Pirtûkxane Pirtûkxane
Lêgerîn

Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!


Vebijêrkên Lêgerînê





Lêgerîna pêşketî      Kilaviya


Lêgerîn
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina babetê
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Alav
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
Ziman
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Hesabê min
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
Lêgerîn Tomarkirina babetê Alav Ziman Hesabê min
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 Em kî ne
 Babeta têkilhev!
 Mercên Bikaranînê
 Arşîvnasên Kurdipedia
 Nêrîna we
 Berhevokên bikarhêner
 Kronolojiya bûyeran
 Çalakî - Kurdipedia
 Alîkarî
Babetên nû
Jiyaname
Selah Hemo Hisên Lefo
18-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Fîras Dexîl Elî Xelef
18-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Fîras Xwidêda Silêman
18-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Faris Miço Ibrahim
18-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Xezal Qasim Hemzo
18-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Eydan Şeref Xedir Xwidêda
18-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Omer Elo Abdullah Ebas
18-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Elî Omer Ereb
18-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Efaf Ebas Hebo
18-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Eto Elî Heyder Xwidêda
18-10-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet
  535,305
Wêne
  110,428
Pirtûk PDF
  20,314
Faylên peywendîdar
  104,565
Video
  1,567
Ziman
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
301,394
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,296
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,089
عربي - Arabic 
31,072
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
18,672
فارسی - Farsi 
10,144
English - English 
7,630
Türkçe - Turkish 
3,671
Deutsch - German 
1,746
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Pol, Kom
Kurmancî
Peyv & Hevok 
40,967
Pend û gotin 
24,978
Kurtelêkolîn 
5,212
Şehîdan 
4,247
Enfalkirî 
3,508
Pirtûkxane 
2,752
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,603
Jiyaname 
1,514
Cih 
1,164
Belgename 
291
Wêne û şirove 
184
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
28
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Nexşe 
3
Pêjgeha kurdî 
3
Karên hunerî 
2
Wekî din 
2
Ofîs 
1
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Hilanîna pelan
MP3 
323
PDF 
31,485
MP4 
2,567
IMG 
202,078
∑   Hemû bi hev re 
236,453
Lêgerîna naverokê
Jiyaname
Mîna Acer
Cih
Koço
Wêne û şirove
Li bajarê Rihayê dikaneke h...
Kurtelêkolîn
Kurtedîroka zimanê kurdî
Kurtelêkolîn
Feylî
دراسات في التاريخ الكردي القديم ( الحلقة 5 )
Kurdîpêdiya bûye Kurdistana mezin, hevkar û arşîvkarên wê ji her alî û zaravayan hene.
Pol, Kom: Kurtelêkolîn | Zimanê babetî: عربي - Arabic
Par-kirin
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Nirxandina Gotarê
Bêkêmasî
Gelek başe
Navîn
Xirap nîne
Xirap
Li Koleksîyana min zêde bike
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Dîroka babetê
Metadata
RSS
Li googlê li wêneyan girêdayî bigere!
Li ser babeta hilbijartî li Google bigerin!
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish0
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)0
English - English0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

دراسات في التاريخ الكردي القديم ( الحلقة 5 )

دراسات في التاريخ الكردي القديم ( الحلقة 5 )
$دراسات في التاريخ الكردي القديم ( الحلقة 5 )$
ما هي حقيقة أصل الكرد؟

لمعرفة حقيقة أصل الكرد لا بد لنا من تجاوز الروايات الساذجة المنقولة جهلاً، والروايات الملفَّقة المدسوسة عمداً، ولا بد من الغوص في أعماق التاريخ، والعودة إلى ما قبل أربعة آلاف عام، فهناك يوجد رأس الخيط الذي نحتاجه لمعرفة الحقيقة.
انتشار الشعوب الآرية:
يذكر المختصون في التاريخ البشري أن الشعوب الهندو- أوربية (الآرية) كانت تقيم في المناطق الواقعة شرقي بحر قَزْوين وشماليه حوالي (2500 ق.م)، وهناك استأنسوا الحصان، واقتنوا المواشي، وبدأت طلائع هجراتهم حوالي عام (2000 ق.م)، لأسباب تتعلق بالجفاف، أو بالصراعات الداخلية، أو نتيجة لغزو جيرانهم الطورانيين لبلادهم .
وقد قام فرعان من الهندو- أوربيين بالهجرة:
• الفرع الأول: دار حول البحر الأسود، ونزل في البلقان، واللِّيرِيُّون (ينتمي إليهم سكان مَكَدُونيا وأَلْبانيا) أبرز أقسام هذا الفرع، وقد دفعوا أمامهم التِّراقيين والفِرِيجِيين والمِيسينيين إلى آسيا الصغرى، فانقضّ هؤلاء على الحثيين، وأزالوا دولتهم حوالي سنة (1200 ق.م)، وتشكّلت منهم في النهاية دولة فريجيا، ثم حلّت دولة ليديا محل فريجيا. كما أن قسماً من هذا الفرع ركب السفن، واجتاز البحر الأبيض المتوسط، ونزل في شمالي إفريقيا، وقد يكون شعب الأمازيغ (البربر) من أحفاد ذلك الفرع؛ لأن ملامحهم الإثنية هندو- أوربية بشكل واضح .
• والفرع الثاني: دار حول بحر قزوين، واجتاز جبال قوقاز (قَفْقاس)، واستقر في أعالي الفرات، وهم الميتّانيون (من أبرز أجداد الكرد القدماء). وفي فترات لاحقة توجّه قسم من هذا الفرع شرقاً عبر المرتفعات الإيرانية، واستقر في الهند، ومن كتبهم المقدسة بالسِّنْسِكريتية (الڤِيدا). واستقر فرع آخر في بلاد إيران، وكان شعبا ماد (ميد/ماداي) Madai وبارس (فارس) Pursua من هذا الفرع، واستقر الميد في جنوب شرقي بحيرة أُورميا، واستقر الفرس في الجنوب الغربي منها، ثم انحدروا نحو جنوب غربي إيران الحالية، وكان الميد والفرس بداة، يربّون الماشية، ويُحسنون تربية الجياد، ويجيدون ركوبها واستخدامها في الحروب .
وجاء اسم الفُرس في حوليات الملك الآشوري شلمناصّر الثالث سنة (844 ق.م)، وورد اسم الميد فيها سنة (836 ق.م)، ولا يعني هذا بالضرورة أن الفرس أتوا قبل الميد. ويذكر المؤرخون أنه لا يمكن تأكيد أن الاسمين الواردين في الأخبار الآشورية هما اسمان قوميان، ويرجّحون أنهما اسمان جغرافيان، ويؤكدون في الوقت نفسه التشابهَ بين اللغة الميدية واللغة الكردية .
وكان أبناء الفروع الهندو- أوربية (الآرية) يتكلمون لغة واحدة عندما كانوا لا يزالون شعباً واحداً، ثم تباعدت لهجاتهم بتباعد الأماكن التي هاجروا إليها، والدليل على ذلك هو التشابه بين كثير من المفردات في لغات الشعوب الآرية المعاصرة، إضافة إلى التشابه في كثير من القواعد الصرفية والنحوية، وفي الصيغ التعبيرية.
نشأة الأمّة الكردية:
بطبيعة الحال لم تحصل هجرات الشعوب الآرية دفعة واحدة، وإنما كانت تحدث على مراحل متتابعة، وهذا ما حدث للقبائل والفروع التي استقرّت في جبال زاغروس والمناطق المحيطة بها (مهد الشعب الكردي)، وكان الميد آخر تلك الفروع المهاجرة، واستطاع هذا الفرع، من خلال إقامة دولة لمدة تزيد عن قرن من الزمان، توحيد تلك القبائل والفروع تحت رايتها، وإنشاء تكوين إثنولوجي وحضاري متجانس واحد، يُعَدّ الأصل الإثنولوجي والحضاري للشعب الكردي. ويؤكد مينورسكي قدوم الكرد من الشرق مع الموجة الآرية الأولى، فيقول:
“عرف الجغرافيون الإغريق (سترابو، بتوليمي، وآخرون) في أوائل القرون الميلادية بصورة جيدة مناطقَ (كوردوئين)، وكانت هناك مدينة صغيرة تسمّى (بيناك)، وهي لا تزال قائمة على نهر دجلة، ويسمونها (فَنَك) Fanak. ويمكننا الآن أن نَعقد مقارنة بين كلمة (كوردوئين) وكلمة (كورجيا= بلاد الكرد) المذكورة من قبل الأرمن الأرشاكيين، والتي كانت تمتدّ من سَلَماس، وعبْر الأقسام الجنوبية من هكّاري، ثم إلى الغرب حتى بُوتان” .
ويذكر العالم تورو دانجين أنه اطّلع في المجلة الآشورلوجية على لوحتين أثريتين، دُوّنت عليهما نقوش وكتابات يرجع تاريخها إلى ألفي سنة قبل الميلاد، مفادها أنه كان هناك إقليم يدعى (كار- داكا) بالقرب من جنوبي بحيرة (وان).
وأما المؤرخ اليوناني أكسنوفان، قائد المرتزقة العشرة الآلاف العائدين من بلاد فارس سنة (400 – 401 ق.م)، فقد ذكر الشعب الكُوردوخي (الكُوردوكي)، قائلاً بأن موطنهم يمتد من إقليم بُوهتان (بُوختان= بُوتان)، وأنهم لم يكونوا خاضعين لا للفرس ولا للأرمن، ومنذ ذلك الوقت نجد هذا الاسم مذكوراً دائماً مع هذه المنطقة التي تقع على الضفة اليسرى لنهر دجلة في أطراف جبل (جُودي)، وأطلق المؤرخون عليها اسم (كوردوئين).
وفي مطلع القرن الأول الميلادي استولى الملك الأرمني دِيگْران الثاني المعروف بديگران العظيم (حكم بين سنتي 94 – 69 ق.م) على بلاد كوردوئين، وقَتل ملكَها زاربيونيس، وبنى فيها عاصمته الجديدة (ديگْرانا كيرْتا) وهي ميّافارقين (فارقين حالياً)، وفي سنة (115 م) كان ملك الكوردوئين يسمى مانياروس، وكان إقليم كوردوئين خاضعاً للأرمن اسمياً .
وعُرفت تلك المنطقة في اللغة الآرامية باسم (حوض كاردو)، وهذا تحريف واضح لكلمة (كُردو)، وعُرفت عند الأرمن باسم (كوردوز)، وعُرفت عند المؤرخين المسلمين، مثل البَلاذُري (ت 279 ﮪ) والطَّبَري (ت 310 ﮪ) وابن الأَثِير (ت 630 ﮪ)، باسم (بَقَرْدى Bakarda)، واقتبس المؤرخون المسلمون هذا الاسم من المصادر السريانية، إذ يذكر جرجيس فتح الله في كتابه (يقظة الكرد) أن المسيحيين في كردستان ما زالوا يطلقون اسم (قَرْدايا) أو(قَرْذايا) على الكرد بالسريانية، ثم اندثر اسم باكاردا (بَقَرْدى)، وحلّ محلّه في الكتب العربية الإسلامية اسم (جزيرة ابن عُمَر) تارة و (بُوهتان) تارة أخرى.
ويُفهَم من أقوال المختصين أن لفظ (كُورْدُوَا) أُطلق فترة طويلة على الجبال التي بين ديار بكر (آمِد) ومُوش في شمالي كردستان (جنوب شرقي تركيا حالياً)، ويذكر الكردولوجي الشهير باسيلي نيكيتين أن لفظة (كاردو) تتماثل مع ألفاظ سامية، وبخاصة في الأكّادية والآشورية، وتعني (قومي، بطل)، وأن كلمة (كاردوا) تعني: يصبح بطلاً .
وعُرفت المناطق الجنوبية الغربية من كردستان باسم (جزيرة أَقُور)؛ يقول ياقوت الحموي (ت 626 ﮪ) في (معجم البلدان):
“جزيرة أَقُور هي التي بين دِجلة والفرات مجاورةٌ لبلاد الشام، تشتمل على ديار مُضَر وديار بكر، وسُمّيت الجزيرةَ لأنها بين دجلة والفرات، وهي صحيحة الهواء، جيّدة الرَّيع والنَّماء، واسعة الخيرات، بها مدنٌ جليلة، وحصون وقلاع كثيرة، ومن أُمّﮪات مدنها حَرّان، والرُّها، والرَّقّة، ورأس عَين، ونَصِيبِين، وسِنْجار، والخابور، ومارْدين، وآمِد، وميّافارقين، والمَوْصل، وغير ذلك” .
وصفوة القول أن الكرد هم أحفاد الأقوام الزاغروسية التي كانت تسكن كردستان منذ ثلاثة آلاف عام قبل الميلاد (لولو، گوتي، سوباري)، ثم انضمّ إليهم الآريون، وأبرزهم كاشّو، وحوري/ميتّاني، وخَلْدي (نايْري = أورارتي)، وميد، وامتزج هؤلاء بالزاغروسيين الأصلاء، ونشأ من اندماجهم معاً تكوين زاغروس-آري جديد، تمازجت فيها الخصائص الإثنولوجية والثقافية، وأنجبت الأمة الكردية.
اسم الكرد في المصادر القديمة:
لقد مرّ ما ذكره أرشاك سافراستيان حول أن اسم (كُرْد) Kurd ظهر بالفهلوية على شكل (كورد) أو (كوردان)، مع الأخذ بالحِسبان أن اللاحقة (ان) هي صيغة جمع الأسماء في الكردية، وذكر سافراستيان أيضاً أن مؤسس المملكة الساسانية الفارسية أردشير بابكان يذكر في سنة (226 م) بين خصومه اسم ماديج Madig ملك الكردان (الكرد)، ونورد فيما يلي الأسماء التي عُرف بها الكرد عند الشعوب المجاورة:
• عُرفوا عند السومريين باسم (كُوتي – جُوت – جُودي).
• وورد اسمهم في الكتابات العيلامية بصيغة (كُورْتَش Kurtash). وأحياناً كان كورتش يسمى (آدم)، وكان ﮪذا الاسم (آدم) يطلق في المجتمع البابلي على الشخص الواحد من الأحرار.
• وعرفوا عند الآشوريين والآراميين باسم (كوتي – كورتي – كارتي – كاردو – كارداكا – كاردان – كاركتان – كارداك).
• وعند الفرس باسم (كورتش – كارا – كورتيوي – سيرتي).
• وعند اليونان والرومان باسم (كاردوسوي – كاردوخي – كاردوك – كردوكي – كاردوكاي).
• وعند الأرمن باسم (كوردوئين – كورجيخ – كورتيخ – كرخي – كورخي).
• وعند العرب باسم (كردي – كاردوي – باكاردا – كارتاويه – جوردي – جودي) .
وبقي أن نشير إلى أننا اعتمدنا صيغة (كُرد) بدل صيغة (أكراد)، – وهي شائعة في المصادر العربية القديمة والمعاصرة- لأسباب ثلاثة:
• الأول أنك لوسألت أية مجموعة كردية باللغة الكردية: من أنتم؟ يكون الجواب بالكردية: نحن (كُرْد)، Em kurdin، ولا يقولون: (نحن أكراد) Em ekradin.
• الثاني أن صيغة (كرد) هي الواردة في الفهلوية، وما صيغة (كُرْدان) إلا جمع للمفرد، وما زال الأمر نفسه قائماً في الكردية والفارسية إلى هذا اليوم.
• الثالث أن صيغة (كرد) هي الأقرب إلى جميع الصيغ التي أوردها أرشاك سافراستيان، والمذكورة قبل قليل، ولم ترد صيغة (أكراد) فيها مطلقاً.
ونعتقد أن صيغة (كرد) هي التي وردت في المصادر الفارسية التي اطلع عليها الباحثون العرب الأوائل، أما صيغة (أكراد) فنشأت في الإسلام، وهي منحوتة على وزن (أعراب)، ولا سيما أن قسماً كبيراً من الكرد كانوا يقتنون الماشية، وكان التصوّر العربي العام حينذاك عن الكرد أنهم بداة، وهذا واضح في إشارات الجاحظ وغيره إلى الكرد.
=KTML_Bold=الهوامش:=KTML_End=
– بونغارد ليفين: الجديد حول الشرق القديم، ص 262.
– وليام لانجر: موسوعة تاريخ العالم، 1/84.
– أحمد فخري: دراسات في تاريخ الشرق القديم، ص 209 – 210.
-جيمس هنري برستد: انتصار الحضارة، ص 245.
– مينورسكي: الأكراد، ص 22 – 23.
– باسيلي نيكيتين: الكرد، ص 47 – 48. مروان المدوّر: الأرمن عير التاريخ، ص 152.
– باسيلي نيكيتين: الكرد، هامش (3)، ص 45. جرجيس فتح الله: يقظة الكرد، ص 566.
– ياقوت الحموي: معجم البلدان، 2/134.
– دياكونوف: ميديا، ص 304، 306، 308، 311.[1]

Kurdîpêdiya ne berpirsê naverokê vê tomarê ye, xwediyê/a tomarê berpirs e. Me bi mebesta arşîvkirinê tomar kiriye.
Ev babet bi zimana (عربي) hatiye nvîsandin, klîk li aykona bike ji bu vekirina vî babetî bi vî zimana ku pî hatiye nvîsandin!
دون هذا السجل بلغة (عربي)، انقر علی ايقونة لفتح السجل باللغة المدونة!
Ev babet 736 car hatiye dîtin
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Haştag
Gotarên Girêdayî: 18
Pol, Kom: Kurtelêkolîn
Zimanê babetî: عربي
Dîroka weşanê: 30-11-2019 (5 Sal)
Cureya belgeyê: Zimanî yekem
Cureya Weşanê: Born-digital
Kategorîya Naverokê: Gotar & Hevpeyvîn
Kategorîya Naverokê: Dîrok
Welat- Herêm: Kurdistan
Ziman - Şêwezar: Erebî
Meta daneya teknîkî
Kalîteya babetê: 99%
99%
Ev babet ji aliyê: ( Aras Hiso ) li: 20-04-2023 hatiye tomarkirin
Ev gotar ji hêla ( Ziryan Serçinarî ) ve li ser 24-04-2023 hate nirxandin û weşandin
Navnîşana babetê
Ev babet li gorî Standardya Kurdîpêdiya bi dawî nebûye, pêwîstiya babetê bi lêvegereke dariştinî û rêzimanî heye!
Ev babet 736 car hatiye dîtin
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Jiyaname
Resul Geyik
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Jiyaname
Mecîdê Silêman
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)
Jiyaname
Narin Gûran
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Jiyaname
Sîsa Mecîd
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 45
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike
Jiyaname
Erdal Kaya
Jiyaname
Mîna Acer
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê 2
Kurtelêkolîn
Kurdekî Hezarfen Mela Mehmûdê Bazîdî
Wêne û şirove
Xwendekarên dibistanên kurdî li rojhilatê Kurdistanê, di sala 1965an de
Pirtûkxane
Dîroka civake kurd a hemdem
Kurtelêkolîn
Ew, ew Kes bû ku Dîrok li bendê bû
Pirtûkxane
Morfolojiya kurdî ya hemdem
Wêne û şirove
Kinyazê Îbrahîm, Çerkezê Reş, Hecîyê Cindî 1985
Jiyaname
HURŞÎT BARAN MENDEŞ
Kurtelêkolîn
DANASÎNA NUSXEYÊN DESTXET ÊN BERHEMÊN FEQIYÊ TEYRAN ÊN KOLEKSÎYONA ALEXANDER JABA
Jiyaname
Rojîn Hac Husên
Kurtelêkolîn
Estetîka bedewiya jin
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Jiyaname
Nesim SÖNMEZ
Kurtelêkolîn
Rexneyên pîskolojî li Ser Çîrokên Zarokan -beşa 2yem
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 44
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Cihên arkeolojîk
Temteman
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu

Rast
Jiyaname
Mîna Acer
20-09-2024
Sara Kamela
Mîna Acer
Cih
Koço
20-09-2024
Aras Hiso
Koço
Wêne û şirove
Li bajarê Rihayê dikaneke hirî - sala 1800
21-09-2024
Aras Hiso
Li bajarê Rihayê dikaneke hirî - sala 1800
Kurtelêkolîn
Kurtedîroka zimanê kurdî
22-09-2024
Evîn Teyfûr
Kurtedîroka zimanê kurdî
Kurtelêkolîn
Feylî
13-10-2024
Sara Kamela
Feylî
Babetên nû
Jiyaname
Selah Hemo Hisên Lefo
18-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Fîras Dexîl Elî Xelef
18-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Fîras Xwidêda Silêman
18-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Faris Miço Ibrahim
18-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Xezal Qasim Hemzo
18-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Eydan Şeref Xedir Xwidêda
18-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Omer Elo Abdullah Ebas
18-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Elî Omer Ereb
18-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Efaf Ebas Hebo
18-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Eto Elî Heyder Xwidêda
18-10-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet
  535,305
Wêne
  110,428
Pirtûk PDF
  20,314
Faylên peywendîdar
  104,565
Video
  1,567
Ziman
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
301,394
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,296
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,089
عربي - Arabic 
31,072
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
18,672
فارسی - Farsi 
10,144
English - English 
7,630
Türkçe - Turkish 
3,671
Deutsch - German 
1,746
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Pol, Kom
Kurmancî
Peyv & Hevok 
40,967
Pend û gotin 
24,978
Kurtelêkolîn 
5,212
Şehîdan 
4,247
Enfalkirî 
3,508
Pirtûkxane 
2,752
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,603
Jiyaname 
1,514
Cih 
1,164
Belgename 
291
Wêne û şirove 
184
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
28
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Nexşe 
3
Pêjgeha kurdî 
3
Karên hunerî 
2
Wekî din 
2
Ofîs 
1
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Hilanîna pelan
MP3 
323
PDF 
31,485
MP4 
2,567
IMG 
202,078
∑   Hemû bi hev re 
236,453
Lêgerîna naverokê
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Jiyaname
Resul Geyik
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Jiyaname
Mecîdê Silêman
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)
Jiyaname
Narin Gûran
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Jiyaname
Sîsa Mecîd
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 45
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike
Jiyaname
Erdal Kaya
Jiyaname
Mîna Acer
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê 2
Kurtelêkolîn
Kurdekî Hezarfen Mela Mehmûdê Bazîdî
Wêne û şirove
Xwendekarên dibistanên kurdî li rojhilatê Kurdistanê, di sala 1965an de
Pirtûkxane
Dîroka civake kurd a hemdem
Kurtelêkolîn
Ew, ew Kes bû ku Dîrok li bendê bû
Pirtûkxane
Morfolojiya kurdî ya hemdem
Wêne û şirove
Kinyazê Îbrahîm, Çerkezê Reş, Hecîyê Cindî 1985
Jiyaname
HURŞÎT BARAN MENDEŞ
Kurtelêkolîn
DANASÎNA NUSXEYÊN DESTXET ÊN BERHEMÊN FEQIYÊ TEYRAN ÊN KOLEKSÎYONA ALEXANDER JABA
Jiyaname
Rojîn Hac Husên
Kurtelêkolîn
Estetîka bedewiya jin
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Jiyaname
Nesim SÖNMEZ
Kurtelêkolîn
Rexneyên pîskolojî li Ser Çîrokên Zarokan -beşa 2yem
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 44
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Cihên arkeolojîk
Temteman
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.92
| Peywendî | CSS3 | HTML5

| Dema çêkirina rûpelê: 0.313 çirke!