاندن. مرۆڤناسەکان دوو ڕوانگەی تەواو جیاواز دەگرنە بەر.مرۆڤناسانێکی وەکوو “ڕاڵف لینتۆن” سەرێتی پیاوان و نزمێتی ژنان بەهۆی تایبەتمەندییە بیولۆژیکییەکان بە بابەتێکی سرووشتی دەزانن و هەندێکی دیکە لە مرۆڤناسانی وەکوو “بەری فێلت” باوەڕیان بەوە نییە کە جیاوازییە بیۆلۆژیکییەکان دیاریکەری ئەو جیاوازییانە بێت کە ژنان لە پلەیەکی نزم و نەویدا دادەنێت و نیشانی دەدات و باوەڕیان بە فێربوون و فێرکاریی دەوروبەر و ژینگەی پەروەردەکردن هەیە و قسەکانیان پشتئەستوور دەکەن بە هەبوونی کۆمەڵگا دایکسالارەکان لە مێژوودا. کۆمەڵناسانیش نزمبوونی پلەی ژنان دەگەڕێننەوە بۆ فێربوون لە دەورووبەر و دۆخی فێربوون و شێوازی بەکۆمەڵایەتیبوونیان و ڕوانگە زاتخواز و جەوهەرگەرانەکان ڕەخنە دەکەن و (تێڕوانینە چوارینە فیمینیستییەکانیش هەر لەوانەن‌؛ فیمینیستە لیبراڵەکان هۆکارەکە لە هەڵاواردنی یاسایی لە بەرژەوەندی پیاوان دەبینن، فیمینیستە مارکسیستەکان هۆکاری سەرەکیی ستەمی ژنان پێشگرتنیان لە هاتنەناو کۆمەڵگا و بواری گشتیی بەرهەمهێنان دەزانن و خەباتی ژنان بۆ ڕزگاری بە بەشێکی دانەبڕاوە لە ململانێی چینی پرۆلیتاریا بۆ هەڵوەشاندن و سەرەونگوونکردنی سەرمایەداری هەژمار دەکەن. فیمینیستە ڕادیکاڵەکان کۆنترۆڵی ژنان لەلایەن پیاوانەوە واتە پیاوسالاریی بە پرس و کێشەی سەرەکی دەزانن و فیمینیستە سوسیالیستەکان ستەمی سەر ژنان سەرەڕای سەرمایەداری دەبەستنەوە بە هاوکێشە پیاوسالارانەکانەوە. لەنێو بیردۆزە فیمینیستییەکانی ژنانی ئەورووپی-ئەمریکیش لە باسوخواسی هۆکاری نزمبوونی پلەی ژنان بە ناکۆکی و جیاوازیی بیروڕا هەیە.

جیاوازی بیروڕا لە باسوخواس و ڕوونکردنەوەی نزمبوونی پلەی ژنان لە وتاری فیمینیسمی ڕۆژاوایی کە ژنانی سپی¬پێستی چینی ناوەڕاستی ئەورووپی-ئەمریکی مانیفێست دەکات، دەربڕی ئەم بابەتەیە کە تەنانەت لە ناو ئەم وتارەشدا چەنددەنگی و فرەلایەنی هەیە. بۆیە کەڵکوەرگرتنی تۆژەری فیمینیستییی ڕۆژهەڵاتی لە ئاوەها ڕوونکردنەوە و باسوخواسێک بە بێ لەبەرچاوگرتنی بەستێن و زەمینە فیکری، کلتووری، ئایینی و ئیتنیکی و…ەکانی کۆمەڵگای خۆی کارێکی ڕووکەشانەیە.

لە ئاستێکی دیکەدا و لە وڵاتی “ئێران” پشتگوێخستنی جیاوازییەکان بە بیچم و شێوازگەلی جۆراوجۆر بە هەمان ناوەرۆکی ناسراوی یەکسانبین و یەکدەستکەرەوە، دووپات دەبێتەوە. لە ئێران توێژینەوەگەل و ڕاپۆرتگەلێکی جۆراوجۆر لەژێر ناوی”ژنی ئێرانی” بڵاو دەبێتەوە کە نموونەی ژنێکی فارسی چینی ناوەڕاستە و بچووکترین بوار و دەرفەتی دەنگهەڵبڕین بە ژنانی ئیتنیک و نەتەوەکانی دیکە و ئەزموونە تەواو جیاوازەکانیان نادات. لەوانە دەتوانین ئاماژە بەم لێکۆڵینەوانە بدەین؛ بزووتنەوەی مافی ژنان لە ئێران (سەربزێوی، شکست و سەرکوت لە 1901 تا شۆڕشی 1978) دانراوی ئیلیف ساناساریان (2005) ، ڕوانینێکی کۆمەڵناسانە بۆ بزووتنەوەی کۆمەڵایەتیی ژنانی ئێران پاش شۆڕش، دانراوی فەریبورز لوڕستانی (2001) ، ژنی ئێر‌انی؛ گۆڕانکاری لە ئامادەیی سیاسیدا، لە پیاوسالارییەوە تا فیمینیسم؛ دانراوی عەتارزادە (2005) ، لێکدانەوەی کردەوەکانی چالاکان و بکەرانی بزووتنەوەی ژنانی ئێرانی لە بواری یاسای هەڵاواردن و ناهاوسان لە ڕووی جێندەرییەوە (لە سەرەتای دەیەی حەفتاوە تا 1387ی کۆچی) دانراوی جیلوە جەواهیری (2009) ، تێڕامانێک لە شووناسی ژنی ئێرانی؛ دانراوی مریەمی ڕەفعەت جاە (2008) ، دەسەڵات و ئەخلاقی جێندەری لە ئێران دانراوی فاتیمە سادیقی (2008) ، دەنگدانەوەی خۆجێیی سەرچەشنە جیهانییەکان (مژار؛ فیمینیسم لە ئێران) دانراوی مەریەمی ئومیدی ئاوەج (2004) و…کە تەنانەت یەک ڕستەشیان لەبارەی ژنانی غەیری فارس و بە تایبەتی ژنانی کورد نەنووسیوە و ئەمە لە حاڵێکدایە کە لە سەردێڕی نووسینەکانیاندا خۆیان بە ئاڵاهەڵگری هەموو ژنانی ئێران دەزانن!.

ئەو لێکۆڵینەوانەش کە تاکوو ئێستا لەبارەی ژنانی کورد ئەنجام دراون یان لێکۆڵینەوەگەلێک بوون لەسەر بنەمای فیمینیستی ئەورووپاتەوەرانە و لەدواجاردا کەڵکوەرگرتنە لە ئامرازە چەمکیانە تایبەتەکانی ئەم تێڕوانینە و پێوەرە هاودەنگەکانی یان لانی کەم ژنانی کورد وەکوو قوربانیانێکی بێدەسەڵات و دەستوپێ-سپی پێناسە دەکات کە لە بەردەم هەموو جۆرە تووندوتیژییەکی ناو ماڵ و خێزاندا ملکەچن. هەڵواسینی ئاوەها وێنەیەک بە ناوچەوانی ژنانی کورد و نواندنەوەی و لە دواجاردا گشتاندنی لە ئاستی جۆراوجۆر، دەبێتە هۆی نەبیستن و کپکردنی ئەو دەنگە جیاوازانەی کە ڕەنگە ئەم کڵێشانە لەبارەی ئەوان بەڕاست نەگەڕێت و دەرفەتپێدان بە ئاوەها ژنان و دەنگیان دەتوانێت کاریگەرییەکی ئەرێنی لەسەر گەشەکردنی شێوازی ژیانیان لە ڕووی چۆنایەتییەوە لە کۆمەڵگای کوردیدا هەبێت. لێکۆڵینەوەگەلێکی ئاکادیمیک لەوانە “تراژیدیای جەستە” دانراوی فاتیمە کەریمی (2009) ، شیکاریی کۆمەڵناسانەی چەمکی شەرەف بە داکۆکی لەسەر کوردستان دانراوی سومەیە ڕۆسەمپوور (2012) ، لێکدانەوەی تووندوتیژیی خێزانی لەنێو بنەماڵەکانی شاری دێولان؛ بە تەوەردانانی توندوتیژی دژی ژنان دانراوی سەعیدی خانی و هاوکارانی (2006) ، خۆسووتاندن گرینگترین شێوەی خۆکوژی لە پارێزگای ئیلام دانراوی موحسێنی ڕەزائیان و غوڵامڕەزا شەریفی ڕاد، زۆروزەبەندبوونی هەوڵی خۆسووتان لە ئەنجامدەرانی خۆکوژی لە شاری ئیسلاماوا (1997-2001) دانراوی عەلیڕەزا ئەحمەدی و…هەروەها گێڕانەوەی چەشنەکان و چیرۆکانێکی وەکوو دادا شیرین دانراوی ئیبراهیمی یوونسی (2001) و زیندوویەک لە تابووت دانراوی فەریبا ئیسماعیلی (2009) و…هەموو ئەو نووسراو و دانراوانەن لەبارەی پیاوسالاری زاڵ بەسەر کوردستان و تووندوتیژییەکان دژی ژنانی کورد، چ بە شێوەی پەنامەکی و شاراوە و هێمنانە بووبێتن و چ بە شێوەی ڕاستەوخۆ و ڕوون کە لە ڕاستیدا نووسین و دانراوگەلێکی بەنرخ و بایەخن لەم بوارەدا، زۆربوونی ئاوەها نووسین و دانراوگەلێک هۆکاری درووستبوونی وێنەیەکی بەتەواوەتی قوربانیکراو لە ژنانی کوردە کە لایەنی بکەرانە و چالاکانەی ئەم ژنانە و ستراتیژییان و و ڕووبەڕووبوونەوەیان لەگەڵ دۆخێکی ئاوەهادا دەخاتە ناو تەمومژ و لێڵی و ناڕوونییەوە و پشتگوێی دەخات و خۆی لێ نەبان دەکات. هەربۆیە ئەم لێکۆڵینەوەیە بە ڕوانینێکی نوێوە دەیەوێت بۆ تەواوکردن و درێژەدانی ئاوەها لێکۆڵینەوەگەلێک لایەنی دیکەی ئەم بابەتە کە لایەنی بکەرانە و بەرخۆدەرانەی ژنانی کوردە لەهەمبەر ئاوەها دۆخێکدا، بخاتە بەر باس.

ئەم نووسینە ئامانجی ئەوەیە تاکوو بە تێڕامان و قووڵبوونەوە لە جیهان-ژینی ژنانی کورد و لەبەرچاوگرتنی هەموو پارامێترە جیاوازکەرەکان، وێنەیەک لە ژنانی کورد بخاتە ڕوو کە لەسەر بنەمای وێنەی ژنانی کورد لە خۆیان و بە دەربڕینێکی دیکە وێنەگەلێک لەسەر بنەمای ڕاستی و ئەمری واقیع بێت. کەڵکەڵەی نووسەر بۆ خستنەڕووی ئاوەها وێنەیەک لە ژنانی کورد کە هاوسان بێت لەگەڵ تێگەیشتنی ئەم بکەرانە لە خۆیانە و هەروەها ناسینی قووڵتری ژنان بەشێوەی گشتی و ژنانی کورد بەشێوەی تایبەتی، نووسەر بەرەو وەڵامدانەوە بەم پرسیارە کە ژنانی کورد چ وێنە و پێناسەیەکیان هەیە لە خۆیان؟ و بە دەربڕینێکی دیکە وێنە پێشکەشکراوەکان لەلایەن ژنانی کورد بە نیسبەت خۆیانەوە بەرەو چ تیپ و چەشنگەلێک دەڕوات، پەلکێش دەکات. بەپێی ڕوانگەی “ئانتۆنی گیدێنز”، کۆمەڵناسی لەخۆگری بەدەستهێنانی زانیاری و مەعریفە لەبارەی خۆمان و ئەو کۆمەڵگایانەیە کە تێیدا دەژیین، بە دەربڕینێکی دیکە کۆمەڵناسی پرۆسێسێکی خۆدۆزینەوە و خۆهەڵکۆڵینە کە دەبێتە هۆی خۆناسینی زیاتر گرووپە کۆمەڵایەتییەکان لە ناو کۆمەڵگادا. هەر بۆیە کۆمەڵناس دەبێت بە شوێن زانیاری و مەعریفەی زیاتر لەبارەی کۆمەڵگای خۆیەوە بێت، لەم پڕۆسەیەدا ناسینی ژنان بەوردی وەکوو گرووپێکی کۆمەڵایەتیی کاریگەر لە کۆمەڵگا، چ بە شێوەی ڕاستەوخۆ و چ بە شێوەی ناڕاستەوخۆ و هەروەها وەکوو نیوەی کۆمەڵگای ئێمە، گرینگییەکی تایبەتی هەیە. هەربۆیە بەدەستهێنان و وەرگرتنی ئەم مەعریفە و ناسینە ‌لەبارەی ژنانێک کە بەهۆی کەمینەبوونەوە لە ڕووی ئیتنیکی-ئایینییەوە بە دەربڕینێک پەراوێز خراون، نرخێکی لەڕادەبەدەری هەیە. لە بنەمادا (پەراوێزیبوون) (marginality) یان مرۆڤی پەراوێزی چەمکێکە کە بیرداڕێژانی سیاسی بۆ ئاماژە بە کەمینە ئیتنیکییەکان بەکاری دەبەن. کەمینەبوونی ئیتنیکی-ئایینی چەمکێکی دیکەیە کە لەم لێکۆڵینەوەیەدا ڕۆڵێکی بنەڕەتی دەگێڕێ. مەبەست لە ئیتنیکەکان ئەو تێڕوانین و ڕوانگە و کردەوە کەلتوورییانەن‌ کە کۆمەڵێکی دیاریکراو لە خەڵک جودا و جیاواز دەکاتەوە لەوانی دی. ئەندامانی گرووپە ئیتنیکییەکان لە ڕووی کلتوورییەوە خۆیان جیا و جودا لە دەستەبەندییەکانی دیکەی کۆمەڵگا دەزانن و ئەوانی دیکەش هەر بە هەمان شێوە چاو لەوان دەکەن. بۆ دیاریکردنی گرووپە ئیتنیکییەکان لە یەکتر، دەکرێت باس لە تایبەتمەندیگەلێکی زۆری ئەم گرووپانە بکەین بەڵام گرینگترین و زاڵترینیان بریتین لە زمان، مێژوو یان ڕەچەڵەک (ڕاستی یان خەیاڵی) ، ئایین و شێوەکانی جلوبەرگ و پۆشینی جلوبەرگ و ڕازاندنەوە.

گیدێنز سێ تایبەتمەندی بۆ کەمینە ئیتنیکییەکان کە ماناکەی بەربڵاوترە لەم ژماردنە وەکوو سێ تایبەتمەندی دەخاتە ڕوو؛
1-دەکەونە بەر هەڵاواردن.
2-خاوەنی هەستی هاوسۆزی و یەکێتی لە ئاستی گرووپێکدان.
3-گرووپە کەمینەکان بەزۆری تا ئەندازەیەک لە ڕووی فیزیکی و کۆمەڵایەتییەوە لە کۆمەڵگەی گەورەتر جودان.

لە ڕاستیدا (کوردبوون) وەکوو کەمینەیەکی ئیتنیکی و (سونیبوون) وەکوو کەمینەیەکی ئایینی، باسی لێدەکرێت. کەمینەبوونی ئیتنیکی و کەمینەبوونی ئایینی پێکەوە دەبنە هۆکاری درووستبوونی چەمکێک کە ئێمە بە “کەمینەبوونی چەند لایەنە” ناوزەدی دەکەین. نزمدانان و کەمبینینی ئیتنیکە ناپێوەرەکان لە “ئێران” و لەوانەش نەتەوەی کورد، هۆکاری درووستبوونی ئەزموونگەلێکی ژینکراوی جیاواز لەلایەن بکەران و چالاکانی ئەم بوارەیە کە لەبەرچاوگرتنی لەم لێکۆڵینەوەیەدا هەمان هەنگاوی سەرەتایی سەرنجدانە بە جیاوازییەکان و دەنگدانە بە پەراوێز‌ لەباتی دەق. بۆیە ئێمە لە لێکدانەوەکەماندا ئەم کەمینەبوونە چەندلایەنە بەم شێوەیە شی دەکەینەوە و هەڵیدەسەنگێنین؛ ئایا کەمینەی ئایینیبوون جیاوازییەکی مانادار لە درووستکردنی وێنەگەلی زەینیی ژنانی کورد لە خۆیان دێنێتە ئاراوە؟ و ئەمەی کە کوردبوون وەکوو کەمینەیەکی ئیتنیکی لە “ئێران” جیاوازییەکی ماناداری لە درووستبوونی وێنە زینییەکانی ژنانی کورد لە خۆیان دێنێتە ئاراوە؟ بە دەربڕینێکی دیکە بۆ ژنانی کورد جیاوازییەکی مانادار لە درووستبوونی وێنە زەینییەکانیان لە خۆیان، بەهۆی کوردبوونیانەوە بە شێوەی دیاریکراو لەگەڵ ژنانی فارسدا دێتە ئاراوە؟

لەم چەند دەیەی دواییدا فیمینیسم لە ڕێگەی ڕەخنە و داخوازییەکان و بەگیروگرفتکردنی دۆخ و نەزمی زاڵی کۆمەڵایەتی لانی کەم لە ئاستی بنەماڵە و پەیوەندی نێوان ژنان و پیاوان لە هەر حاڵەتێکدا بێت، هاتۆتە ناو وتاری ڕۆشنبیریی کۆمەڵگەوە. لە هەمان سەرەتای هاتنیەوە لەگەڵ ئەم ڕەوتە دوو هەڵسوکەوتی جیاوازی ڕادیکاڵ بە دوو شێوەی جیاواز کراوە. هەندێک بە بێ لەبەرچاوگرتنی بنەما کەلتووری و کۆمەڵایەتییەکان و تایبەتمەندیی و بارودۆخی جیاوازی کۆمەڵگە، دەیانەویست ئەم تێڕوانینە پراکتیزەی بکەن و بۆ ئامانجەکانی تێبکۆشن و هەندێکی دیکە بە بێ تێگەیشتنێکی درووست لە بابەتەکە بە تووندی و چڕی و نەفرەت و ڕقەوە کەوتنە ڕەتکردنەوە و بەرپەرچدانەوەی. ئەگەر باسی ڕۆژهەڵاتی ناوین بکەین لە وڵاتانێکی وەکوو ئەفغانستان، پاکستان، یەمەن و عەرەبستان بە هاتنەئارای گرووپەکانی قاعیدە، تاڵیبان و گرووپە سەلەفییەکانی دیکە بچووکترین داخواز و داوکاریی ژنان پەسەند و قبووڵ ناکرێت و بەهەند وەرناگیرێت و لە زۆر حاڵەتدا بە تایبەتی لە ئەفغانستان ژنان لەگەڵ هەڕەشە و مەترسیی گیانی ڕووبەڕوون. لە ڕۆژهەڵاتی کوردستانیش لەم چەند ساڵەی دواییدا لەگەڵ گەشەکردنی سەلەفییەت و تێڕوانینی تووندئاژۆیانە و ڕادیکاڵ بە نیسبەت مافی ژنان، نموونەیەک لەم حاڵەتە ڕادیکاڵ و تووندئاژۆیانە بە کاریگەریی وەرگرتن لە سەلەفییەت پەیوەست بە باسوخواسەکانی ژنانەوە، بەدی دەکرێت.

لەم نێوانەشدا کەسانێک هەبوون کە بە تێگەیشتنێکی درووست لەم ڕەوتە فیکرییە و بە لەبەرچاوگرتنی بارودۆخی تایبەتی کۆمەڵگە و ڕەخنە و لێکدانەوەی بیردۆزە فیمینیستییەکان، لەم بوارەدا ڕیگەخۆشکەر و چارەسەر بوون و کاریگەریی باشیان درووست کردووە. زۆر گرینگە کە سەرنجی ئەم خاڵە بدەین کە فیمینیسم و هەموو بیردۆزەکان و ئەو ismانەی دیکە کە لە کۆمەڵگەیەکی دیکەوە هاتوون و سەر بە کۆمەڵگەی ئێمە نین، لە و کۆمەڵگەیانەی کە گەشەیان کردووە و درووست بوون لە بەستێنێکی سرووشتی و منداڵدانی سرووشتیی کۆمەڵگەی خۆیان پێگەیشتووە و لەدایکبووە و دواتر گەشەی سەندووە. یانی بەهۆی وشیاری، داواکاری، داخوازی، ڕەخنە و دژایەتییەکان و بەشێوەی گشتی لە دەرهاوێشتەی سرووشتی دەرکەوتوون و بەدیهاتوون بەڵام لە کۆمەڵگەی ئێمەدا ڕەوتەکە پێچەوانەیە یانی سەرەتا بیردۆز و تیۆرییەکە دێتە ناو کۆمەڵگە و زەین و ڕای گشتییەوە و پاش ئەوە هەر توێژێک لە کۆمەڵگە بە بای خۆی شەن دەکات و هەڵگۆستەیەکی جیاواز و هەندێجار دژواز (بەهۆی بەستێن و زەمینەی کەلتووری، مێژوویی، کۆمەڵایەتی و تەنانەت زمانیی جیاواز) لە بیردۆز و تیۆرییەکان بەرهەم دێنێت و ئەم بابەتانە ڕەوتێکی سرووشتیان لە گەشە و نەشەی خۆیاندا نابێت و ڕەنگە هەر گەشە و نەشەیەک لە ئارادانەبێت و ئەوەی هەیە کۆمەڵێک چەمک و بیردۆزە و تیۆرەی دژبەیەک و بە وتەی شایگان (چل لەتێکی لار و لەوێر) ە. (بە درێژایی زیاتر لە سەدوپەنجا ساڵێک کە بەسەر دەسپێکردنی بزووتنەوەی ژنان و زیاتر لە سەدەیەک کە لە هاتنەئارای دەستەواژەی فیمینیسم بۆ ئاماژەدان بە ئاوەها بزووتنەوەیەک، تێدەپەڕێت، بیردۆزە و تیۆریگەلێکی جیاواز و هەندێ جار دژ بەیەک لە باسکردن و ڕونکردنەوەی پلەی نزمی ژنان، هەڵگۆستە و خوێندنەوەگەلی جۆراوجۆر و جیاواز لە بارودۆخی خوازراو و ئایدیال بۆ ژنان و کۆی کۆمەڵگا داکۆکی لەسەر کراوە و ئەمەش پیشاندەری ئەوەیە کە (ئێمە لەگەڵ شتێکی دیار و بەرهەست لەژێر ناوی فیمینیسم ڕووبەڕوو نین کە بتوانین بە ئاسانی و بە شێوەیەکی سادە قبووڵی کەین و پەسەندی بکەین یان ڕەتی بکەینەوە. لە ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ فیمینیسم (وەکوو هەموو وتەزا کۆمەڵایەتییەکان) دەبێت لە یەکپارچەبینی و یەکپاڕچەدانان خۆ ببوێرین، گۆڕانکاری و جیاوازی و جۆراوجۆریی لە کاتی-مێژوو و شوێن-جوگرافیا بناسرێت و سەرنج بدرێتە هەڵگۆستە و ڕاڤە جیاوازەکانی.[1]

سەرچاوە:
شهریاری، سهیلا، زنان کرد (نظریەای مبنایی در باب زنان کرد) ، جامعەشناسان، چاپ اول، تهران 1394

Kurdîpêdiya ne berpirsê naverokê vê tomarê ye, xwediyê/a tomarê berpirs e. Me bi mebesta arşîvkirinê tomar kiriye.
Ev babet bi zimana (کوردیی ناوەڕاست) hatiye nvîsandin, klîk li aykona bike ji bu vekirina vî babetî bi vî zimana ku pî hatiye nvîsandin!
ئەم بابەتە بەزمانی (کوردیی ناوەڕاست) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
Ev babet 651 car hatiye dîtin
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Haştag
Çavkanî - Jêder
[1] Mallper | کوردیی ناوەڕاست | ماڵپەڕی چاوی کورد - 17-01-2023
Gotarên Girêdayî: 4
Pol, Kom: Kurtelêkolîn
Dîroka weşanê: 17-01-2023 (1 Sal)
Cureya belgeyê: Werger
Cureya Weşanê: Born-digital
Kategorîya Naverokê: Çand
Kategorîya Naverokê: Jinan
Welat- Herêm: Rojhelatê Kurdistan
Ziman - Şêwezar: Kurdî ,Başûr - Soranî
Zimanê eslî: Farsî
Meta daneya teknîkî
Kalîteya babetê: 99%
99%
Ev babet ji aliyê: ( Ziryan Elî ) li: 26-01-2023 hatiye tomarkirin
Ev gotar ji hêla ( Ziryan Serçinarî ) ve li ser 27-01-2023 hate nirxandin û weşandin
Ev gotar vê dawiyê ji hêla ( Ziryan Elî ) ve li ser 26-01-2023 hate nûve kirin
Navnîşana babetê
Ev babet li gorî Standardya Kurdîpêdiya bi dawî nebûye, pêwîstiya babetê bi lêvegereke dariştinî û rêzimanî heye!
Ev babet 651 car hatiye dîtin
Pelên pêvekirî - Versiyon
Cûre Versiyon Navê afirîner
Dosya wêneyê 1.0.133 KB 26-01-2023 Ziryan ElîZ.E.
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 44
Cihên arkeolojîk
Temteman
Jiyaname
Erdal Kaya
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê 2
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)
Jiyaname
Rojîn Hac Husên
Kurtelêkolîn
REWŞA GİŞTÎ YA BAJARÊN BAZÎD Û TÛLAYÊ AWİREK Lİ DÎROKA WELATÊN MELA MEHMÛDÊ BAZÎDÎ Û LEV TOLSTOYÎ
Jiyaname
Mîna Acer
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 45
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Jiyaname
Narin Gûran
Kurtelêkolîn
Estetîka bedewiya jin
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 46
Jiyaname
Sîsa Mecîd
Kurtelêkolîn
Rexneyên pîskolojî li Ser Çîrokên Zarokan -beşa 2yem
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike
Wêne û şirove
Kinyazê Îbrahîm, Çerkezê Reş, Hecîyê Cindî 1985
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Jiyaname
Mecîdê Silêman
Jiyaname
HURŞÎT BARAN MENDEŞ
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Jiyaname
Nesim SÖNMEZ
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Kurtelêkolîn
DANASÎNA NUSXEYÊN DESTXET ÊN BERHEMÊN FEQIYÊ TEYRAN ÊN KOLEKSÎYONA ALEXANDER JABA
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê 3
Jiyaname
Resul Geyik
Wêne û şirove
Xwendekarên dibistanên kurdî li rojhilatê Kurdistanê, di sala 1965an de
Kurtelêkolîn
Kurdekî Hezarfen Mela Mehmûdê Bazîdî

Rast
Jiyaname
Mîna Acer
20-09-2024
Sara Kamela
Mîna Acer
Cih
Koço
20-09-2024
Aras Hiso
Koço
Wêne û şirove
Li bajarê Rihayê dikaneke hirî - sala 1800
21-09-2024
Aras Hiso
Li bajarê Rihayê dikaneke hirî - sala 1800
Kurtelêkolîn
Kurtedîroka zimanê kurdî
22-09-2024
Evîn Teyfûr
Kurtedîroka zimanê kurdî
Kurtelêkolîn
Feylî
13-10-2024
Sara Kamela
Feylî
Babetên nû
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 46
28-10-2024
Sara Kamela
Jiyaname
Hayda Felah Hesen Omer
25-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Hawkar Felah Hesen Omer
25-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Haşim Xanim Ebas Xelef
25-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Niwêl Qasim Xidir
25-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nûrî Seîd Îsmaîl Elî
25-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nûrî Hemo Husên Lefo
25-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Newaf Abbas Xelef Qasim
25-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nîzar Emîn Îsmaîl Elî
25-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Nedo Xelef Qasim
25-10-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet
  530,176
Wêne
  110,960
Pirtûk PDF
  20,352
Faylên peywendîdar
  105,419
Video
  1,578
Ziman
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
295,471
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,587
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,151
عربي - Arabic 
31,280
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,094
فارسی - Farsi 
10,469
English - English 
7,671
Türkçe - Turkish 
3,675
Deutsch - German 
1,785
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Pol, Kom
Kurmancî
Peyv & Hevok 
40,927
Pend û gotin 
24,978
Kurtelêkolîn 
5,212
Şehîdan 
4,247
Enfalkirî 
3,604
Pirtûkxane 
2,754
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,603
Jiyaname 
1,747
Cih 
1,164
Belgename 
291
Wêne û şirove 
184
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
28
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Nexşe 
3
Pêjgeha kurdî 
3
Karên hunerî 
2
Wekî din 
2
Ofîs 
1
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Hilanîna pelan
MP3 
324
PDF 
31,608
MP4 
2,599
IMG 
203,549
∑   Hemû bi hev re 
238,080
Lêgerîna naverokê
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 44
Cihên arkeolojîk
Temteman
Jiyaname
Erdal Kaya
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê 2
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)
Jiyaname
Rojîn Hac Husên
Kurtelêkolîn
REWŞA GİŞTÎ YA BAJARÊN BAZÎD Û TÛLAYÊ AWİREK Lİ DÎROKA WELATÊN MELA MEHMÛDÊ BAZÎDÎ Û LEV TOLSTOYÎ
Jiyaname
Mîna Acer
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 45
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Jiyaname
Narin Gûran
Kurtelêkolîn
Estetîka bedewiya jin
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 46
Jiyaname
Sîsa Mecîd
Kurtelêkolîn
Rexneyên pîskolojî li Ser Çîrokên Zarokan -beşa 2yem
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike
Wêne û şirove
Kinyazê Îbrahîm, Çerkezê Reş, Hecîyê Cindî 1985
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Jiyaname
Mecîdê Silêman
Jiyaname
HURŞÎT BARAN MENDEŞ
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Jiyaname
Nesim SÖNMEZ
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Kurtelêkolîn
DANASÎNA NUSXEYÊN DESTXET ÊN BERHEMÊN FEQIYÊ TEYRAN ÊN KOLEKSÎYONA ALEXANDER JABA
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê 3
Jiyaname
Resul Geyik
Wêne û şirove
Xwendekarên dibistanên kurdî li rojhilatê Kurdistanê, di sala 1965an de
Kurtelêkolîn
Kurdekî Hezarfen Mela Mehmûdê Bazîdî

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 16
| Peywendî | CSS3 | HTML5

| Dema çêkirina rûpelê: 1.563 çirke!