بنەچەو بەگزاڎەکا هۆرامانی
بەشۊ پاڼزەهەمۍ
فەرهاد میرزا و پیلانو کوشتەی هەسەن سانی:
ئاشکەران بنەماڵەو قاجاریەکا بە درېژایی (146) ساڵا حوکمڕانی وەڵاتو ئێرانێ فرە نەتەوەیی و فرە مەزهەبیشان کەردەن، (ناسرەدین شاو قاجار) ی سەردەمو حوکمڕانیەکەیشەنە بە نیازو سەرکزکەردەی و خەسنای گردو خېڵە کوردەکا و دەسەڵاتدارە ناوچەییەکا، مامۋێ وېش بە نامۍ (فەرهاد میرزا) ی کە بە (موعتەمید ئەلدەولە) نامش بەرکەردەبۍ، پېسە والی کوردەسانی دیاری کەردەن، ساڵەو (1284ک/ 1867ز) یاوان بە شارو (سنە) ی کە پایتەختو ویلایەتو کوردەسانی بییەن، پېشوازیی فراوانش چەنەکریان، سەرخېڵەکۍ، پیێ ئایینیۍ، کەسە دیارەکۍ، کاربەدەسەکۍ، بەڵام (هەسەن سان و حەمەسەعید سان) کە حوکمداری هۆرامانو (تەخت و لهون) یشا کەردەن چا پېشوازیەنە ئاماڎۍ نەبیېنۍ، ئانەیچە جە لاو قاجاریەکاوە قبووڵکریا نەبییەن، بە سووکایەتیشان زانان پەی سەرو دەسەڵاتەکەیشان و پەی شان و شکۊیشان.
دەربارەو کەسایەتی فەرهاد میرزای و دارو دەسەکەیش، چن نویسەرێ دلۍ کتېبەکاشانە بە خەڵکۍ زانێ و دانشمەڼۍ و نەجیبزاڎۍ نامېشا تۊمار کەردېنۍ، بەلام مەولەوی تاوگوزی نویستەنش: ئانۍ گردشان (شېعۍ) بیېنۍ، ئاردېنېشا پەی کوردەسانی بە نیازو ئانەی خەڵکە سوڼی مەزهەبەکا کەران بە شېعە مەزەبۍ.
فەرهاد میرزا دمای دەسبەکاربېیەیش، ئا ناوچۍ کە چېرو دەسەلاتیشەنە بیېنۍ، ملو کەسە نزیکەکاشەرە دابەشېش کەردېنۍ.
دمای یەرۍ مانگا جە حوکمداریش، سەردایێ (قەڵاو مەریوان) یش کەردە، کە دما پاگەی سنووری مېیناو هەر دوە دەسەڵاتو (قاجاری و عوسمانی) بېیەن، فەرهاد میرزا هامڕا چەنی چن کەسایەتیێ جە دەرباریش و ژمارێ کەم جە سەربازا جە شارو (سنە) یۆ ڕوەو (مەریوان) کۆتېنۍ ڕا، بە یاوای هەواڵو ئامایش (هەسەن سان) و سانەکۍ تەرۍ هۆرامانیش بېتاقەتۍ کەردېنۍ، چانەی یاوێنېنە کە نیازێ خراب ئینا پەشتەو ئاماکەیشۆ، نیەتێ دژمەندارانەش هەن، فەرهاد میرزا جە ڕەفتارو چەکدارەکا هەسەن سانی بېتاقەت بییەن، بەڵام دڎانېش گېرتېنۍ ۋېشەرە.
هەسەن سان بە هەزار چەکدارېوە مەلۊ پەی پېشوازی فەرهاد میرزای، فرە لووت بەرزانە پېشوازیش جە فەرهاد میرزای کەردەن، فەرهاد میرزا (مامۊ ناسرەدین شاو قاجاری) جە نویستەکاشەنە مەگېڵنۊۋە:
هەر کەسێ ئامێ پەی لایم، یەکسەر قلۊرە (کڕنووشە) م پەی بەرۍ و دەسم ماچ کەرۍ، بەڵام هەسەن سانی هۆرامی فرە بېباک بۍ جە من، وەختو واتەو واچینە هەر من لۋېنا دماوە، ئاڎۍ ئېنۍ وەرۆ، هیچ حیسابێم پەی نەکەرېنۍ، دمای ئانەی ئېمە (فەرهاد میرزا) شەوەی ۋیەردۍ مزگی دەگێکېنە مەنیمێ، هەتا سەحەر تلېمدێ کە چەنی هەسەن سانی هۊرامی کوشوون، مەڵڵا بانگدای هۊرستانۍ و نماو ساعبیم کەردە، قورئانم کەردۆ بە نیەتو خەبەردای، لوا سەرو ئایەتێ کە باس جە هېزی کەرېن، منیچ بۍ دوە دڵی، قەرارمدا بە کۊشتەیش، دلۍ سوپاکېمەنە نزیکەو دە چاکدارۍ ئازێم گلېرۍ کەردێ، چڕیېم پەی مزگیەکەی، هەواڵم کیاست پەی هەسەن سانی و براکاش کەبەیان پەی ئاگەی، چاگە بە قسۍ وەشۍ و پەیمانۍ دەسەلاتی، هەسەن سان و برێکېشم جیێ کەردێ، هەسەن سانما کۊشت و دوە براکەیچش قوڵبەسۍ کریێ. دژمەن دایېم خەریکو فڕووفېڵی بېیەن پەی دلېنە بەردی سەرکەردە قارەمانەکا، هەسەن سانیچ پېسە سەرکەردێ قارەمانی چەم نەتەرسای بە فیتو دژمەنی کۊشیا.[1]