هۆرامان جە بەڵگەنامېوی عوسمانېیەنە
بەشۊ یەکەمۍ
هۊرگېڵنای: کورش عەلی ساڵحی
چی بەڵگەنامانە کە ساڵەو (1868 ز/ 1284 ک) یەنە بە زوانی تورکی عوسمانی نویسیان باس جە ئاوارە بیەو 20 هەزار نەفەر جە خەڵکوو هۆرامانی و پەنابەردەیشا پەی خاکو دەوڵەتوو عوسمانی کریان. ئی ئاوارە بېیەیە پېوەڼیش بە زنجیرێو ڕووداواوە هەن کە چا ساڵەنە هۆرامانەنە قۊمیەیبېنۍ. فەرهاد میرزای موعتەمید ئەلدەولە مامۊو ناسرەدین شاو قاجاری، کە دمای جەکار لابەردەو ئەردەڵانەکا بیەبۍ بە حاکموو کوردستانی، حەسەن سان حاکموو هۆرامانی تەختیش بە غەدروو خیانەت جە مەریوانەنە کوشتەبۍ. دمای ئانەیە هۆرامانەنە شۆڕشێوی گەورە بەرپا بی و هەر دوە هۆرامانی تەخت و لهون پەی وەرەنگار بیەو قاجارەکا دەسشا کەردۆ یۆ. سوپاو دەوڵەتی جە دوۍ لېوە دەربەند دزڵی و لهونۆ هەڵمەتەش بەردە پەی هۆرامانی و دمای جەنگێوی سەختی ڕاش بەردەنە هۆرامان. جە لاو تەختیۆ دزڵیەو شاروو هۆرامانی و جە لاو لهونیۆ نەوسوڎە داگیرۍ کریەی. حەمە سەعیڎ سان حاکموو لهونی بە ناچار نەوسوڎەش جیا ئاستەو و پەناش بەردەرە خاکو عوسمانی. پی جۊرە هۆرامان کە سەڎەها ساڵۍ بۍ حاکمۍ هۆرامیۍ وېپا چنەش حوکم کەرېنۍ، پەی ئەوەڵ جاری کەوت چیروو دەسەڵاتو موستەقیموو دەوڵەتی مەرکەزی. تاریخنویسە ئێرانیەکۍ ئی قۊمیاشا پېسەو « فەتح اورامان »ی بە شانازیۆ باس چۆوە کەردەن. چی بەڵگەنامەنە لایەنێڤوو تەروو ئی قۊمیایا یانېو ڕەنج و ئاوارەیی خەڵکوو هۆرامانی گنۊ بەر کە ڕەنگا جە بەڵگا تەریەنە باسش چۆوە نەکریابۊ.[1]